Libër: Analiza strategjike e luftës së imponuar në Jemen

 

 

 

 

 

Kryeredaktor dhe redaktor përgjegjës: Senad Ahmedi

 

Lektor:

 

Mr Elez Ismaili

 

Botues:Shoqata kulturore-humanitare “Drejtesia”

 

Për botuesin:Dr. Rouhollah Ghaderi Kangavari

 

Dizajn & DTP:Tarik Jesenkoviq

 

Shtypi:Çabej-Tetove

 

Për shtypin:Anel Elezoviq

 

 

 

Hajrudin Somun

Zlatko Dizdareviq

 

Analiza strategjike

 

e luftës së imponuar në Jemen

 

 

 

 

 

Përktheu: Hamdi Iljazi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tetovë 2015

 

 

 

 

 

 

 

Përmbajtja

 

 

Fjala hyrëse……………………………………………………………. 7

 

Hajrudin Somun……………………………………………………… 9

 

Lufta për Jemenin

 

ose:

Kush e solli Jemenin buzë kolapsit?……………. 9

 

Zlatko Dizdareviq…………………………………………………. 51

 

Jemeni

 

Të vërtetat e fshehta dhe mashtrimet publike .. 51

 

Apendixi I

 

Lëvizja Ansarullah……………………………………………… 74

 

Apendixi II

 

Kush është Sejid Abdulmelik al Husi?………………… 81


 

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

 

 

 

Fjala hyrëse

 

 

Jemeni është djepi i një civilizimi të vjetër botëror. Ky vend përmendet në burime shumë të hershme historike dhe religjioze. Sot, Jemeni është një vend i ekspozuar agresionit të koalicionit me në krye Arabinë Saudite. Në sulmet e sotshme të aviacionit saudit në Jemen kanë humbur jetën më tepër se njëmbëdhjetë mijë njerëz, shumica civilë. Një pjesë e vlefshme e trashëgimisë kulturore-qytetëruese i është ekspozuar shkatërrimit. Vrasjet e popullit jemenas me duart e fqinjëve të tyre, të cilët janë edhe muslimanë, është një tragjedi, e cila tashmë më tepër se dy muaj po zhvillohet para syve tanë. Heshtja e mediave të mëdha botërore dhe përkrahja madje edhe e Organizatës së KB që i dha intervenimit të koalicionit saudit në Jemen, na bën edhe më përgjegjës që të mundohemi ta kuptojmë dhe prezantojmë pamjen e vërtetë të gjendjes në Jemen. Ky libër është një përpjekje për ndriçimin e faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm, të cilët e përcaktojnë gjendjen e sotshme në Jemen. Autorët, Hajrudin Somun dhe Zllatko Dizdareviq janë njohës të mrekullueshëm të Lindjes së Afërme, njerëz me përvojë shumë dekadash të gazetarisë dhe diplomacisë në atë pjesë të botës. Pas teksteve të tyre po japim edhe shtesën për lëvizjen Ansarullah, shtesën për liderin e tyre Sejid Abdulmelik Husiun.

 

Të shpresojmë që ky libërth do të kompensojë deri diku heshtjen e mediave të këtushme dhe do të ndihmojë perceptimin më real të ndodhive aktuale në Jemen.

 

Instituti i Kërkimeve Shkencore “Ibn Sina”

në Sarajevë


 

 

 

 

[7]

 

 

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

 

 

 

 

 

Hajrudin Somun

 

 

 

 

Lufta për Jemenin ose:

 

Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

 

Motivet e intervenimit ushtarak

 

Bota, tashmë mjaft e trishtuar nga paniku i epidemisë së vdekjes që e përhap i ashtuquajturi shtet islam, më 26 mars 2015, kuptoi edhe për një invadim në Lindjen e Mesme, ku krizat dhe luftërat nuk ndërpriten me decenie. Aviacioni i Arabisë Saudite, me pjesëmarrje simbolike të disa vendeve tjera të Gjirit, e sulmoi shtetin e pavarur fqinj, Jemenin. Amerikanët në pushtimet dhe intervenimet e tyre moderne ushtarake e futën modelin e koalicionit, të cilin e zbatuan edhe sauditët, në mënyrë që bombardimit të shtetit fqinj t’i japin karakter dhe përkrahje ndërkombëtare, por në të njëjtën kohë bënë një precedent në botën islame – disa vende të rëndësishme arabe muslimane u pajtuan të hyjnë në koalicionin ekskluziv arab musliman i cili e sulmoi një vend arab musliman. Epitetin e koalicioni të gjerë musliman ia mori Pakistani, parlamenti i të cilit nuk i lejoi qeverisë të bëjë luftë me një vend musliman. Edhe pse sauditët pritën më tepër nga Amerika, aleati i tyre strategjik, administrata e Barak Obamës e përkrahu koalicionin dhe intervenimin e tij ushtarak, por i mjaftoi t’u ofrojë mbështetje informative dhe logjistike armatave të armatosura me armë amerikane dhe vazhdoi me furnizimin e armatimit më modern të Arabisë Saudite dhe të satelitëve të tij arabë.

 

[9]

 

Hajrudin Somun

 

Siç ndodh zakonisht në luftërat moderne nga Vietnami e deri në Irak, po ashtu, aviacionin e ndjekin forcat tokësore. Në këtë rast, ato u ndalën në kufi, po të mos ishin ndalur, do të bëhej një luftë e vërtetë tokësore dhe detare, sepse luftanijet iraniane, amerikane dhe egjiptiane i afroheshin rrezikshëm ngushticës Bab El-Mandebit. E nuk përjashtohet që kjo të degjenerojë, për shkak se sulmet nga ajri nuk u ndërprenë as pas 29 ditësh, sa zgjati operacioni “Stuhia e vendimit”, ose Asefetul-hazm, as që pritet zgjidhje politike nga gjeratorja politike e Jemenit e gërshetuar edhe më tepër me intervenimin e jashtëm ushtarak. Qysh në shkurt, para ofensivës saudite, sekretari gjeneral i KB Ban Ki Moon, Këshillit të Sigurimit u tha: “Jemeni po shpërbëhet para syve tonë. Nuk guxojmë këtë ta shikojmë të qetë”. “Ne duhet të bëjmë çmos që Jemeni të kthehet nga cepi dhe të ripërtërihen proceset politike”, por fjalët e tij seriozisht i kuptoi vetëm oborri saudit, i cili u nis që në mënyrën e vet t’i kontribuojë “shpërbërjes” së Jemenit dhe shndërrimin e tij në një Libi, Irak, Siri të re ose në ndonjë “isilist” të ri.

Jemeni kështu shpërtheu në majë të krizave botërore, të analizave gjeopolitike dhe në qendër të vëmendjes së mediave. Përndryshe i lënë në margjinë dhe përmendet tashmë vetëm si vendi më i varfër arab, çerdhe e terrorizmit dhe përplasjeve të brendshme të pafund. Jemeni është një nga krahinat më ndërluftuese arabe, në të konfliktet fisnore vazhdojnë shekuj me radhë, por zona e Irakut të sotshëm, p.sh., gjatë historisë ka parë më tepër gjak dhe viktima në përplasjet politike. Po, Jemeni është i varfër, por ekonominë e ka të fortë dhe GDP e ka më të lartë, p.sh., se të Jordanit ose Gazës palestineze, edhe pse me 750 dollarë për krye të banorit është shumë larg nga 65.000 sa kanë me naftë të pasurit e Emirateve të Bashkuara. Jemeni nuk ka naftë, por ende më tepër u varfërua me shpërndarjen e pabarabartë të resurseve natyrore, gjë që solli deri në shpërthimin e përplasjeve mes fiseve minore të Veriut të izoluar dhe të varfër dhe shumicës së Jugut. Jemeni nga bota vështrohet si krahina më e largët e Gadishullit Arabik, e strehuar në

 

[10]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

hijen e Arabisë Saudite, nga e cila që moti dolën Kuvajti, Emiratet dhe Katari. Edhe pse në shikim të parë duket si një vend i vogël, është gjashtë herë më i madh se Emiratet e Bashkuara, kurse tridhjetë herë nga Kuvajti. Sipas numrit të banorëve jemenasit janë gati të barabartë me sauditët, por pas bashkimit të veriut dhe jugut para çerek shekulli me pesëmbëdhjetë milionë banorë ishin në numër më shumë se ata. Me 25 milionët e sotshëm përbëjnë gjysmën e banorëve të përgjithshëm të Gadishullit Arabik.

 

Jemeni, për shkak të asaj që s’ka naftë, ku fiset e tjera të Arabisë në shekullin e kaluar fitonin shtete artificiale, si dhe për shkak të largësisë nga rrjedhat kryesore të ndodhive politike në Lindjen e Mesme, mbeti në periferi të historisë së botës moderne. Shqyrtohet historiku i legjendës biblike dhe shpalljes kur’anore për mbretëreshën e Sabejës sikur ka ndodhur në një vend imagjinar, e jo pikërisht në Jug të Arabisë. Nocioni Arabia Fenix, në kuptimin simbolik Arabia e lumtur dhe e prosperuar, ka të bëjë para së gjithash me Jemenin, sepse sipas disa legjendave nga malet e tij të surit e ka prejardhjen zogu mitik feniksi. Por, resurset e tjera historike, kulturore dhe natyrore në perceptimin e sotëm perëndimor, pastaj vendet e varfëruara dhe të lëna, janë reduktuar kryesisht në kafenë nga Mukha, ose Moka, që e patën zbuluar osmanlinjtë dhe e cila u bë aq e shtrenjtë sa që mund ta blinin vetëm oborret franceze dhe sundimtarët botëror.

 

Padrejtësisht neglizhohet edhe pjesëmarrja e Jemenit në historinë e arabëve dhe të Islamit që t’i jepet përparësi kontributit të qytetërimit arab-islam të atyre që u rritën në themelet e tij. Dubai dhe Katari krenohen me rrokaqiejt më të lartë që i kanë ngritur me punë skllavi të varfrit nga Pakistani, India, dhe nga Jemeni, por mjafton të shikosh në fasadat mozaikë me ngjyra të ndërtesave të vjetra në Sana që të kuptosh se atje qysh moti patjetër të ketë ekzistuar një kulturë e veçantë ndërtimore. Shibamin UNESKO e vendoi në listën e trashëgimisë botërore sipas planifikimit më të vjetër dhe më të njohur urban të bazuar në strukturën

 

[11]

 

Hajrudin Somun

 

vertikale të tullave, e këtë vend jemenas e quajti “Manhatan shkretinor”. Derisa ende në fillim të shek. XXI gratë saudite duhet të luftojnë që pa përcjellje të burrit të dalin në rrugë dhe për shkak të amoralitetit mund të mbyten me gurë, në Jemen në fillim të shek. XII në kohën e tre halifëve fatimitë ka sunduar në mënyrë sovrane Malikja Arva, e më 2011, jemenasja Tevekul Karmeni, gruaja e parë arabe dhe më e reja nobeliste, fitoi çmimin Nobël për paqe për pjesëmarrjenë lëvizjen jo të dhunshme për ndryshime politike dhe shoqërore të vendit. Edhe Philip Khuri Hitti në veprën e tij të pashembullt “Historia e Arabëve”, konstatoi se të gjithë arabët, të cilëve ai u takon, e kanë prejardhjen prej Jemeni.

 

Gërmimi i kanalit të Suezit në fund të shek. XIX dhe zbulimi i burimeve të pasura me naftë rreth Gjirit Persik në fillim të shek. XX e bënë Jemenin një nga pikat më të rëndësishme gjeopolitike të ekonomisë e tregtisë botërore. Në fakt, për kontrollimin e brigjeve, porteve e ngushticave jemenase të Bab ul-Mandebit u zhvillua një luftë e forcave koloniale dhe imperialiste, kurse brendësia e Jemenit iu pat lënë përplasjeve të qindra fiseve në mes vete. Shumicën e fiseve i ka mbajtur të bashkuar imamati mijëvjeçar i sektit Zejdit, derisa nuk i kositi revolucioni panarab i Naserit, në vitet e gjashtëdhjeta të shek. XX. Adeni u bë një nga portet më të rëndësishëm, gjithqysh më e rëndësishmja në rrugë prej Mesdheut drejt Oqeanit Indian. Në pajisje dhe riparim të anieve dhe tankerëve, më vonë të rafinerisë, lindi klasa punëtore arabe.

 

Pas tërheqjes së anglezëve për dalje nga Deti i Kuq po luftojnë Amerika dhe Bashkimi Sovjetik. Adeni bëhet çerdhe e kriminalitetit, spiunimit dhe komplotit kundër monarkisë saudite, e nga ky vend nisë edhe grupi i armatosur i cili u mundua të pushtojë Qabenë. Në ndarjet ideologjike dhe fisnore u krijua Jemeni i veriut dhe jugut, si dy Kore arabe. Për dallim nga Koreja, Jemenët më vonë bashkohen në një shtet autokratik, ku ende më shumë po thellohen ndarjet fisnore, politike, ideologjike e sociale. Rreth Bab ul-Mandebit

 

[12]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

ndahen shtetet e vjetra dhe formohen të reja. Somalinë e kanë përfshirë konfliktet e brendshme që as sot nuk ndalen. Nga Etiopia ortodokse ndahet Eritreja muslimane. E nga zonat e kontestueshme formohet enklava Xhibuti. Të gjithë së bashku i përçajnë rebelimet e brendshme dhe puçet ushtarake. Ujërat rreth Bririt Afrikan po bëhen mbretëri të piratëve, të cilët rrëmbejnë e plaçkitin anijet më të mëdha, sipas të cilit dikur në Lindjen e Largët ishte e famshme Ngushtica malaziase. Me kalimin nga shek. XIX në XX dhe me luftërat që zhvillohen rreth Palestinës, Afganistanit dhe Irakut, grupet terroriste të Al-Kaides gjejnë strehim dhe hapësirë të lirë në Jemen për t’u zgjeruar në botën islame.

 

Në fund “Pranvera arabe” më 2011 erdhi edhe në Jemen, e cila sipas masivitetit, larmisë politike dhe protestave jo të dhunshme kundër pushtetit mund të matet me Tahririn e Kajros. Nuk i solli ndryshimet e dëshiruara shoqërore dhe politike, as edhe diku tjetër në botën arabe, në përjashtim të Tunisit, i cili as që u hodh në luftë qytetare sikur Siria.

 

Duke u kthyer në mars të vitit 2015, ka mundur, në fakt, të ndodhë që Jemeni të hyjë në një luftë të gjatë shkatërruese në jugun e skajshëm arab, sikur Siria në veriun e skajshëm. Për një supozim të tillë i ka të gjitha kushtet dhe dispozitën e forcave, sepse s’ka vetëm dy anë, por ka tri anë kryesore ndërluftuese dhe disa sporadike.

 

Pse oborri saudit vendosi të fillojë aventurën luftarake të panevojshme dhe të pasigurt në Jemen, duke i futur në të edhe sheikatet, emiratet dhe feudet e tjerë, në përjashtim të Sulltanatit të Omanit? Dhe pse mu në pranverë të 2015?

 

Sauditët për intervenim ushtarak gjetën arsye legjitime në thirrjen e Abdu Rabu Mensur Hadiut, të hequr, por ende kryetar i pranuar i Jemenit në aspekt ndërkombëtar. Thirrja ka mundur të jetë e detyruar, ngase e ka drejtuar nga selia saudite e Rijadit, ku u strehua nga sulmet e forcave rebele. Në ndërkohë në Jemen, forcat e parregullta, që shumicën e përbënin pjesëtarët e fisit Hut nga veriu i vendit, rebeluan kundër pushtetit qendror që zgjat dhjetë vjet dhe shpejt kaluan në avantazh, e morën kryeqytetin, Sanën, e dëbuan

 

[13]

 

Hajrudin Somun

 

qeverinë dhe e kërcënuan me pushtimin e Adenit. Kështu oborri saudit kishte pretekst të intervenojë ushtarakisht kundër rrezikut, që Jemenin, me të cilin ndanë kufirin prej 1770 km, ta sundojnë pjesëtarët e fiseve që tradicionalisht kanë disponim armiqësor ndaj fiseve të Arabisë qendrore dhe ndaj dinastisë saudite. “Operacionin do ta udhëheqim derisa të kthehet përsëri në Jemen siguria dhe stabiliteti”, tha mbreti saudit, Salmani.

 

Ky do të ishte një skenar i zakonshëm i intervenimit ushtarak për të mbrojtur zonën e sigurisë rreth fuqive të mëdha botërore ose regjionale, siç konsiderohet Arabia Saudite. Kështu sillen, po ashtu, edhe fuqitë e tjera. Ose siç po ndodh edhe në bashkësitë më të vogla njerëzore, kur fshatarët e pasur trimërohen dhe nuk lejojnë që fushave të tyre t’iu afrohet zjarri nga malli i të varfërve. Amerika gjatë kohë tërë botën e ka konsideruar si zonë të vet të sigurisë. Kështu në një-dy vitet e fundit Rusia veproi dhe vepron në Ukrainë të cilën e konsideron “oborr të sigurisë” së vet.

 

Monarkia Saudite ka mbijetuar shumë tentativa sulmesh në sistemin e shtanguar të saj konservator, nga revolucionet naseriane e basiste, deri te Al-Kaida dhe “pranverat arabe”. Dinastia Saudite legjitimitetin e vet e nxjerr nga titulli i

 

“ruajtësit të dy vendeve të shenjta islame”, Mekës e Medinës, dhe detyra e saj e shenjtë është që t’i mbrojë nga sulmues të ndryshëm të Islamit të vërtetë, të cilët mund të vijnë – por edhe tashmë kanë ardhur – nga Jemeni si një hallkë më e rëndësishme në zinxhirin e sistemit stabil. Me siguri në aspekt demografik Jemeni është hallka më e rëndësishme sepse prej rreth tetë milionë punëtorëve të huaj në Arabinë Saudite, bile gjysma kanë shtetësi ose prejardhje jemenase. Madje edhe familja e Bin Ladenit rrjedh nga Jemeni.

 

Skenari po bëhet, megjithatë, shumë më kompleks dhe vështirë i realizueshëm kur të merren parasysh elementet kontradiktore të një situate shumë akute gjeopolitike në Lindjen e Mesme, të cilët si një pasqyrë thyhen në situatën në të cilën ka arritur Jemeni para ndërhyrjes ushtarake të koalicionit-saudit. Në sytë e botës Jemeni është kryesisht

 

[14]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

një poligon i ri i konfliktit të Arabisë Saudite dhe Iranit dhe ballafaqimi i rrezikshëm i dy drejtimeve kryesor të Islamit, sunnitëve dhe shiitëve. Për ndërhyrjen në Jemen si refren përsëritet formulimi se kjo është bërë kundër marrjes së pushtetit në vend nga ana e forcave paraushtarake të fisit Huti qëjanë shiitë dhe pas të cilëve qëndron dhe i armatos Irani shiit. Kështu, për justifikimin e ndërhyrjes ushtarake të Arabisë Saudite dhe të satelitëve të saj nga Këshilli për Bashkëpunim në Gji, GCC, lehet përshtypje se Jemeni është kryesisht pjesë e një konflikti rajonal me Iranin, dhe i jepet parimisht karakter sektar. Kjo u bë e qartë nga thirrja e cila u drejtua nga Rijadi koalicionit për të sulmuar Jemenin, pos anëtarëve të GCC, t’i bashkohen edhe vendet me shumë popullatë muslimane ku shumicë dominuese janë sunnitët, siç është Egjipti, Pakistani dhe Sudani. Kështu formohen dy aleanca rajonale me ind fetar. Përkrahësit e kësaj teze Irani dhe vendet ku ka më shumë ose më pak komunitete shiite që tashmë quhen “gjysmëhënëshiite”. Konotacioni është i qartënë “gjysmëhënën frytdhënëse”Fertile Crescent, siç quheshin në Perëndim në vitet e 1950 vendet arabe dhe muslimane të tubuara rreth Paktit afatshkurtër të Bagdadit si mburojë kundër depërtimit të revolucioneve naseriane në Lindjen e Mesme.

 

Kështu, me koalicionin e themeluar për ndërhyrje në Jemen, u formuan dy blloqe politike, ideologjike e ushtarakenë botën muslimane, si replikë regjionale e blloqeve politike nga koha e Luftës së Ftohtë. Shikuar nga këndi i thjeshtuar skajshëm sektar, bllokun e parë po e udhëheq tashmë Irani shiit, dhe tjetrin Arabia Saudite sunnite. Nga e gjithë kjo që po ndodh gjatë vitevetë fundit, të themi nga shpërthimi i “Pranverës Arabe” dhe tentativës së kryetarit Barak Obama që doktrinën e tij të politikës amerikane ta zbatojë në Lindjen e Mesme, nuk është vështirë të kuptohet se në atë rajon ka pasur dridhje tektonike që në sipërfaqe e ka çrregulluar renditjen e forcave e interesave të caktuara pas Revolucionit Islamik Iranian më 1979. Kjo renditje çdo dhjetë vjet në tre

 

[15]

 

Hajrudin Somun

 

dekadat e ardhshme, pas shpërbërjessë Paktit të Varshavës dhe pas 11 shtatorit të 2001, është vazhduar e përkeqësuar. Në njërën anë ishin regjimet që sigurinë e tyre e themeluan në mbështetjen politike e ushtarake të Shteteve të Bashkuaratë Amerikës, në tjetrën Irani që iu jepte mbështetje politike dhe ushtarake Sirisë dhe lëvizjeve radikale islame siç ishte Hizbullahu i Libanit dhe Hamasi i Palestinës.

 

Që të mos largohemi shumë nga Jemeni si temë e këtij punimi, s’do të shkoja më tej në elaborimin e çrregullimeve të ekuilibrit dhe shpërbërjeve të brendshme regjionaletë Afganistanit, Irakut, Libisë dhe Sirisë, por do të doja që sa më parë të vija në përfundim se si në Lindjen e Mesme nuk është në vepër lufta midis drejtimit sunnit e shiit të Islamit, por gërshetimi i interesave strategjike të kapitalizmit klasik neoliberal perëndimor dhe forcave lokale që konkurrojnë për mbizotërim në rajon, te të cilët kthehet Rusia dhe po bëhet gjithë e më e pranishme Kina. E tashmë nëse flasim për kategoritë sektare, konflikti po zhvillohet mes asaj që botën islame e kthen mbrapa në Mesjetë, dhe asaj që e çon drejt vlerave të përbashkëta të qytetërimit bashkëkohor. Për kundërshtarët e Islamit më e lehtë është që të gjitha konfliktet në Islam t’i shtyjnë në përplasjet sektare sunnite dhe shiite. Në Lindjen e Mesme, e sidomos në Gjirin Persik që në këtë rast për mua është interes i drejtpërdrejtë, para së gjithash bëhet fjalë mbi luftën e hidhur për ruajtjen e “lëkurës së vet” të sistemeve ekzistuese të pushteteve të themeluara gjatë shpërbërjes së perandorive kolonialiste, e të pasuruar me zbulimin dhe eksploatimin e naftës. Në disa, prej atyre sistemeve, lëkura aq shumë është ngurtësuar saqë përmes saj vetëm me forcë mund të depërtojnë ndërrimet politike dhe shoqërore. Në ruajtjen e këtyre sistemeve kanë kontribuar qenësisht vendet, më së pari Britania e Madhe dhe pastaje dhe Amerika, që kanë eksploatuar naftën.

 

Njëqind vjet nga shpimet e para në Negret Selman, në jug të Iranit, industritë perëndimore më pak varen nga nafta

 

[16]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

arabe ose persiane, pjesërisht për shkak të rrjedhëssë gazit nga Rusia, pjesërisht për shkak të zbulimit të burimeve më të lira energjetike. Politika amerikane, e kthyer më shumë nga Azia, nuk e lë Lindjen e Mesme, nëse për askënd tjetër, për mbrojtjen e Izraelit. Por jo edhe për mbrojtjen e fushave arabe të naftës me çdo kusht. Me tërheqjen nga Afganistani dhe Iraku, me luhatjen rreth ndërhyrjes ushtarake në Libi, me refuzimin që këtë ta bëjë në Siri, e jo edhe me dërgimin me dëshirë të aviacionit kundër të ashtuquajturave Shtete islame, administrata e Obamës filloi të zbatojë doktrinën e diferencimit gradual, nëse jo tash me dezangazhimin nga Lindja e Mesme. Në këtë kontekst në Iranin dhe Revolucionin Islamik nuk shikohet më si në një nga “boshtet e së keqes” në botë. Zgjatjen e dorës së Obamës për dialoge përkrahu qeveria e re iraniane, skepticizmi ndaj programit iranian të energjisë bërthamore u zvogëluadhe vazhduan negociatat e mundimshme për kontrollimin e programit të tillë që Irani të mos ketë armë bërthamore. Në fund të2 prillit 2015 u arrit marrëveshja e Iranit dhe pesë fuqive e institucioneve botërore në Lozanë dhe filloi periudha tremujore kalimtare deri në hyrjen përfundimtare në fuqi të kësaj marrëveshje.

 

Nuk e kishte lehtë administrata e Obamës që ta heshtë kryeministrin izraelit, Benyamin Netanyahu, i cili kërkonte për të bombarduar Iranin, e këtë njësoj e dëshironte edhe oborri saudit. Amerika nuk do t ’i braktisë aleatët e saj në Lindjen e Mesme, nuk do t’i lërë vetë, do të vazhdojë që t’i furnizojë me armë moderne, siç i siguronte ata Presidenti Obama në samitin e shteteve të GCC në Camp David më 14 maj. Vështirë se arriti, megjithatë, t’i bindë se marrëveshja bërthamore me Iranin nuk do ta bëjë këtij vendi kërcënim më të madh për sigurinë e tyre dhe se kanë kaluar kohët kur Xhorxh Bushi dërgoi 500.000 trupa për të mbrojtur Arabinë Saudite dhe të ndalë invadimin e Irakut në Kuvajt. Ata ndoshta s’janë ende të vetëdijshëm për një tjetër kërcënim me të cilin përballen ato vende, të cilën shefi i administratës së tanishme amerikane, i mësuar me “Pranverat arabe”, e tha para ndërhyrjes ushtarake në Jemen. “Ka popullatë që,

 

[17]

 

Hajrudin Somun

 

në disa raste, është e tjetërsuar, rini,e cila është e papunë, ideologji,e cila është shkatërruese dhe nihiliste, e në disa raste, bindje e thjeshtë se nuk ka dalje politike legjitime nga telashet”.1

 

Pallati Saudit dhe qeveritë e anëtareve tjera të GCC, me rezervë Omani, megjithatë, Iranin dhe revolucionin e tij islamik edhe më tej e shohin si kërcënimin më të madh për sigurinë e tyre, madje edhe të ekzistencës së tyre, që mund të bëhet edhe më e rrezikshme nëse marrëveshja bërthamore hyn në fuqi më 1 korrik. Ata konsiderojnë se, me lirimin nga sanksionet ekonomike të vendosura nga ShBA, me zhbllokimin e miliarda dollarëve të bllokuar dhe me rritjen e të ardhurave nga eksporti i naftës do të bëhet më arrogant në synimin e tij që të destabilizojë regjimet e tyre, duke i përdorur pakicat dhe lëvizjet shiite.

 

Kështu mund të arrihet te motivi, por edhe te momenti të cilin Pallati saudit e zgjodhi për të formuar koalicionin e vendeve arabe dhe të dërgojë aviacionin për të bombarduar Jemenin. Prapa sqarimit zyrtar se ndërhyrja u krye për të parandaluar forcat Huti që të mbizotërojë këtë vend edhe pse kanosja dhe synimi janë për të minuar marrëveshjen bërthamore me Iranin. Prandaj, krahas fiseve jemenase Huti theksohet se janë shiitë dhe se ata janë të mbështetur nga Irani shiit. Irani nuk e mohon simpatinë për fiset Huti, i ka furnizuar ato me armë, padyshim, por edhe më shumë s’ka dyshim se për shkak të Hutit nuk do të hyjnë në luftë. Irani i Imam Homeinit nuk ka luftuar jashtë vendit të tij, nga Iraku u sulmua në vitin 1980.

 

As lufta aktuale në Jemen nuk mund të quhet iraniane, por ajo është luftë jemenase që zgjat me vite, me decenie, madje edhe me shekuj. S’është as luftë sunnite-shiite. Madje as shiitët jemenas nuk janë shiitë të vërtetë. Qysh në kohën e paraqitjes së tyre, pasuesit e sektit zejdit i quajtën “shiitë sunni ose sunni shiitë”. Konfliktet në Jemen gjatë historisë,

 

1Barak Obama në intervistën e George Friedmanit, kolumnistë të New York Time, shkurt 2015.

 

[18]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

deri më sot, nuk kanë qenë konflikte fetare mes sunnive dhe shiitëve, por luftëra për mbizotërim të këtij apo atij fisi, lëvizjes politike apo sundimtarit, pavarësisht nga ajo secilit drejtim islam i përkisnin. Një nga presidentët e Jemenit modern me vite luftoi kundër rebelëve Huti, edhe pse sipas përkatësisë sektare do të duhej të jenë në anën e tyre. Që situata komplekse e Jemenit të sotëm të bëhet më e qartë, megjithatë, duhet hyrë pak më thellë në të kaluarën e afërt dhe të largët.

 

Të lënë në margjinat e historisë

 

Fakti se Jemeni në historinë e arabëve ua lëshoi vendin egjiptianëve dhe në vendet e tjera rreth Mesdheutt u ka ndodhur edhe popujve tjerë, madje edhe grekëve që i dhanë Evropës të kaluarën e saj antike. Jemenasit janë pak më larg nga Mesdheu, andaj s’është çudi që në historinë e kohëve moderne të Lindjes së Mesme ata përmenden kah fundi, edhe pse meritojnë më shumë me atë që kanë kontribuar në formimin e identitetit nacional arab dhe se si i rezistuan hegjemonisë së perandorive pushtuese që iu nënshtruan para dhe pas ardhjes së Islamit. “Rrugën e Mëndafshit” përmes Evro-azisë, p.sh., e dinë edhe filloristët, e pak e dinë se ka ekzistuar “Rruga e Temjanit”, që kalonte nëpër Jemen, nëpër të cilën nga Azia në Mesdhe e Evropë me galera, anije dhe karvanët sillnin erëza aromatikë dhe mrekulli të tjera të Orientit.

 

Territorin e Arabisë Jugore e sundonin Sabejët, romakët, etiopiasit, persianët, dinastitë islame e osmane dhe halifët, por ajo gjithmonë ishte e ndarë ashpër në luginat pjellore bregdetare dhe malet e larta të Surit. Me jugun dhe veriun sunduan, bastisën dhe luftuan mes vete sundimtarët vasalë vendas dhe prijësit e fiseve. Nuk është për t’u habitur se vitet e shtatëdhjeta të shek. XX., kjo zonë më në fund u nda me kufinë Jemenin Verior dhe Jugor, dhe përpjekjet për ta bashkuar në një shoqëri të fortë shtetërore u bënë shkak i konflikteve politike në fillim të shekullit XXI.

 

 

[19]

 

Hajrudin Somun

 

Për formimin e gjithë asaj që sot nënkuptohet me Je-menin, dhe të kuptuarit e ndodhive në Jemen nga fillimi i shek. XXI., rol vendimtar luajti paraqitja e Islamit. Përmes grykave jugore të Gadishullit Arabik, Islami, nga Meka dhe Medina depërtoi më shpejt se në veri, ndoshta, për shkak se përmes tyre edhe më parë kanë kaluar rrugët tregtare nga Azia, por frynin edhe erërat e qytetërimeve më të vjetra. Vetëm katër vjet para ndërrimit jetë të të Dërguarit të All-llahut, Muhammedit, s.a.v.s.,më 628, guvernatori persian, Bad’hani, kaloi në Islam dhe gjurmëve të tij u nisën sheikët dhe pothuajse të gjithë banorët e Jemenit. Kjo ishte e vetmja satrapi e perandorisë sasanide, që ishte e ndarë nga tërësia territoriale e mbretërisë, e cila vetvetiu flet për rëndësinë strategjike që ia jepnin persët e lashtë udhëkryqit tokësor dhe detar në Jug të Arabisë. Sasanidët në të njëjtën kohë në veri të Mesopotamisë humbën betejat e fundit nga Bizanti, e betejat më të ashpra zhvilloheshin në kryeqytetin e lashtë asirian Ninivë, te Mosuli i sotëm irakian. Do të mbeten vetëm në kohë relievet dhe statujat e demave të gjymtuar gjigant të granitit në pallatin Nemrud, por më 2015, në ekspeditën e tij barbare dhe therjen eçdo gjëje të gjallë që nuk i përket interpretimit të tyre të Islamit, e shkatërruan luftëtarët e të ashtuquajturit shtet islam, ISIL ose Daesh.

 

Edhe një ndodhi tjetër e madhe nga historia e Lindjes së Mesme mund të vihet në lidhe me ngjarjet e sotme dhe me mosbesimin, armiqësinë dhe me rivalitetin e ndërsjellë shekullor mes arabëve dhe persianëve, të cilat më vonë u shndërruan në konflikt etnik-nacional, ideologjik dhe sektar në mes drejtimit sunnit dhe shiit në Islam. Muslimanët, në këtë rast më mirë thënë arabët, më në fund i mundën persët sasanidë në Kadisije, në jug të Irakut të sotëm, në vitin 636, e Sadam Huseini më 1980, betejën e tij kundër Iranit, Imam Humeinit e quan pikërisht Kadisije. Nëse gërmohet më thellë në histori, mund të zbulohen dhe, thënë me terminologjinë moderne, ngjashmëritë gjeopolitike midis dy Kadisive.

 

Sa i përket Jemenit, Kur’ani, Hadithi dhe gjurmët e rralla historike tregojnë qartë vendin e veçantë të krahut jugor të

 

[20]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

Arabisë në historinë eIslamit.2U gjetën mbetjet e pendës së madhe Marib, të cilën All-llahu sipas dënimit e shembi me përmbytje dhe e shkatërroi, në ajetet e tjera përmenden bukuritë dhe pasuritë e këtyre rajoneve. Por Bibla hebraike përmend kalimthi dhe shkurtimisht. Belkisa, mbretëresha e Sabës ose Shebës është një figurë e femrës markante nga Kur’ani dhe nga mitologjia e dy popujve dhe kulturave tjera semite, arabe e etiopiase. Duke gjurmuar mbetjet e tempullit të madh afër Sanës, arkeologët jemenas dhe perëndimorë janë gjurmëve për të vërtetuar ekzistencën e mbretërisë së tillë dhe mbretëreshës së saj tërheqëse. Në suren kur’anoreen-Neml, Milingonat, Belkisa është një prej rrëfimeve më dramatike të shpalljes islame. Ajo nga Jemeni ka shkuar në këmbë te Pejgamberi Sulejman, Solomoni biblik, në praninë e tij iu dorëzua All-llahut, Zotit të botëve, e sipas besimit etiopias me të mbeti me barrë dhe lindi Menelekun e Parë. Pasardhësi i Menelekut Haile Selasi në vitin 225, si një nga heronjtë e historisë botërore moderne, do të jetë mbreti i fundit i Etiopisë dhe viktimë e një revolucioni të Afrikës së shek. XX, disi në vitet e njëjta kur ka rënë imamati Jemenas.

 

Jemeni, pra, ka hyrë në erën islame me një trashëgimi të pasur historike, shpirtërore dhe kulturore. Nga Arabia jugorejanë disa poetë para-islamikë, muallaket e të cilëve3 krahas Kur’anit, deri më sot janë modeli i patejkalueshëm i bukurisë së gjuhës arabe. Kjo periudhë para Islamit dhe gjatë kohës sëshfaqjes së tij s’ishte e mbuluar me errësirë, injorancë dhe padituri shpirtërore, siç e sqarojnë nocionin xhahilijjet apologjetët ekskluzivëtë fesë së re. Nga Kina,

  • Jemeni ka mundur të marrë emrin sipas ndonjë Jamani, birit të mbretitKahtan, ose vetëm muslimanët ashtu e quajtën sepse qëndron në të djathtë,jemin, nga Qabeja. Ose është thjesht përkthim i emrit romak Arabia Felix, pasi që arabët e vjetër për fat, ose shprehja “paçi fat”, thoshin jumna.

 

  • Shatë poezitë e njohura që janë shpallur fituese në panairet në Mekë, eqëvareshin të praruara me ari rreth Qabesë(andaj quheshinmuallake), në gjuhën boshnjake (atëherë serbo-kroate), për herëtë parëmë1970, mjaft me sukses, i përktheu të gjitha Profesor Sulejman Grozdaniqi.


 

[21]

 

Hajrudin Somun

 

India dhe Persia arrinin përmes Jemenit në Mekë jo vetëm tregtarët me erëza, por edhe emisarë të civilizimeve dhe besimeve të atjeshme. Duhet të ishin zhvilluar diskutime edhe në Jemen, si edhe në Mekë, rreth pranimit të fesë së re, dhe ka pasur konflikte të brendshme. Për këtë na tregon shembulli i njëfarë Asvad Al-Ansije, i cili më 632, pra, në vitin e ndërrimit jetë të Pejgamberit Muhammed s.a.v.s., e shpalli veten profet, por në të njëjtin vit e vrau njëfarë Abna. Në Jemen qysh atëherë ishte e fortë bashkësia hebraike, e cila do të vazhdojë të jetojë së bashku me muslimanët, duke paguar xhizjen. Jemenasit, të cilët kaluan në Islam vazhduan të bëjnë tregti me Indinë, importonin erëza e veshje, e atje i shitnin madje edhe kuajt me famë arabe. Ata janë meritorë për përhapjen e besimit të ri në krahinat jugore të Indisë, shumë më parë se atë që bënë dinastitë e mëdha islame në veri. Jemenasit ngritën xhaminë e parë në Keral e Kilakarij.

 

Jemeni gjatë nëntë shekujve të ardhshëm ishte në formë zyrtare në përbërje të dinastive muslimane dhe halifatit, por me një autonomi të theksuar lokale dhe me një rezistencë ndaj dominimit të Damaskut, Bagdadit ose Kajros. Gjatë kohës së dinastisë emevite, kryengritja e vetme më e madhe e armatosur shpërtheu para mbarimit të saj, kur Abdullah bin Jahja nga fisi Kind, i njohur edhe si Talibul-Hak, kërkuesi së vërtetës, u shpall halif i Mekës dhe Medinës, por edhe i zonave jemenase Hadrameut dhe Sana. Karakteristikë tjetër e Jemenit nga shekujt e parë të Islamit, siç është edhe sot, është copëzimi rajonal dhe fisnor. Historiani El-Jakubi në fund të shek. IX shkruan se Jemeni në periudhën abaside ishte i ndarë në 84 provinca dhe shumë fise. Nga mbretërit lokalë përmendet në mënyrë të veçantë Ali Al-Sulejhi, i cili më 1047 e shpalli shtetin e tij të fiseve të Jemenit, edhe pse formalisht qeveriste në emër të halifit fatimittë Kajros. Atë e ekzekutuan Nexhahidët, e pushtetin e tij e vazhduan i biri Mukarem Ahmedi, pastaj e veja e tij Sejide Arva. Naxhahidët ishin dinasti muslimane që e themeluan skllevërit etiopianë dhe e sundonte Jemenin nga kryeqytetinë Zabid nga 1022-1158. Dinastia ejubije nga Kajroja, e njohur më tepër sipas

 

[22]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

Salahudin Ajubit, çliruesit të Jerusalemit nga kryqtarët, që të sigurojë transitin e tregtisë ndërmjet Egjiptit dhe Indisë, e pushtoi Jemenin më 1174, ashtu që me shekuj më vonë do të veprojnë kolonialistët britanikë, e më vonë, edhe XhemalAbdel Naseri më tepër nga motivet panarabe sesa tregtare.

 

Osmanëve iu duheshin disa decenie më shumë për të pushtuar Jemenin sesa Egjiptin. Sulltanët dhe halifët turq jemenasit ende më pak se dinastitë e tyre arabe i respektonin dhe i shërbenin. Formalisht ishin pjesë e perandorisë, më parë si ejalet (1539-1634), e pastaj sivilajet (1879-1911), por nuk u lejonin pushtetarëve osmanë të përzihen shumë në punët dhe marrëdhëniet e tyre. Nuk guxonin asqerët e Sulltanit as të shkelin në malet e larta rreth Saadessë sodit, sepse menjëherë do të hasnin në rezistencën e armatosur. Turqit kishin kontroll të plotë vetëm në Zabid, kryeqytetin e dikurshëm të sundimtarëve lokalë, në Mokë prej nga ata sillnin kafe në Stamboll dhe për në Evropë, dhe në skelën bregdetare, Aden, ku ngarkohej ose shkarkohej malli në rrugën për në Azi.

 

Sa më tepër përforcohej pushteti i tyre kolonial në Indi, zona bregdetaree Jemenit për britanikët bëhej gjithë e më e rëndësishme. Pushtuan ishullin Perim më 1799, pikërisht kur Napoleoni e pushtoi Egjiptin dhe ishte i ndalur për të marshuar në drejtim të Lindjes, duke u konkurruar rivalëve të tij kolonialë. Jemenasit gjatë shek. XIX me sukses u bënin ballë përpjekjeve të britanikëve për të pushtuar Adenin (1839), e më vonë (1849) edhe osmanët, kur ata, duke bërë përpjekje për herë të parë të aneksojnë Sanën, humbën 1.500 ushtarë. Në fund të Perandorisë Osmane 1911, Porta Imam Jahjait, sundimtarit të zonës veriore të Jemenit, me paktin e Daanitia la tërësisht pushtetin, duke ruajtur ende kontrollin mbi pjesët qendrore, ndërsa britanikët u forcuan në Aden.

 

Lirimi nga dominimi i huaj

Kështu Jemeni hyri në shekullin XX

 

 

[23]

 

Hajrudin Somun

 

Imam Jahja Hamidudin Mutevekili u kurorëzua mbreti krahinave veriore të Jemenit, e derisa në Evropë zhvillohej Lufta e Parë Botërore, në Lindjen e Mesme shpërbëheshin vilajetet e fundit të Perandorisë Osmane, filloi zgjerimi i dhunshëm i mbretërisë së tij Mutevekilite që do të zgjasë pesëdhjetë e një vit. Për të arritur ambiciet e krijimit të një “Jemeni të madh”, luftoi me fiset e Jemenit jugor, sidomos me idrisidët. Në veri të gadishullit bëri armiq në familjen eIbn Saudit, e cilapo ashtu kishte ambicie për të mbizotëruar tërë Arabinë, e në jug bëri kundërshtarë edhe më të rreptë, britanikët, të cilët Adenin e bënë skele të madhe, e shpallën atë protektorat dhe formuan qeverinë nga fiset jemenase besnike. Imam Jahja nuk e njohu marrëveshjen osmane-britaniketë 1905, duke e konsideruar atë vepër të forcave të huaja okupuese, të cilat kështu vendin i tij praktikisht e ndanë në Jemenin e jugut dhe veriut.

 

Britanikët, sipas praktikës së zbatuar në perandorinë koloniale, edhe në Jemen futën grindje mes rivalëve lokalë, por me Idrisitë bënë marrëveshje, iu premtuan përkrahje dhe pavarësi nëse iu bashkëngjiten në luftë kundër turqve. Princi Talal, vëllai i ishmbretit jordanez Husein, zbuloi pikërisht gjatë kohës së kësaj krize jemenase më 2015, se si turqit kërkonin ndihmë nga gjyshi i tij, Sharif Husein bin Aliu, prijës i lozës hashimite arabe, për ngufatjen e rebelimit të idrisidëve në provincën Asir.4 Pas rënies së Perandorisë Osmane, më 1918, u bë e qartë se Idrisidët ishin pjesë e mashtrimit britanik se edhe ata do të fitonin pavarësinë, por për të njëjtin rol shpërblyen lozën hashimite, duke ia ndarë Transjordaninë e Irakun. Mbreti Jahja përkundrazi i ndihmoi britanikët në betejat e fundit kundër turqve, por më vonë kundër tyre u nis në luftë, duke provuar që t’ua rrëmbejë protektoratet jugore. Në përpjekjen e dytë dhe të tretë, më 1922, e sidomos të tretën, më 1927, kur provoi të marrë

 

4Prince El-Hasan bin Talal, Seeds of Conlict, Ground of Transition, Open Democracy, April 2015.

 

[24]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

Adenin, britanikët kundër forcave të tij fisnore i përdorën madje edhe avionët luftarakë.

 

Sundimtari Mutevekilit kishte konteste territoriale dhe një luftë të drejtë edhe me Ibn Saudin, që arriti ta fitojë lozën hashimite në Hixhaz, në provincën më të rëndësishme arabe në selinë e dy vendeve të shenjta më të mëdha islame, në Mekë e Medinë. Grupi i arabëve liberalë dhe kundërshtarë të regjimit të ri vehabist në Hixhaz, provuan nga Jemeni, ku ishin strehuar, të përmbysin Ibën Saudin. Ai kërkoi ndihmë nga britanikët, të cilët ia dërguan ushtrinë dhe aeroplanët, dhe Imam Jahja u tërhoq, duke i liruar pengjet, në mesin e të cilëve edhe një djalëtë mbretit Ibën Saud. Zona qendrore e Arabisë, sheikatet në bregun lindor të gadishullit dhe pjesët veriore të Jemenit s’ishin aq të rëndësishme për britanikët që t’i pushtojnë dhe t’ua bashkojnë kolonive të tyre, por Adeni dhe fiset përreth u bënë edhe më të rëndësishëm pas hapjes së rrugës detare për në Indi përmes Kanalit të Suezit. Për këtë shkak me prijësit e fiseve përreth lidhnin kontrata për mbrojtje, e më 1937 të gjitha rajonet e jugut i ndanë në portin Aden dhe në rrethinë, duke e shpallur koloni, kurse fiset më të largëta- protektorat.

 

Mbretëria jemenase mbeti e izoluar nga bota e jashtme, por Imam Jahja sërish arriti të pranohet dhe të vërë raporte diplomatike me Italinë (1926), Bashkimin Sovjetik (1928), Holandën (1933), në fund bile edhe me Britaninë e Madhe (1934). Lidhja e tij e kontratave për njohje e bashkëpunim me Italinë fashiste të Musolinit shkaktoi, pra, pakënaqësi në Britani të Madhe. Për Imam Jahjanë dhe Jemenin e ndarë kjo marrëveshja kishte vlerë historike. Për herë të parë një vend evropian zyrtarisht i drejtohet “Madhëria e Tij Mbreti i Jemenit”, që nënkuptonte se është i pranuar jo vetëm si sundimtar i imamatit Zejdit, por edhe i shumicës shafi’ite sunnite dhe i banorëvetë tjerë të Jemenit.

 

Në botën arabe dhe islame mes dy luftërave botërore u bë sidomos i popullarizuar për shkak të rezistencës, së pari me turqit, pastaj me britanikët dhe sauditët, si dhe për shkak të ruajtjes së një shteti të rrallë sovran musliman. Lavdërohet

 

[25]

 

Hajrudin Somun

 

si “sundimtar i pavarur arab dhe islam”, e disa reformatorë muslimanë sikurse Rashid Rida, atë e panë si një pasues të mundshëm të halifatit islam që lideri turk Mustafa Kemal Ataturku e hoqi më 1924.5 Imami, megjithatë, u kritikua për represionin ndaj popullit të vet, për mobilizimin e detyruar ushtarak, për tatimet e mëdha, për marrjen pengje nga familjet e padëgjueshme.

 

Pavarësisht nga përpjekjet e tij për të ruajtur vendin nga lëvizjet reformiste në botën arabe dhe të mbetet mënjanë nga zhvillimet në Palestinë dhe në regjionin e Lindjes së Mesme, opozita mbretit Jahja i paraqitet qysh më 1930, e sidomos më 1940. Vëllezërit muslimanë të Egjiptitu bënë të popullarizuar në mesin e studentëve jemenas që kthehen nga Kajroja, e vetëdija kombëtare arabe zgjohet sidomos në mesin e pjesëtarëve të bashkësive Shafiite-sunnite në vendet bregdetare dhe në Aden. Princi Zejdit Abdullah bin Ahmed el-Veziri iu bashkua grupeve sekrete të opozitës që përgatisin komplot për të rrëzuar mbretin. Në kryengritjen që shpërtheu më 17 shkurt të 1948 në Sanë mbreti Jahja u vra, por djali i tij trashëgimtari Ahmed, pas një rrethimi të shkurtër njëzet ditësh të Sanës, arriti të marrë kryeqytetin.

 

Imam Ahmed bin Jahjai, i cili e trashëgoi edhe titullin e monarkut të mbretërisë Mutevekilite të Jemenit, ai filloi të sundojë në mënyrë despotike dhe i acaroi marrëdhëniet me autoritetet britanike në Aden. Posaçërisht iu kushtua modernizimit të ushtrisë jemenase. Nga ana tjetër, edhe pse e ruajti strukturën mesjetare të imamatit zejdit, ai filloi të hapet ndaj botës dhe t’i afrohet lëvizjes panarabe, sidomos pas ardhjes në pushtet të Xhamal Abdel Naserit në Egjipt. Jemeni ishte monarkia e parë feudale muslimane që pranoi ndihmën nga komunizmi i Bashkimit Sovjetik. Që nga viti 1955, Imam Ahmedi filloi të lidhë marrëveshje për miqësi me më shumë vende të Lindjes, e nga viti 1957 ai filloi të marrë ndihmë ushtarake nga Sovjetët edhe nga këshilltarët ushtarakë rusë edhe nga ata kinezë. Ai më 1956 iu bashkua

5John M. Willis, Unmaking North and South: Spatical Histories of ModernYemen, ProQuest, New York, 2007. St. 153.

 

[26]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

aleancës mbrojtëse të Egjiptit dhe Sirisë, dhe më 1958 edhe Unitetit me këto dy vende prijatare arabe. Në këtë mënyrë e neutralizoi opozitën republikane në vend. Në mungesë të mbretit një kohë të gjatë nga vendi për shkak të sëmundjes, trashëgimtari i tij Princi Muhamed El-Bedri u bë i afërt me partinë jemenase pro-sovjetike, kështu që në vend u rritën aktivitetet e grupeve komuniste. Kur u kthye Imami në vend më 1959 nisi represionin brutal të politikanëve dhe i dëboi komunistët. Princi El-Badr, duke ndjekur politikën e të pa inkuadrimit të Naserit, vizitoi Jugosllavinë dhe në veshjen e tij tradicionale vizitoi Sarajevën.

 

Jemeni mbeti në USHA (Uniteti i Shteteve Arabe) deri më 1961. Kur Imam Ahmedi vdiq, më 18 shtator 1962 princ El-Badrie trashëgoi, por pushteti i tij zgjati vetëm shtatë ditë. Sipas modelit të përmbysjeve të ngjashme revolucionare në Egjipt dhe në vendete tjera arabe, një grup oficerësh në krye me kolonelin Abdullah Al-Salalinbëri grusht-shtet, formoi Këshillin e komandës revolucionare dhe e shpalli Republikën Arabe të Jemenit. Menjëherë, në fakt, konflikti filloi mes trupave besnikë të Imamit dhe atyre që miratuan republikën. Të parët i përkrahu Arabia Saudite dhe Jordani, të tjerët Egjipti. Naseri, i dalldisur me unitetin panarab dhe qëndresën e regjimeve monarkiste arabe, tha: “Revolucioninë Jemen është revolucioni ynë”, dhe dërgoi 70.000 ushtarë, një të tretën e ushtrisë egjiptiane, për të luftuar në anën e Presidentit Salal. “Revolucioni i shtatorit”, nuk solli paqe e stabilitet, vendi përbrenda u zhyt në konflikte, ndarje dhe varfëri më të madhe.

 

Egjipti, duke i humbur 10.000 ushtarë në këtë luftë të panevojshme, i tërhoqi trupat nga Jemeni deri më 1967, kur pësoi humbje katastrofale në luftë me Izraelin. Vitin tjetër, pas rrethimit të Sanës nga forcat monarkiste, drejtuesit e opozitës u pajtuan dhe në vend mbizotëroi qetësi relative. Republika Arabe e Jemenit mbijetoi edhe më 1970, e njohu, pra, Arabia Saudite. Në fakt, RAJ-i kishte pushtet vetëm në veri të Jemenit, dhe ashtu në mënyrë joformale edhe quhej, Jemeni Verior. Në jug, ku mbi fiset që ishin protektorat dhe

 

[27]

 

Hajrudin Somun

 

koloni e Adenit ende po sundonte kurora britanike- çfarë ironie, në veri ra kurora e vendit, e në jug mbeti e huaja! Sheikët fisnorë dhe britanikët në vitin 1965 ranë dakord të formojnë një të ashtuquajtur Federatë të Arabisë Jugore. Aty, megjithatë, tashmë ishin mjaft aktive forcat politike, të cilat ishin edhe antibritanike edhe antifeudale. Edhe pse të dyja opozitare, për të marrë primatin luftonin Fronti Nacionalçlirimtar (NLF) dhe Fronti për Çlirimin e Jemenit të okupuar Jugor (FLOSY). Deri në gusht të vitit 1967, NLF vendosi kontrollin mbi pjesën më të madhe të territorit të federatës pro-britanike, e cila në këtë mënyrë praktikisht nuk ekziston më. Trupat britanike u tërhoqën më 29 dhe 30 nëntor 1967 – sa ngjarje të rëndësishme edhe për Jemenin edhe për tërë Lindjen e Mesme në të njëjtin vit- u shpall Republika Popullore e Jemenit, të cilën e përbënin Adeni dhe pjesët e tjera të federatës së hequr. Ndërkohë, në qershor udhëheqja radikale marksiste NLF e mori tërë pushtetin, dhe vendin, më 1 dhjetor 1970, e riemëroi në Republikë Demokratike Popullore të Jemenit (PDRY). Joformalisht, kjo republikë quhej Jemeni Jugor. Me shpalljen PDRY formalisht pushoi së ekzistuari Imamati i Jemenit, më vonë i quajtur po ashtu Mbretëria Mutevekilite, edhe pse sunduesi isaj, me seli në veri të vendit, u rrëzua tetë vjet më parë.

 

Në këtë mënyrë, në hapësirat e Jemenit historik filluan të funksionojnë dy shtete moderne republikane.

 

Megjithatë, këto dy shtete tashmë pas dy vjetësh hyrën në konflikt të hapur. Veriun e ndihmoi Arabia Saudite, kurse Jugun Bashkimi Sovjetik. Më kot ishin apelet e Ligës Arabe për t’iu dhënë fund armiqësive dhe planeve për bashkimin e vendit. Në qershor të 1978, u vra presidenti YAR. Asambleja kombëtare konstituive zgjodhi një të ri, Ali Abdullah Salihun, por as ai nuk arriti të parandalojë përplasjet e dy Jemenëve. Në jug prej vitit 1980-1988 bëhej luftë për pushtet në suazatë Partisë Socialiste të Jemenit (YSP). Presidenti i Jemenit Jugor Abdul Fatah Ismaili dha dorëheqje, qëndroi në ekzil dhe u kthye në vend, që më në fund të vritet në konfliktin e mbështetësve dhe kundërshtarëve të tij. Në

 

[28]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

veri, kryetari Salih më 1988 fitoi mandatin e tretë pesëvjeçar, kur u arrit marrëveshja mes dy shteteve për tërheqjen e trupave nga kufiri dhe për lëvizjen e lirë të njerëzve dhe mallrave. Pas një debati një vjeçar për projekt-kushtetutën e shtetit të përbashkët, ai u miratua me referendum, dhe më 22 maj të 1990 u shpall Republika e Bashkuar e Jemenit. Ali Abdullah Salihu u bë kryetar i shtetit të ri, Ali Salih Al-Bejdi nga Jugu socialist, zëvendëskryetar, kurse kryetari i deriatëhershëm i Jemenit Jugor Al-Atasi, kryeministër i shtetit të përbashkët. Lodhja nga konfliktet e vazhdueshme, kolapsi ekonomik, papunësia dhe varfëria, kurse në jug, po ashtu, ndërprerja e ndihmës sovjetike, ishin faktorët kryesor,të cilët ndikuan në popullatën e dy shteteve për të votuar bashkimin e të gjitha fiseve jemenase dhe fraksioneve politike pas përçarjes që zgjati tre shekuj.

 

Shteti i ri, në fakt, i trashëgoi faktorët e lartpërmendur, e së shpejtiu paraqitën të ritë cilët vendin përsëri e hodhën në konflikte. Të njëjtin vit, 1990, kryetari Salih e mbështeti Sadam Huseinin në invadimin e ushtrisë irakiane në Kuvajt. Edhe pse masat jemenase, të disponuara anti-amerikane, e përkrahën një veprim të tillë, e kjo vendit i shkaktoi dëm të madh politik dhe ekonomik. Siç i ndodhi edhe Jaser Arafatit që Kuvajti për shkak mbështetjes që i dha Sadamit i dëbon mbi 300,000 palestinezë të punësuar në atë vend, ashtu që sauditët në mbështetjen që Salihu i dha Irakut reaguan me dëbimin e rreth një milionë jemenasve, të cilët fituan mirë në mbretërinë fqinje dhe kështu ushqyen edhe disa milionë të afërm të tyre. Amerikanët, gjithashtu, i lëshuan ndihmë qeverisë së Jemenit. “Administrata e Georg H.W. Bush-it u mundua të përmirësojë raportet me Jemenin para luftës në Kuvajt, dhe për këtë shkakposaçërisht iu zemërua tradhtisë së regjimit të Salihut”, shkroi Mark Katzi.6

 

Pasojat e politikëssë kryetarit Salih më shumë i ndjeu populli i Jemenit. Gjendja e padurueshme ekonomike shumë

6 Mark N. Kartz, The Evolution of a Problems, ISIS, Institute for Security Studies, Brussels, 2010.

 

 

[29]

 

Hajrudin Somun

 

shpejt u reflektua në konfliktet dhe trazirat e reja politike. Pas zgjedhjeve të 1993 dy partitë prijatare dhe qeveritare, Kongresi gjeneral popullor i Salihut (GPC) dhe partia “jugore socialiste e Jemenit (YSP) u bashkuan dhe fituan shumicën në parlament, por në të njëjtin vit zëvendëskryetari i shtetit Al-Bejdie lëshoi funksionin dhe u kthye në Aden. Në fillim të vitit 1994, nën patronazhin e oborrit jordanez në Aman, partitë prijatare jemenase nënshkruan marrëveshje për t’i dhënë fund krizës në vend, por në verë të po këtij viti erdhi te një përkeqësim i ri kur Al-Bejdi dhe personalitetet e tjera politike të ish Jemenit Jugor shpallën sërish themelimin e Republikës Demokratike të Jemenit në Aden, në çka kryetari Salih dërgoi trupa nga Sana dhe e qetësoi kryengritjen. Pas kësaj kryengritjeje, konfliktit mes veriut unitar dhe jugut revolucionar, ose luftës civile – edhe pse në Perëndim ky formulim i preferuar s’do të mund të zbatohej në situatën në një vend të tillë si Jemeni–gjendja politike, ekonomike, e sigurisë u bë edhe më keq. Kështu vazhdoi disa vjet tjera, e kryetari Salih i përtërinte mandatet njëri pas tjetrit.

 

Në fillim të viteve të 2000-ës tashmë kur uniteti i Jemenit ishte mjaft i tronditur dhe i shkatërruar paraqiten forcat dhe lëvizjet e reja. Salih arriti me forcë që të neutralizojë pakënaqësinë e Jugut të arsimuar dhe përparimtar, por nga kjo anë del një rrezik i ri. Duke u tërhequr nga Afganistani, Al- Kaida prej Jemenit bën një bazë të re. Vetëvrasësit e saj, që i gjen në mesin e shafiitëve radikalë, tashmë në të 2000-ën sulmojnë në portin e Adenit anijen e marinës amerikane “USS Cole”. U vranë shtatëmbëdhjetë amerikanë. Qeveria i arrestoi autorët e krimit, por dhjetëra prej tyre u arratisën nga burgu. Pas dy vjetësh Salihu urdhëroi që nga Jemeni të dëbohen mbi njëqind imamë të huaj që ishin vënë pas Al-Kaidës në Jemen. Një forcë e re me të cilën do të luftojë Ali Abdullah Salihu vitet e ardhshme dhe e cila në fund do ta mposhtë, në fakt, shfaqet nga veriu i vendit. Pushtetit të tij autoritar, shtypjes së pakënaqësive të popullit dhe politikës pro- saudite e pro-amerikane i kundërvihet lëvizjaEnsaru-llah, Ensarët e All-llahut, që iu prinë dhe përbën shumicën e

 

[30]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

besnikëve të fisit Al-Huti. Për fillimin e një konflikti të hapur mes Ensarullahut dhe qeverisë e ushtrisë së Salihut mund të merret viti 2004, kur pushteti arreston udhëheqësin e lëvizjes Husein Al-Huti nën akuzën seformoi organizatë të armatosur. Pas kësaj konfliktet, që ishin të kufizuar në Saad, më gjerë në El-Xheuf, Haxh dhe Amran, rajone sidomos të qëlluara nga aviacioni saudit në Asifetul Hazmi, operacioni vendimtar, në pranverën e vitit 2015.

 

Si u paraqit zejdizmi?

 

Që të kuptohet e tërë kjo se nëpër çka ka kaluar Jemeni në të kaluarën, dhe në fillim të këtij shekulli, duhet patjetër ndriçuar edhe sfondin fetar-sektar të konflikteve politike në hapësirat e Arabia Felix-it dhe përpjekjet e shteteve të paraqitura mbi rrënojat e Perandorisë Osmane që, me për-krahjen e forcave koloniale, e pastaj forcave të mëdha, të ndalojnë integritetin e tij të brendshëm. Aspekti fetar apo sektar nuk ishte primar, por kishte ndikim të rëndësishëm në orientimin e disa ngjarjeve ose aktorëve të tyre në bazë të faktorëve dhe interesave jashtë jemenas.

 

Ndarjet e pasuesve të Fesë Islame që u paraqitën tashmë në dekadat e para të saj në sunnitë dhe shiitë kanë përfshirë edhe jugun e Arabisë. Zejditë, një nga sektet më të vogla të spektrit shiit, të cilit i përkasin fiset nga veriu i Jemenit me emrin e përbashkët Hut, u paraqit në shek.VIII dhe IX.7 E ka marrë emrin sipas Imamit Zejd bin Ali, i cili u vra gjatë kryengritjes kundër pushtetit të dinastisë emevite. Emri i tij i plotë Imam Zejd bin Ali bin Al-Husein bin Ali bin Ebu Talib -e udhëzon atë në familjen e Pejgamberit Muhammeds.a.v.s., sepse stërgjyshi i tij ishte dhëndër i Pejgamberit dhe halifi i katërt, e gjyshi Imam Huseini, nipi i Muhammedit, s.a.v.s. Ai i fitoi ithtarët me thënien e tij se

 

7Zejdizmi ose zaidizmi është një konstruksion gjuhësor perëndimor modern nga gjuha arabe Ez-Zejdijje, e pjesëtarët e saj janë zejdij ose zejditë. Për pjesëtarët e fisit të veriut jemenas, po ashtu, është përvetësuar emri Huti. Në gjuhën tonë thonë edhe Husi, por theksimi arab është diku në mes

 

(si anglisht “th”, dhe ata thonë Houthi).

 

 

[31]

 

Hajrudin Somun

 

prijësi i vërtetë musliman, imami, duhet të dëshmojë publikisht se e mban këtë titull, gjë që vetë e dëshmoi duke u sakrifikuar në luftë kundër dinastisë së korruptuar emevite, e pastaj e quajtën edhe Zejd esh-Shehid. Pasuesit e tij, në fakt, u ndanë nga drejtimi prijatar i dymbëdhjetëshit shiit, si edhe nga sekti Ismailit, për shkak të mospajtimit rreth imamit të pestë shiit. Shumica e shiitëve në të kaluarën, si dhe doktrina e sotshme zyrtare iraniane e dymbëdhjetëshit, po besonin se ai ishte Muhamed el-Bakiri, por zejditë besojnë se ai ishte gjysmëvëllai i tij, Zejdi. Ata konsiderojnë se Muhamed el-Bakiri nuk ishte mjaft luftarak kundër tiranisë emevite, gjë e cila ishte motiv kryesor politik në situatat e atëhershme që Zejdin ta shpallin lider të tyre.

 

Në aspektin doktrinar zejditë janë më afër sektit tjetër islam, mutezileve, duke i dhënë përparësi Imam Aliut ndaj dy halifëve të parë, Ebu Bekrit dhe Umerit. Por me kalimin e kohëse dhe më shumë u ndanë nga drejtimi kryesor shiit, duke marrë disa ide nga mësimet sunnite, disa nga ismailitë, por i mbetën besnikë imamit të tyre të parë Zejdit. Ata nuk e njohin dogmën “Imami fshehur”, duke menduar se imam mund të bëhet çdo pasardhës i Imam Aliut (pra, edhe i të Dërguarit Muhammed s.a.v.s., njëkohësisht, në fakt,sejjid). Për dallim nga shumica e shiitëve, ata nuk besojnë se imami është i pagabueshëm, pa mëkate, as që është i aftë të bëjë mrekulli. Për dallim nga sunitët, përsëri, refuzojnë çdo formë të traditës sufiste. Në kundërshtim me shiitë “Ithna-asherije” për të cilët takija është e drejtë fshehja dhe mimika, një obligim doktrinar, e sunnitët me pa dëshirë e pranojnë, por zejditë aspak nuk e zbatojnë. Nuk e pranojnë praktikën e përhapur të sigës ,martesës së përkohshme as në Iran.

 

Zejdizmi në shekujt e parë të Islamit gjeti pjesëtarë në Tabaristanin iranian dhe në Afrikën e Veriut, por deri më sot më shumë qëndroi në Gadishullin Arabik, kryesisht në malet e Jemenit. Imamët Zejditë në zonat ku ata sundonin e morën mbi vete edhe pushtetin laik edhe atë fetar, dhe në bazë të modelit të dinastive të mëdha, shpalleshin edhe

 

[32]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

halifë, e prej tyre i pari ishte Jahja El-Hadi. Ai në Saadi, në veri të Jemenit, themeloi imamatin zejdit, i cili u shpall në vitin 901, e do të shuhet vetëm pas dhjetë shekuj e gjysmë. Saadi një milenium të tërë do të jetë kryeqyteti i zejditëve, e të shumtën do ta bëjnë në Sana, Hamar, Haxh dhe Amran. Në vendet e tjera të Jemenit do të vendosen më së shumti ithtarët e Imam Shafiut, themelues i një prej katër shkollave në fakt, medhhebeve, të drejtimit sunnit në Islam. Shafiitë po ashtu u përhapën në mesin e muslimanëve të Egjiptit, Indonezisë, Sirisë dhe Somalisë. Sot shumicën e popullsisë së Jemenit prej rreth 25 milionë banorë e përbëjnë shafiitë. Zejditë ka rreth 45%, e pjesa tjetër përbëhet prej Ismailive dhe Xha’ferive.

 

Kështu është për bazën ideologjike të situatës, më mirë thënë,në Jemen po përballen ithtarët e dy sekteve, zejditë dhe xha’feritë, e jo shiitë dhe sunitë të cilët janë shumë më ashpër të ndarë dhe në konflikt, p.sh., në Irak apo Siri. Duke dëgjuar lajmet për ndodhitë e sotshme mund të duket e pabesueshme se me qindra vjet ithtarët e këtyre dy sekteve në Jemen kanë jetuar në paqe, janë lutur madje në të njëjtat xhami. Në të njëjtin saf kanë mundur të dallohen vetëm nga fakti se zejditë duart i mbajnë lëshuar për trupi, e shafiitë i mbajnë të lidhura. Në disa xhami imami ësht ëshafiit, kurse myezini zejdit. Shumica thonë se vetëm muslimanët, nuk i shqetësojnë dallimet e vogla.

 

Derisa politika s’del në skenë. E në këtë skenë në dhjetë vjetët e fundit rolin kryesor më tepër e kanë përplasjet dhe kontradiktat politike, ekonomike dhe sociale, e jo ato fetare. Kështu, në realitet,ishte edhe më herët, kur Jemeni ishte i ndarë në Jemenin e veriut dhe të jugut. Jemenit sikur i është shkruar, nga natyra që ka, të zbresë nga malet e Surit me erë – kryeqyteti Sana është në 2350 metra lartësi mbidetare–në brigjet e nxehta të Adenit.

 

“La Sunna, la shiijja…”

Një gazetar i ri jemenas, i shkolluar në Londër, një vit para ofensivës saudite, e shpjegonte bashkimin politik dhe

 

[33]

 

Hajrudin Somun

 

sektar në vendin e tij kështu: “Ajo që shohim sot në veri të Jemenit, në aspekt të luftës mes Hutit nga njëra anë, dhe grupeve të armatosura në anën tjetër, në mënyrë definitive ka elemente të sektarizmit që shihet në të gjithë rajonin. Kjo, megjithatë, krijon më shumë konfuzion. Është gabim të thuhet Huti=zajditë, ose të themi, Al- Ahmar=Shafiij. Ose, që është edhe më keq, Huti=shiitët dhe Al -Ahmar=sunnitë. Al-Ahmarët janë tradicionalisht zejditë, si edhe Hutët. Nuk mund të dëshmoj identifikimin fetar të çdo Ahmari një nga një, por mund të them se shumë prej luftëtarëve fisnorë të tyre e identifikojnë veten si shiitë. Ali Abdullah Salihu, i cili i udhëhoqi gjashtë luftëra kundër Hutëve, po ashtu, është zejdit. Pra, a thua ky zejditi lufton kundër Zejditëve? Dhe a thua kjo është luftë civile e zejditëve?”8

 

Që ky mashtrim rreth përkatësisë sektare dhe fisnore, tashmë mjaft i ndërlikuar për të paudhëzuarit në veprimet jemenase, të bëhet edhe më kompleks, duhet theksuar se çfarë nënkupton gazetari Al-Shamahi me Al-Ahmarët. Kjo është familja më e fuqishme nga fisi Hashid, konfederatës më të madhe të fiseve jemenase, prijësi i të cilës është Shejh Sadik al-Ahmari, i biri i Abdullah bin Husein al-Ahmarit, themeluesi i partisë reformiste Islah. E që kjo të mos bie në konfuzion të mëtejshëm, i iket asaj që të përmendet se Ali Abdullah Salihu është al-Ahmar, vetëm se familja e tij nuk i përket fisit Hashid, por një fisi të vogël Sanhan afër Sanës.

 

Vetë presidenti Salih, deri sa sundonte, kontribuoi në ngritjen Al-Ahmarëve të vërtetë, por prej tyre bëri rivalët edhe më të rrezikshëm. Ja disa të dhëna për fuqinë e tyre. Vëllai i Sadikut, Himjari, ishte nënkryetar i Parlamentit, e vëllai tjetër, Huseini, organizoi milicët fisnor gjatë konfliktit në kufirin saudit. Vëllai i katërt prej Al-Ahmarëve, Hamidi u bë magnat i pasur jemenas dhe politikan opozitar. U bë pronar i rrjetit celular Sabafon dhe i TV kanaleve Suhajl. Në një fushatë presidenciale kontaktoi Amerikanët që me

 

8Abu Bekr Al-Shamahi, Yemen is more nuanced than ‘Sunni’& ‘Shia’ Yemen Time, 27.02.2014.

 

[34]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

ndihmën e rrjeteve sociale të përgatitë “kaos të kontrolluar”për të rrëzuar kryetarin Salih. Nga ana tjetër, duke përgatitur pasardhësit e tij, kryetari Salih të afërmit e tij i rregulloi në funksione të rëndësishme. Djali i tij më i moshuar Ahmedi dhe nipërit Tariku, Jahjai e Amari komandonin me Gardën Republikane dhe agjencitë elite për sigurim dhe zbulim.

 

Që në fillim të viteve 1990, drejtimet e theksuara të fisit Huti filluan që të organizohen politikisht për të luftuar për një ndarje më të drejtë të pushtetit në Jemenin e bashkuar. Para kësaj nuk hezituan të thërrasin në traditën e imamatit zejdit njëmijë vjeçar. Husein Bedrudin Al-Huti me disa vetë të një mendimi themeloi partinë e Al-Hak, për të cilën flitej se pikësynim kishte “rizgjimin e Zajdizmit”. Kryetari Salih në fillim e përkrahu partinë e Hutëve, duke e konsideruar rival të barabartë të partisë Islah që e udhëhiqte Abdullah bin Husein Al-Ahmari, i afërt me Vëllezërit Muslimanë, në njërën anë, dhe i ndikuar nga sauditët në anën tjetër. Ai në veçanti u mbështet në njërin nga udhëheqësit prijatar Al-Hak, Maxhidudin Al-Muejjidiun, duke e konsideruar atë si një ripërtëritës të matur të traditës zejdite.

 

Por, në fillim të viteve 2000, ndikimi i Muejjidiut kishte rënë, kurse rritej militantizmi i të rinjve Huti, të mbledhur së pari në Shebabul-Mumininë, të rinjtë besimtarë, e pastaj u organizuan edhe më mirë politikisht nëEnsarullah. Ndër Hutët u përhap propaganda për ripërtëritjen e besimit të tyre zejdit, sepse kanë qenë të lënë pas dore dhe të shtypur pas “revolucionit” të 1962, edhe pse të gjithë presidentët e parë të Jemenit të Veriut ishin zejditë. Ata presidentin Salih dhe al-Ahmarët i konsideronin vetëm sipas origjinës zejdit. Nga ana tjetër, presidenti Salih dhe klani al-Ahmar i akuzuan Hutët se e kanë lënë zejdizmin tradicional dhe se janë duke u bërë gjithnjë e më të ngjashëm me dymbëdhjetë imamët shiitë, ata nga Irani. Njëkohësisht nga Riadi shprehet dyshim ndaj organizimit politik të Hutëve, dominimin e të cilëve në veri të Jemenit, e shohin si krijimin e Hizbullahut jemenas përmes të cilit shtrihet ndikimi i Iranit drejtpërdrejtë në

 

[35]

 

Hajrudin Somun

 

fqinjësitë mbretërisë saudite. Militarizimin dhe simpatitë për parulla që mund të dëgjoheshin në Teheran s’i fshehën as pjesëtarët e ri të Ensarullahut ,që në mitingjet protestuese thërrisnin “Vdekje Amerikës, vdekje Izraelit!”

 

Kur e kupton se në këtë lidhje regjionale të Hutëve me Iranin mund të përfitojë dhe të ketë mbështetjen saudite për politikën e tij të brendshme, presidenti Salih e kthen fletën dhe i kundërvihet forcimit të mëtejshëm të lëvizjes Huti, sidomos kur ai gjithë e më tepër po merr dimensionin e opozitës ndaj pushtetit autoritar të Sanës. Ai në vitin 2004 vendos të përplaset në mënyrë radikale me Ansarullahun dhe udhëheqjen e tij. Në qershor policia e tij arreston 800 Hutë në xhaminë Salih në Sana, që shkaktoi kryengritjen e hapur në Saadi. Në shtator u vra Husein al-Huti, por nuk u shua kryengritja. Vitet e ardhshme shpërthejnë kryengritje të reja dhe bëhen përpjekje të reja të ushtrisë për të thyer rezistencën e Hutëve, që iu prinë babai i Huseinit, Bedrudini. Ai më 2007, e pranoi armëpushimin me Salihun, që zgjati deri më 2009, kur ushtria nis ofensivën e re kundër Hutëve të armatosur, duke i shtyrë deri te kufiri saudit. Për shkak të rrezikut që lufta të mos kalojë në territorin e saj, kundër rebelëve ndërhyri edhe ushtria saudite. Deri në vitin 2010, në luftërat me Hutët janë vrarë më së paku 3.000 trupa të ushtrisë së Jemenit.

 

“Pranvera arabe” e 2011, shpejt pas Tunizit dhe Egjiptit, përfshiu edhe Jemenin. U pa se edhe në këtë vend të largët dhe të varfër arab popullie ndjente se kishte ardhur koha për ndryshime dhe për largimin e liderëve të korruptuar. Protestat në fazën e parë ishin kundër papunësisë, gjendjes së rëndë ekonomike, korrupsionit dhe kundër përshtatjes së kushtetutës oligarkisë në pushtet. Pastaj u shndërruan në kërkesa për dorëheqjen e presidentit Salih. Me sloganin “La Sunna, la shiija, vahda, vahda vatanijja” – jo sunnizëm, jo shiizëm, unitet, unitet kombëtar! –demonstruesit mbanin edhe parulla me imperativ të njëjtë si në Tahririn e Kajros-“Irhal!”Ik!! Salihu publikisht premtoi se në zgjedhje nuk do të kandidojë, dhe as djali i tij Ahmedi. Për masat kjo s’ishte

 

[36]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

e mjaftueshme. Në përleshjen me policinë u vranë më se pesëdhjetë demonstrues. Al-Kaida, duke përdorur gjendjen kaotike, e pushtoi provincën Zinxhibar. Nga shpërthimi i bombës në xhaminë Salih, gjatë namazit, presidenti Salih u plagos dhe urgjentisht e dërguan në Riad për trajtim, e në Sana mbeti zëvendëskryetari Hadi për ta zëvendësuar atë. Në fund të këtij viti, në takimin e GCC në Riad, u zotua se do t’ia transferojë pushtetin nënkryetarit, Hadiut, të cilit i takonte detyra, kur u kthye në vend më 27 shkurt të 2012.

Kështu, bile atëherë besohej, se më në fund u larguanga pushteti dhe nga politika njeriu, i cili 33 vjet sundoi vendin, duke mos arritur ta nxjerrë nga varfëria dhe ta bëjë shtet modern, duke përdorur me mjeshtri rivalitetin e brendshëm dhe interesat e ndryshueshëm të fuqive rajonale e botërore. Njëlloj e kanë konsideruar aleat edhe rusët edhe amerikanët. Në botën arabe Sadam Huseinin e kishte shembull për nga ashpërsia, sepse dinte të llogaritet me kundërshtarët. Po të njëjtin vit, kur u bë president më 1978, urdhëroi të vriten tridhjetë oficerë për shkak të komplotit të dyshuar. Vetëm me shkollë fillore dhe akademi lokale ushtarake, u shpall për feldmarshall. Në një nga dhjetëra zgjedhjet e kurdisura fitoi 96,2 për qind të votave. Kuvendit Popullor ia tërhoqi autoritetin përfaqësues suprem, duke formuar një Këshill këshillues presidencial, e duke emëruar 111 anëtarët e tij ua dha të gjitha autorizimet legjislative.

 

“Pranvera arabe” në Jemen u tradhtua si edhe në vendet e tjera arabe, përveç Tunizi, e vendi edhe më tej po zhytej në mjerim, varfëri ekonomike dhe jo-stabilitet politik. Nuk ndihmuan as katër miliardë dollarë të donacioneve ndër-kombëtare për rimëkëmbjen e infrastrukturës dhe sigurinë e institucioneve. As më 2014 nuk solli kurrfarë progresi në stabilizimin e vendit. Përkundrazi, përpjekjen për reforma politike të sistemit e përcollën konfliktet e reja. Presidenti Hadi e shpërndau qeverinë, e Këshilli presidencial dha një propozim për decentralizimin e vendit në gjashtë regjione. Ushtria ndërmori një operacion kundër Al-Kaidës dhe ata i përzuri nga provinca Zinxhibar. Ndërkohë degët jemenase

 

[37]

 

Hajrudin Somun

 

dhe saudite të saj u bashkuan në Al-Kaidën e GadishullitArabik (AQAP). Vetëm më 2012, Al-Kaida merr përsipër dy sulme vetëvrasëse, ku, në ditën e inaugurimit të presidentit Hadi, u vranë 26 anëtarë të Gardës Republikane dhe 96 ushtarë në sulmin mbi kazermën ushtarake në Sana.

 

Në shtator të vitit të kaluar pjesëtarë të armatosur të Ensarullahut ndërmorën një ofensivë të gjerë kundër forcave qeveritare dhe e morën kryeqytetin Sana. Në tetor arritën në Hudejde, në Detin e Kuq. Në nëntor Hadiu shpall qeverinë e re, porse Huti e refuzojnë, të pakënaqur me numrin e ministrave. Ata kërkojnë të formohet një qeveri e unitetit kombëtar. Ish-presidenti Salih papritmas shfaqet, por tani si aleat i Hutëve. Përkundër premtimit, kthehet në skenën politike me partinë e tij: Kongresi i Përgjithshëm Popullor (GPC), e ndoshta edhe me djalin Ahmedin. I bashkohet një numër i simpatizuesvenga ushtria. Këshilli i Sigurimit të OKB diskuton mbi krizën në Jemen dhe cakton sanksionet ndaj ish-presidentit Salih.

 

Në vitin e ri të 2015 Jemeni hyn me më pak gjasa se do të ketë sukses në iniciativat ndërkombëtare dhe regjionale për qetësimin e konflikt. Qeveria propozon hartimin e një kushtetute të re, por Hutët e refuzojnë. Presidenti Hadi dhe qeveria japin dorëheqje në shenjë proteste kundër marrjes së Sanës nënkontroll nga trupat Ensarullah, të cilën ata e konsiderojnë grusht-shtet ushtarak. Hadiuikën nga burgushtëpiak në Sanadhe shkon në Aden, ku e tërheq dorëheqjen.Atje vendosetnë ambasadën saudite. Hutët ofrojnë 100.000 dolarë shpërblim për të kapur Hadin. Këshilli i Sigurimit tëGjirit (GCC) dhe Lidhja Arabe, mbajtën anën e presidentit tërrëzuar dhe të refuzuar dheprej Hutëve kërkuan të njohëHadin dhe u tërhoqën nga zonat që i pushtuan. Huti kërkuanqë bisedimet të zhvillohen në Sanë dhe propozuan krijimin e një Këshilli nacional pesë anëtarësh. E liruan nga burgu shtëpiak kryeministrin Bahahun dhe ministrat.Shteti islam, ose Daeshi siç quhet në botën arabe dhe në Iran, e merr përsipër sulmin

 

[38]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

vetëvrasës më 20 mars në namazin e xhumasë në xhaminë kryesore në Sana. Vriten 140 njerëz.

 

Dhe më në fund, në orady pas mesnate, më 26 mars, aviacioni iArabisë Saudite dhe disa vendeve arabe anëtare të koalicionit për ndërhyrje në Jemen,e bombardon Sanëne cila ishte nën kontrollin e forcave Ensarullah. Kështu filloioperacioni i vendosjes që të zgjatë 29 ditë dhevazhdoi me operacioninIadet-ul-emel, kthimi i shpresës. As që u arrit qëllimime të parin, siç thonë ata që e morën këtë hap, e as me të dytin do të mbrohen qytetarët jemenas nga terrorizmi, siç shpjegohet zyrtarisht nga komanda në Riad. Më parë do të bëhet, si thuhet në mesazhine Kombeve të Bashkuara, që Jemeni “të ndodhet në prag të kolapsit total”.

 

Kujt i pengon uniteti i Jemenit

 

Ndoshta është më lehtë të përgjigjesh në pyetjen se pse Arabia Saudite me aleatët e saj bëriinvadim ajror në Jemensesa në pyetjen se si mund të shpëtohetngapragu i kolapsit.

 

Perceptimin e përhershëm perëndimor të Jemenit e ka shprehur Robert Barreti nga Instituti i Uashingtonit për Lin-djen e Mesme se mendërhyrjenaktuale në atë vend “Arabia Saudite, dhe, në një masë më të vogël, partnerët e saj të Gjirit, përsëri dëshmuan se vënia enjëfarë ekuilibri midis shumë qendrave të forcës politike dhe ushtarakenë Jemen është formë e vetme për të arritur madje pak stabilitet dhe se duhet kundërvënë pushtimit të ri të regjioneve sunnitenga anae elementëve që iu prijnë zejditë, si ajo e vitit 1994.Përfytyrimi perëndimor i shtetit të centralizuar nacional, ende më pak demokratik, thjesht nuk iu përgjigjet fakteve në terrenin e Jemenit. Kjo po ashtu është njohje e shteteve të Gjirit se problemet në Jemen nuk mund të zgjidhen, por vetëm të mirëmbahen, dhe se

 

 

 

 

 

 

[39]

 

Hajrudin Somun

 

përzierja e vendeve jashtë Gjirit arab nuk mund të tolerohet”.9

 

Krahas këtij vështrimipermanent përmes “paradigmës historike”,ky shikim më i afërt, më konkret, i cili u formua në dhjetë vjetët e fundit, e kulmin earriti me pushtimine kryeqytetit Sana nga ana e Hutëve, mund të thuhet: pallatisauditedhe në frontin politikedhe në atë ideologjik e sheh vetëm Iranin në Jemen. E nëse aty është Irani, nesër mund të depërtojë më thellë në Arabi. Andaj, ai duhet të ndalet me forcë, siç u bë në Bahrejn. Vetëm se Jemeniështë arrëshumë më ifortënga Bahrejni i vogël, dhe në të ende nukkanë marrë guxim të hyjnë forcat tokësore. Ato këtë e kanë bërë vetëm një herë nga krijimi i Arabisë Saudite, që motimë 1934. Kjo ishte koha kur loza familjare e Ibën Saudit po përhapej nga Nexhdi në drejtim të Hixhazit, kështu duke i shtypur hashimitët dhe mënë fund pushtuan tërë Arabinë qendrore. Tashmëmë 1932 Ibn Saud e kontrollonte pjesën më të madhe të Gadishullit, përveç Jemenit dhe sheikateve eemirateve detare, Omanit, Kuvajtit, Bahrejnit dhe sheikatevetë vogla lindore, të cilat, kur do të bëhen të rëndësishme për Perëndimin për shkak të burimeve të naftës, do të krijohen shtetetë veçanta. Njëkohësisht Imami jemenas Jahjai dontetë zgjerojë imamatin e tij në veri, të krijojë një “Jemen të madh” dhe u paraqit një kontest,e më vonë edhe konflikti iarmatosur, rreth krahinave e Al- Bahái, Asiri, Nexhrani dhe Xhezani. Ushtria beduinearabe kishte ardhur gati në Sanë, por u refuzua. Në fund, u nënshkrua një marrëveshje me të cilën shumica e provincave kontestuesenë brendësinë e Gadishullit iu takonin sauditëve, që, si këmbim, u tërhoqënnga bregu dhe qyteti Hudejde. Mbreti jemenas, në atë kohëi popullarizuar për rezistencë ndajturqvedhe britanikëve, konsiderohejmë superiori nga të dy shtëpitë veriore arabe edhe sauditeedhe hashimite, e për Ibën Saudin e dha këtëgjykim që edhe sot e kësaj ditembahet

9Robert Barrett, SA Return to Traditional Yemen Policy, Middle East Institute, Washington DC, 04.05.2015.

 

[40]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

mend: “Kush është ky beduin,i ciliështë nisur të sfidojë sundimin pesëqind vjeçartë familjes sime?”. Gjërat, natyrisht, do të ndryshojnë pas zbulimit të naftës, e sidomos do të bëhen ndryshe, pas një gjysmë shekulli, kur monarkia e Ibn Saudit bëhet një ngavendet më të pasura të botës dhe një nga shtyllat strategjike të Amerikës.

 

Sa i përket unitetittë Jemenit, ka të drejtë Barreti,kurthotë se Arabia Saudite “nga viti 1932 i ka rezistuarunitetittë mbretërisë jemenase, duke e mbështetur, përkundrazi, realitetin e Jemenit multiplifikues”. Monarkia Saudite e ka ndihmuar autonominë e fiseve lokale, kurse i ka penguar përpjekjet e konsolidimit politik të Jemenit, sidomos “nën flamurin e nacionalizmit shekullar arab”. Nën pushtetin e Imam Jahjait (1904-1948), pastaj të Ahmedit (1948-1962), sauditët kanë pasur ndikim të fortë ndaj fiseve jemenase, gjë e cila u tregua në luftë në vitin 1934. Gjatë “revolucionit të Jemenit” (1962-1970) e më vonë, mbretëria e Ibn Saudit tregoi se nuk do t’i lejojë asnjë fuqie të huaj – në rrethanat eatëhershme Egjiptit të Naserit – të instalohetdhe forcohetnë anën e tij jugore, dhe gjithsesi zgjidhje për organizimin e brendshëm dhe paqen në Jemen duhet kërkuar e zgjidhurnë Riad. Në rrethanat e sotme ky “moslejim” ka të bëjë, e që lehtë mund të qëllohet,me Iranin, e vazhdon që nga fitorja e Revolucionit islamik të Iranit në vitin 1979.Dyshimi ndaj ndikimittë Iranit në ndodhitë e brendshme të Jemenit u rrit pas paraqitjes së lëvizjesEnsarullah mes pjesëtarëve të fisit Hut. Ata nga Riadi i shohinsi një Hizbullah i ri, edhe atënë fqinjësi të drejtpërdrejtë. Në këtë drejtim forcohet edhe e gjithë propaganda ideologjike kundër Iranit. Provohettë ndahet radikalizmi doktrinarnga ai politik i Hutëve. Ata ekanë “përvetësuar sektin zejdit, i cili është fleksibil dhe ka potencial për përparim dhe zhvillim në të gjitha drejtimet”, siç thotë njëri nga propaganduesit e tij, Mushari Al-Zejdi. Ky zejditi sauditkështu e zhvillon këtë tezë: “Pra, ku e fitoi, ish-lideri i Hutëve Bedrudin Husein Al-Huti, i cili u vra më

 

[41]

 

Hajrudin Somun

 

2004., doktrinën e tij të dymbëdhjetë imamëvesa u përkethalifëve të parë dhe shokëvetë Pejgamberit, sidomosduke pasur parasysh faktin se pozicioni zejdit është diku në mes sunitëve dhe shiitëve? Pse Husein El-Huti u kthye edhe më tej nga trendi iHomeinit? Në leksionet e tij ai ndjekësve u shprehu ideologjinë ekstremiste,e cila tejkaloi madje edhe vizionin radikal të botës së Ajatullah Ruhullah Homeinit, dhe ketë e bëri në një mënyrë më të zjarrtë. Ligjëratat e tij edhe më tej i mësoninHutët, si dëshmi e qartë për besnikërindaj projektit revolucionar tëHomeinit”.10

 

Kështu do të jetë deri në pranverën e vitit 2015. Pas rrëzimit të imamatit zejdit dhe mbretërisë, Sauditët bënë gjithçka që të minojnë ndikimin rus dhe bllokun komunist në Republikën Arabe të Jemenit dhe Republikën Popullore Demokratike të Jemenit. Në vitet e hershme të 1990, ata u përpoqën të ndalojnë bashkimin e dy Jemeneveqë të mos forcohet dhe kështu të bëhet një kërcënim i ri përkufijtë ejugut. I ruanin dallimet dhe kontradiktat mes veriut zejditdhe jugut shafiit-sunit të Jemenit. Dhe kështu në vitin 1994, kur shpërtheu konflikti më i ashpër, deri në këto ngjarjete sotme, mes veriut dhe jugutjemenas, përkrahën zëvendës-kryetarin Al-Bejdin në Aden, edhe pse ishte laik dhe anonte nga nacionalizmi arab, kundër veriut zejdit konservator në Sanë. Nuk iu pengonte që me fitoren e ushtrisë nga veriu u hapën dyert e Jemenit për ndikim, e më vonë edhe prania e Al-Kaidës e cila u radhit pas forcave sunnite në kundërshtim me dominimin e ndikimit zejdit. Prej atëherë fillojnë edhe dallimet me SHBA-në në pikëpamjet mbi Jemenin, pasi që amerikanët në pushtetin e fortë të Ali Abdullah Salihut panë mundësinë që Jemeni, sipas doktrinës së administratës së Bushit, të bëhet një kështjellë e stabilitetit dhe demokracisë në hapësirat e gjera të Lindjes së Mesme.

 

10Mushari Al-Zeydi, Don’t konfuse the Huthis with the Zaidis, Ashark

Al-Awsat, Tiyad, 15.11.2009.

 

 

[42]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

Përkundër aleatëve tëtij kryesor, pallati sauditndaj të gjitha ngjarjeve në Jemen, përfshirë edhe të tashmet, merr qëndrim të atillë që me çdo kusht të ndalohet dominimi imundshëm indonjë fraksioni politik dhe ushtarak – që do të mund të ndodhte nëse Hutët zejditë e pushtojnë të gjithë vendin, kurse kanëarritur deri në Hudejde dhe Aden – dhe të mbështesin ndarjet sektare, copëzimin dhe autonominë fisnore. Qëndrim të tillë mund të marrinedhe ndaj kthimittë Ali Abdullah Salihut në skenën politike, pa marrë parasyshse është vënë në anëne Hutëve. Aii ndryshonte hartat dhe përcaktimet politikendaj forcave jashtë arabe, por përherë ka bërë përpjekje të fitojë mbështetje nga Riadi që të mbetetnë pushtet. Edhe në pallatin saudit e dininkëtë, dhe Salihune mbështetnin dhe e mbanin në pushtet, duke mos i lejuar t’i përforcojë ndarjet e brendshme dhe kontestet fisnore,duke e ndihmuar të ndalojë dominimin e sektit zejdit islam, edhe pse edhe vetë i takonte. Nga viti 1934, në përjashtim të incidentit në kufi më 1999,mbretërit sauditë hezitonin të ndërhyjnë me ushtri në punët e brendshme të Jemenit. Deri kur e mori kurorën saudite mbreti Salman.

 

“Hutistani” apo “Isilistani”

 

Rrallë herë në historinë e monarkisë saudite mbreti i ri ka bërë ndryshime të shpejta në pallat, në fakt, qeveria qëi mban dizgjinët epushtetit që nga themelimi i tij, si Mbreti Selman bin Abdul Aziz Al-Saudi, e asnjëri nuk ndërmori një hap të këtillë të nxituar jashtë vendit siç ishte intervenimiushtarak në Jemen më 2015. Ai ishte i vendosur, siç tregonemri i operacionit, për të shtypur lëvizjenHuti që arriti deri në skelën Aden, pa marrë parasysh vuajtjet që ia shkaktoi popullit edhe ashtu mjaft të vuajtur të Jemenit, ndërhyrja e vendeve vëllazërore arabe. Sa u bë Irani opsesioni pallatit saudit e shpreh kështu një ish-këshilltar i tij dhe komentuesi preferuar, Xhemal Hashugi: “Riadi e ka refuzuar tiraninë e lëvizjes Huti, sepse është një front për zgjerimin e Iranit… E të ndalet lufta tani do të ishte një

 

[43]

 

Hajrudin Somun

 

humbje e madhe, sepse Huti sërish do të armatoseshin, do të kompensonin humbjet e tyre dhe do të vazhdonin agresionin kundër mbretërisë (saudite) dhe Jemenit”. Tani për tani – të paktën deri sa pombaron kjo broshurë-forcat tokësore saudites’kanë hyrë në Jemen. Ndoshta në Riad mendohet se aviacionido ta kryejë punën. Qartë, ashtu si depërtojnënë botë dëshmitë e atyre që janë më afër pallatit, se edhe në të ka princërqëme dyshim tundin kokën kur dëgjojnë komentet e dalldisura zyrtarepër fitoret e aviacionit saudit dhe apelet që atje tëdërgohet artileria dhe këmbësoria. Këto kanë marrë mësim nga përvoja e dy vendeve të tjera arabe, të cilat kanë hyrë në aventurat ushtarake në gjysmë shekulline kaluar. Lufta Jemenase eXhemal Abdel Naserit ishte fillimi i rënies së tij. Pushtimi i Iranit, e pastaj i Kuvajti ishte fatale për ushtrinë e Sadam Huseinit.

 

Duke pasur parasysh se vendimi që edhe forcat saudite tokësore të nisen për në tokën e ndezur të Jemenit,u bë i ditur dhe befas u tërhoq, më bën të mendoj se kjo u bë me urdhër nga Uashingtoni. Fuqitë e mëdha kanë ditur mirë tëpërdorin ambiciet e liderizmit megaloman të sundimtarëvearabë për të realizuar interesat e tyre, kështu rusët Naserin,e amerikanët Sadamin i inkurajonin të hyjnë në luftë kundërJemenit,në fakt, Iranit. Sauditët asnjëherë nuk kanë qenë të aftëpër luftën moderne, andaj Uashingtonikishte frikë për pasojat që mund të ketë në të ardhmen regjimi saudit për kujdesinmbi organizimin e brendshëm të Jemenit. Jemeni për ShBAka rëndësi strategjike, sepsendodhet në rrugën detare përmessë cilës kalojnë 20.000 tankerë në vit, anije ushtarake dhe tregtare, por as për së afërmi nuk është aq i rëndësishëm sa Arabia Saudite. Amerikanët janë në brengëedhe për atë se Jemeni, me stacionimin e al-Kaidës në tokën e tij, është bërë një objektiv i “luftës kundër terrorizmit”. Me fluturake pa pilot, telekomandues, i goditnin bazat e Al-Kaidës dhe i likuidonin disa prijëstë rëndësishëm, por nuk shkuan më tej edhe kur u vranë shtatëmbëdhjetë marinarë në portin e

 

[44]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

Adenit. “Njerëzit mendojnë se Jemeni është irrezikshëm për ShBA-të për shkak të terroristëve dhe luftëscivile,” shkruajnë Barbara F. Walter dhe Kenneth Pollack ngaInstituti Brookings. “Gabojnë, -vazhdojnë ata-, Jemeni ështëpotencialisht i dëmshëmpër stabilitetin e Arabisë Saudite. Është e saktë se lufta më gjatë civile mund që eventualisht tësjellë al-Kaidën ose aleatët iranianë, Hutët, në pushtet. Vërtetë, lufta civile mund tacopëzojë vendin, të krijojë një periudhë të gjatë të kaosit dhe jo-stabilitetit, duke u lejuar madje edhe forcave më ekstreme të veprojnë. Por mbetetfakti: Jemeni kurrë s’do të ketë rëndësi të madhe strategjikepër ShBA,sepse është i dobët, i varfër dhe ka pak naftë”.

 

Ka mjaft arsye të besohet se është nxituar me dërgimin eaviacionit mbi Jemen për të bombarduar këtë vend të varfër dhe për t’i shkaktuar edhe më shumë viktima e shkatërrim dhe se sauditët e ndërmorën operacionin, pavarësisht nga këshillat e aleatëve të tij më të mëdhenj. “Merrni gjërat në duart tuaja, ky është sot emri i lojës”, tha Jamal Khashoggi, duke përmbledhur lëshimet e amerikanëvendaj Iranit dhe vendosmërinë e pallatitqë t’i kundërvihet rivalit të tij rajonalpërmes shpinës jemenase. Në bazëtë fakteve të vërtetuara historike se gabohet që në ndonjë luftë të dërgohet ndihmë ushtarake dhe ekonomike për palën më të dobët, Kenneth Pollack po ashtu thotë se sauditët pikërisht atë po e bëjnë- atanë luftën civile jemenase mbështetën anën që u treguae dobët – sunitët, që kishin humbur kontrollin mbi qeverinë nëraport me forcat e Hutëveshiitë. “ShBA duhet”, përfundon ai, “të bëjnë çmos për të bindur sauditët që të përmbahen nga çdo detyrim i mëtejmë në Jemen dhe të përqendrohen në çështjet e tyre të brendshme”.

 

Ashtu si qëndrojnë punët në pallatin saudit, ashtu u morvendimi që të shkohet në luftë totale ose – hiç. Nëse edhe amerikanët e dinë se Hutët në Jemen kanëpërparësindaj forcave qeveritare, që do të thotë se sauditët tashmë me të arriturat e deritashme në ndërhyrje

 

[45]

 

Hajrudin Somun

 

humbin, e në njëafatmë të gjatë mund të humbin edhe më shumë se sa Jemeni. “Mbretëria (saudite) kurrë nuk ka qenëaqshumë agresiveushtarakisht në përpjekjen e saj për të imponuar ndërrimine regjimit. Lufta eJemenit është pjesë e rivalitetit regjionalsaudit-iranian, pjesë e punëssë pakryer të Pranverës arabe dhe pjesë e armiqësisë sektaresunnitë-shiitë”, tha Bruce Riedel nga Instituti Brookings. “Kjo tash, mbi të gjitha, është luftë e Salmanit, dhe e djalittë tij”, shton ish-këshilltari i dy presidentëve amerikanëpër Lindjen e Mesme dhe punonjës i rëndësishëm i CIA-spër tridhjetë vjet. “Ngritja e papritur e Muhamed bin Nafiut dhe Muhamed bin Salmanitshënon se sirolet në këtë luftë janë vendimtare jo vetëm për të ardhmen e Jemenit, por shumë më shumë për të ardhmen e shtëpisë saudite. Skifterët duhet të arrijnë rezultate të prekshme ose të përballen me humbjen e kredibilitetit”.

 

Nëse është ashtu me shtëpinë Al-Saud, cilëtjanë drejtimet e ngjarjevetë mëtejme në Jemen?

 

E para, aktualisht më pak e mundshme, por më edëshi-rueshme do të ishte uniteti i Jemenit, i decentralizuar në pesë, gjashtë rajone, për çfarë tashmëështë diskutuar në Parlament. Hutët janë në avantazh ushtarak ndaj armatës, mbanë kryeqytetin e Hudejdën, njëport tjetër me rëndësi. Ky avantazh mund të shkrihet nga goditja e bombarduesve sauditë,qëe shkatërruan pjesën më të madhe të aviacionit jemenas dhe i paaftësuan aeroportet. Aleanca meSalihun, ish-presidentin, mund të jetë vendimtare, pasi qëende ka ithtarë në ushtri, ka përvojë për të manipuluar me masat, ka mbështetje amerikane në luftën kundër Al-Kaidës dhe, në fund, i takon zejdizmit si dhe Hutëve.

 

Ky rezultate ka mbështetjene Kombevetë Bashkuara, por edhe të dy organizatave rajonale, Liga Arabe dhe GCC do të pranonin Jemenin e unifikuar vetëm nëse Hutët do të dorëzonin armët, do të tërhiqeshin nga Sana dhe të tjerat sinjëfaktor politik, me bastion në veri të Jemenit. Në ruajtjene mundshme të unitetittë Jemenitudhëzon edhe

 

[46]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

propozimiiIranitnë katër pikat e paraqitura OKB: ndërprerja e zjarrit, ndërprerja e futjeve të huaja ushtarake, ndihma humanitare dhe ripërtëritja e dialogut nacionalpër të krijuar qeverinë e unitetit kombëtar. Një figurë e respektuar rojaliste arabe, vëllai i ish-mbretit jordanez Huseinit, veç kësaj nga vendiqë iu bashkua koalicionit saudit,princi Talal bin Abdullahu, ka një perspektivë të mirë, por pakiluzore të Jemenit. “Sot, Jemeni po kalon nëpër tunel të një konflikti të thelluar në tërë territorin e tij – në tokë, ajër dhe det”, thotë ai. “Vendi ka nevojë urgjente për zgjidhje vendimtareme çka do t’i jepej fund konfliktit – zgjidhje me të cilën do të vendosej siguria humanitare, ekonomike e politike, do të përtërihej dinjiteti njerëzor dhe do të respektohej personaliteti i thellë jemenas.‘Operacioni i vendimit’duhet të përmbajë programin politikpër ndërtimine Jemenit, për përforcimin e rolittë shoqërisë, duke respektuar të gjitha elementet e saj, e duke u larguar nga klasifikimi sektar dhe doktrinar. “Në planin politik princi Talal e propozon kthimin në marrëveshjene nënshkruar në Aman pas konfliktit të 1994., dhe mbajtjen e mbledhjeve permanente regjionale në mënyrë që të “thahet gropa e terrorizmit dhe të mbushet vakumi ipashpresës”.

 

E dyta, ndarja e Jemenit që ishte dikur në atë verior dhe jugor, kryesishtme dallime politike dhe ideologjike sipaslinjës konservatore-progresive, properëndimore-prokomu-niste, ende më pak është e mundshme, jo vetëm për atë se nuk ka më luftëtëftohtëas komunizëm, por ka një botë me më shumëpole në të cilën rol të rëndësishëm kanë Rusia e re dhe Kina e vjetër, gjëqë rrymat e brendshme politike jemenase i çuangati të gjithaforcat në ujërat e sektarizmit,historicizmit dhe konservatorizmit.

 

E treta, copëzimi i vendit sipas vertikales e horizontales është e mundshme, me një pushtet qendror të lirshëm, por vetëm nëse në të ardhmen e afërt mbizotëron një grup ose koalicion shumicë, p.sh., më pak Huti radikalë dhe më pak ish ithtarë të korruptuar të Salihut. Në rrethanat e tashme, kryeqytetin Sana, bregun e Detit të Kuq dhe

 

[47]

 

Hajrudin Somun

 

veriunetyretradicional rreth Saades e mbajnë fortë Hutët, me programin radikal zejdit dhe jo pa mbështetjene Iranit. Nuk mund të mohohet ngjashmëria e tyre me Hizbullahun,i cili e mban jugun e Libanit dhe, i cili ndër të parët e dënoi ndërhyrjen saudite. Hizbullahu prej kohësh ishte pjesë e spektrit politiklibanez mjaft të copëzuar, por edhe pse dështakët e mëdhenjtë invadimit izraelit dhe dominimit sirian, kanë traditë më të gjatë demokratike dhe paritet të brendshëm etno-sektar me të cilinu mbajt të paktën uniteti i vendit.

 

Në rastin e Jemenit mëshqetësuese është ajo çka mundatë ta lëvizë në drejtim të Irakut dhe Sirisë, nëse tashmë nuk ka nisur. Në “Vakuminepashpresës”, prej kohësh tashmë është vendosur rrjeti i gjerë ial-Kaidës. Duke shfrytëzuar konfliktet mes Hutëve dhe forcave qeveritare, al-Kaida ka pushtuar provincëne rëndësishme lindore Hadramevt. Dhe kështu nga Afganistani kaloi në Irak, duke përdorur kaosine krijuar meinvadimin amerikan, e pas disa vitesh në Siri, kur atje filloi rebelimi kundër regjimit alevit të Al-Asadit. Në fund nga gjiri i Al-Kaidës u rrit dega edhe më e errët, mëvdekjeprurëseme emrin ISIS pastaj ISIL, dhe shteti islam, i cili sot nën flamujt e zi me mbishkrimin All-llahu Ekber e mban një të tretën e Irakut dhe Sirisë. Kështu, pra, mund të ndodh në Jemen, e tashmë kanë treguar se edhe atjei kanë pasuesit e tyre fanatikë, që të jetë i ndarë me linja e kritere të reja, e pastaj, sipas teorisë dhe praktikëssë “bantustanit”pjesët lindore dhe jugore të vendit të bëhen “Isilistan”, dhe ato veriore “Hutistan”. Vetëm atëherë do të pyeten edhe në Riad,i cili e nisi, dhe nëVashington,i cili i ofroi logjistikë: se a nuk është rrezikuar edhe më tepër sistemi me dërgimine aeroplanëvenë Jemen që konsiderohet boshtii politikës sëtërësishme strategjike të Perëndimit në Lindjen e Mesme.

 

Në fund një vërejtje e autorit- nëse lehet përshtypjase unë në këtë analizë të shkurtër të ngjarjeve jemenase nga pranvera e 2015 mbaj anën e Iranit, për shkak se botuesi i

 

[48]

 

Lufta për Jemenin ose: Kush e solli Jemenin buzë kolapsit

 

kësaj broshure është Instituti Ibn Sina, përsëris përgjigjen, e pranueshme apo e papranueshme, por është e vërtetuar me fakte: lufta në Jemen së pariështë luftëe brendshme, jemenase, nuk është as luftë sunnite-shiite, eas iraniane, prandaj nuk do të duhej të jetë as saudite.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[49]

 

 

 

 

 

 

Zlatko Dizdareviqi

 

 

 

Jemeni

 

Të vërtetatsekrete dhe mashtrimet publike

 

 

Në Jemen prej 26 marsit pozhvillohet një luftë e re në Lindjene Mesme, kush e di se për të satën herë në disa vitetdhe dekadat ekaluara, “e mjegulluar” me shpjegime të lloj-llojshme tëfabrikuaraashtu kujt si i përshtatet. Dhe shumë pjesëmarrësve ose vetëm simpatizuesve të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë, iu përgjigjet në mënyra krejt të ndryshme. Operacionitme emrin “Stuhia e vendosur” i priu Arabia Saudite lozonjare me “koalicionin”, e kundër rebelëve Huti dhe shumë të tjerëve në Jemen që janë në anën e tyre.

 

Është evidente se bota tjetër për gjithë këtë shumë pak di.Jemeni shumëshpejtu hoq ngatoplajmet,siçështëe sigurtse asinteresipak a shumë i shpjegimit koherenttëshkakutdhepasojëssëkëtij agresioningajashtë nështetinsovrans’ështëshumë imadh.Kjoluftëdisipërjetohetmëparësi një“tregimiatjeshëmfamiljar”,nëbotë telashet etjerajanëmëtëmëdhadhemëkonkrete.Arabiaështëlarg, e kaosi i tërësishëmrajonaliatjeshëmështëaqsaqëështëvështirë përt’iarrituredhetëvërtetatethjeshtapërtë.Prodhuesite mjegullaveinformativemendihmëneteknikëssëmadhekështu kryejnëmësëmiripunënetrajnuartëtyre.Pornëluftërateprovok uara,gjoja semessunnitëvedheshiitëve,nëLindjeneAfërtnë

 

[51]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

mënyrën më të suksesshme krijohetterrorizëmirisishkaspërngritjeneaeroplanëve,kurdhe si ekujtiduhet.Rendindërkombëtar që do tëmundtëishtedigë legjitimee kësajështëdegraduartërësisht.Qëllimetiagresioneve të këtillapasperdes, në fakt,janëfitorenërealizimineçfarëdodominimipolitik,ushtarak dhefetarndajtëtjerëvedhembrojtjeebiznesitenergjetik, ngavendetezbulimit ederinë rrugët etransportimit.

 

Për ata qëvërtetiinteresonseçka ndodhnëJemenmerëndësiështësepsezhvillohetluftë, atjekushkundërkujtështëdhepse,çka dëshironArabiaSauditeme“koalicionin”evet atydhe meatatëcilëtembështesin,çka e gjithë kjomund t’i çojëatjenënjëfarëpërfundimitëafërtapotëlargët,e çkanënkupton kjotashmeregjionine“mbetur”,eshumë mëgjerë.Ajoçka,po ashtu, që nga fillimi ka qenëqenësore,ështëajo çka pretnë momentprejanëshISILmepartnerëtetijmëtëafërt,dukematu rhapësirënerepërzgjeriminehalifatit.Receta e tyre veçështëenjohurdhe ekontrolluar:Dikush paraprakisht nëçdomënyrëdo ta asgjësojë shtetindhetërë atëqëpërbënatë,do t’ilëvizëstrukturatlegale tëinstitucioneve nëseka dhesidoqëi ka ato,do të shfuqizojëpushtetinevendosurmëparë, do tëcopëzojëushtrinë, do tëpërçajëshoqërinë,dukemohuar historinë,logjikëndhezakonet, dotëakuzojë, dotënxitëurrejtjefetare,etnike, e të ngjashme,do tëthërretshpirtrat esëkaluarës, dotë futë nëpunëklerikët,tëcilëtmësojnëatëqëkurrës’ështëshkruarnë librateshenjtë,pastaj dotëarmatosëtëpërshtatshmit–dhe kështuqëllimiarrihet.Aeroplanëtekoalicionevetëndryshme, siatonëIrak,pastajnëLibi,Siri,tashnëJemen,mundtëndërmar rinaksion.SiçështëkynëtëcilinkrahasArabisë Saudite morën pjesëEmiratet e Bashkuara,Katari,Kuvajti,Bahrejni,Jordani,Egjipti,Sudanidh ePakistani(icili në prag tëbombavetëpara u tërhoqmevendimineparlamentit të tij).Egjithë zhvillohet në

 

[52]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

të njëjtën kohënënsyrinvigjilent, meurdhëre“logjistikë”,tëUashingtonit,dhemeduartrokitjetë Ankarasë.Nëfakt, prej andejnjëditë iu drejtohetkërcënimiishoqëruaroperacionit,pastajdeklaratase kanevojëpërzgjidhjediplomatike, dhe e tretavazhdimiidhëniespërkrahjelogjistikeislamistëve, etj.ErdoganivetëmnërastineAsaditishtepak i theksuar në mënyrëhisterikedhenukpranoimëdiplomacinë,tashmëhapt as bënpaktemeRiadindheDohënqëfqinjinjugortafshijëprejhar tës.Çdo gjë tjetër bëhet sipasnevojës,porgjurmëvetë ambicieve fortë tëzgjuaraneo-otomane.

 

Nëtëgjithë

 

këtë,epakapërcyeshmedheplotësishtenjohur

 

ështëkënaqësiaemadheekorporataveperëndimoredheindust risëushtarake.Natyrishtedhe eterroristëvedheatyre,të cilëtngapaknëmënyrëkarikatureshpallensipasnevojës“opo zitëematur”osekriminelë,qëatokorporatadhepartnerëtetyr epolitikëmepërkushtimiprodhojnëeimbështesin.Nëfund të fundit,edheatajanë,meshtetetengatërruara,konsumatorëtm ëtëmirëtëveglavepërvrasjenëmbarëLindjen e Mesme.

NëlidhjemeJemenindheoperacionineatjeshëmnëtëcilin

marrinpjesëpërafërsisht150avionëluftarakë,prejtëcilëve10

 

0tëArabisëSaudite,krahaskëmbësorisëqë endes’ështëangazhuar drejtpërdrejtë menjëkapacitet tëplotë,e llogaritetsenumëronafro100mijëushtarë.Problemiiangazhi mittëkësajkëmbësorieështësenumrimëimadhiushtarëveës htëmeorigjinënga vendetarabeesidomos-ngaJemeni!Gatishmëria dhe motivacioni i tyreluftarakjanëvërtet mjafttëdyshimtë.Të shkojmëmeradhë,shkurtdhethjeshtëmbitemënpërtëcilënd otëmundtëshkruheshintashmë shumëlibra.

 

Hyrjanëpërshkallëzimine luftësnëJemenshumë pozgjatë.Vendikaloinëpërperiudha të turbulltatëcopëzimit,bashkimit,luftësqytetare…Në njështettëvarfërme

 

[53]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

rreth24milionëbanorë,prejsëcilëvesipastëdhënavetëKB-sërreth60përqindjanësunnitë,kurse40përqindjanëshiitë,der inë vitin2012gjatë të ashtuquajturëspranveraarabesundoiAliAbdullahSalihu(tas hmenjëpjesëtëushtrisënëopozitëdherezistencëndajoperaci onittëArabisëSauditedhekoalicionit).DeritebashkimiidyJe menëvemë1990ishtepresidentiJemenitVerior(properëndi mor),porprejbashkimit u bëlideriRepublikëssësapokrijuar tëJemenit.Lindnë njëfamiljeshiitengafisiHashidanëveritështetit,porjetën e ka tëshënuarmeparadokseqëtregojnësesaartificial ështëtregimipërrëndësinë e padiskutueshme tëpërkatësisë nësunnitëoseshiitë.NëluftëneGjiritmë1990embështetiSada mHuseinin,sunnit,për këtëshkakRiadiatëherëpushoingapunarrethshtatëmilionëp unëtorë tëJemenit,kryesishtsunnitë,gjë qëshkaktoikrizëtëmadheekonomike dhejo-stabilitetnështet.Kundërsundimittë skajshëmtotalitartërhoqihidhëriminejemenasve, madje më tepërtëshiitëve.Qëatëherëfilluançrregullimeteparanëvend, të cilatnë vitin2011arritën kulminmeprotestatepërgjakshme,kuAliSalihuuplagosdhes hkoinëArabinëSauditepërshërim.Për zëvendëstëvetin,derisaishtenëshërim,eemëroivetënënkrye tarin,gjeneralinAbdal-RabMansurel-Hadiun,qëatëherë kukullplotësishtprosaudite.Kyeshfrytëzoirastin,u vunëshërbimtëinteresavetëRiaditdheVashingtonitdhe egjithëpërfundoiashtuqëHadiumë2012,emoridetyrënekrye tarit,eSalihu,medokumentinses’mundtëpaditetdhegjykohet nëtëardhmenpër veprakundërshtetit dhe kriminalitet,shkoinëSHBA.TraziratnëJemenuashpërsuan,p orakuzatngaterrenisocialdhepërkushtetepadurueshmepërj etë,ukanalizuan ngaRiadinëterrenin e“rebelimeveshiitekundërArabisëSauditedhesunnitëve,tëi niciuarangaambicietdheapetitetpushtuesetëIranit”.

 

NëRiaduartikulua“rrezikuiranian”ngaJemenifqinj.Naty risht,Hadiusi një i përkëdhelur i riisauditëve

 

[54]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

ishteivolitshëmedhepërVashingtonin.Nëdekadëne tronditjevegjithë e mëtëmëdhanëregjion,rrëzimit sa më të shpejtë tëregjimevenëemërtë“tëdrejtavetënjeriut”, në realitet,tëpapërgatiturt’iupërgjigjenapetiteve tëkorporatave tëPerëndimit, e pastajqëllimisht rritja e krijuar etensionevedheekstremeve,edhenëvendinemjaltitdhetëthi kavetëlakuarauforcua mjaftopozitaelarmishme.Ngabanorëtepakënaqurekzistenci altëJemenitngatëgjithapërkatësitëetnikeefetare,përmesfan atikëvefetarë, ederiterepubli-kanët,majtistëteseparatistëtnëjug.Al-Kaidaatjekishtetokë pjellorepër tupërforcuar në mënyrëkonstante.Pak janë ata,tëafërmtëkoalicionitsaudit,të gatshëmtëthonëse pikërishtluftëtarëte kryengritësveHoutinëJemenmevite janëkundërshtarëmëtëmëdhenjtëAl-Kaidës,metëcilën,ndoshta,dëshiront’iqërojëhesapetedhepu

 

shtetinëRiad.Edhevetëamerikanëtmeavionëdhe
meoperacionetëdrejtpërdrejta

 

ushtarakeekonfirmuanvlerësiminsekjodegëeBinLadenitnëJ

 

emenështënjënga mëtëfuqishmetnëbotë.Por,nërastineshpëtimittëkukullës së përmbysursauditenëJemen,MansourHadiut,Uashingtoniës htënëanënepartnerit të tijmëtëmadhpetro-dollar-it,ArabisëSaudite.Terrorizmiështëterrorizëm,ndërkaq“busi

 

nessisbusiness”.Amerikanëtjanëmeviteatje,                               si

rastësisht,meaeroplanëuakrasisinkrahëtedhetëpakënaqur

 

vetjerënëvend,veçanërishtpjesëssëpopullatësshiite.

 

NëopozitëgjatëkohësnëJemendominuesubënëHouti,poli ciaeorganizuar mirëdheearmatosur esektesshiiteZejdije,meliderin,klerikunBadreddinal-Houtin.Evërtetë ështësejanëjashtëkontrollittëpushtetit,skajshmërishtëpakë naqurmepozitënetyretëpërgjithshmenështet.Përkëtëshkak uçuannëkryengritje qënga viti2004,atëherëkundërkryetarit,AliSalihut,edhevetëshiit,i

cilisot                                                                                                 -ironiefatit–

 

[55]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

gjithashtuluftonkundërpasardhësittëtijgjeneralMansural-

 

Hadiut.Nëfakt,filloimeHoutëtashtuqë
dikurkërkuanndryshimnëKushtetutë,e

 

ciladot’iugarantontebarabarësithelbësorenëraportmesund uesitsunnitë.Nukfituangjë,përkëtëuakuzuanme“fanatizëmfet artëgabuar”,kinsenënndikimin dhe bindjeneIranit.“Fejaegabuar” është këtu,natyrisht,epredikuarnëIran,messhiitëve.

 

NëArabinëSauditefqinje,e cilaapetitetndajJemenitasnjëherës’kaarriturt’ifshehë,kytre gimulexuaparasëgjithashsidëshmieambicievetëTeheranitp ërshtrirjenetyrenëSiujdhesënArabe.Në prapaskenë,ekziston edhenjëfrikëemadhengandonjë“pranverëarabe”eardhshme

 

qënukdot’ikapërcejë,sirebelimi
ikaluar,monarkitëeGjiritdheliderin eruajtësinetyretëvetë
proklamuar“tëIslamittëvërtetë”,

 

realitet,shtetinevehabizmitdheselefizmitburimor,importue sin mëtëmadhtëtekfirizmitnëLindjeneMesmedhemëgjerë.Këtë ekstremizëm tashmëdisa pre atyretë cilëtmerrenmekëtoçështjeequajnë“përbindëshiiFrankensh teinitsaudit”.Eteoritëdheakuzatnëllogaritëshiitëvedhembik onfliktinnatyrortësunnitëvemeta,sidhembiIranine“rreziks hëm”tekatapërherëkalojnë.

 

SulmimbipresidentinHadi,dëbimi i tij ngaSanadhedefactorrëzimiiregjimitishteçakmakpërngritjen eavionëvetëkoalicionitkundërkryengritësvenëJemen.Nëfilli mnëkoalicionu patënparaqiturEmirateteBashkuaraArabe,Kuvajti,Katari,E gjipti,Bahrejni,Jordani,MarokueSudani.Kujtohej atëherëedhePakistani,e mevendim tëparlamentitqënëfillim tëoperacionitabstenuan.Ikuptuanrreziqetekësajaventure

dhearsyetedyshimtatësaj.Upërcaktuanpërt’i
dhënëpërkrahjezgjidhjesdiplomatike.Turqittë
cilëtbalancojnëanëtendryshme,porpërherë
vetëmnëpajtimmeambicienetyre
[56]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

tëmadhendajliderizmittëri nëmesin esunnitëve,sidomos atëfetar,nëfillimhyrënnëlojëdukebrohoritur madje edhenëmënyrë tejetjodiplomatikesesi“i nervozojnë ambicieteIranit”.PasvizitëssëErdoganitnëTeheran,papritm as erdhi, gjoja, deri tendryshimet.AnkaraudeklaruapërzgjidhjediplomatikenëJe men, e njëkohësishtu nënshkruamarrëveshjepërbashkëpunim me Iranin, ku është edheklauzolapërAmerikën sidomose pakëndshme:pasi qëpunëtreciprokedotëllogaritennëvalutatvendasetëpartne rëve, ejonëdollarëoseeuro!Nëbashkëpuniminushtarakmekoalici oninkundërJemenit asnjë gjurmë.

 

NdërhyrjakundërJemenit,shtetitqëaskëndnëregjionnu kesulmoi,filloibefasishtdhe në mënyrëambicioze,porrezistenca, në fakt,utreguamëefuqishmesesapritej.Esipasorganizimit,për krahjevebrendashtetitdheflladitjessëkokavejashtë-ështëshumëmëkomplekse.Mbretëria e mediaveperëndimoreekambuluarbotënmeteorinëmbi“tëdr ejtëneArabisëSaudite qëtambrojëregjiminlegjitimnëJemenngaterroristët”.Tregi midyshimtë,pasgjithëkësaj qëndodhinëbotëvitetekaluara.KëtëlegjitimitettëMansourH adiuttëikur nëveçanti nëatëkohëevërtetoiUashingtonimedeklaratëneHillaryClint onitdheVictorieNulandittëfamshme(ngaUkrainaenjohur sipas komentit“FucktheEU”)se siHadiu më 2012 u zgjodhnë“mënyrëdemokratike”.Nëtënjëjtënmënyrë,nëbazë tëautorizimittërecetave perëndimore,iuprekokaGadafitdheSadamit,emekëmbëngulj epopërpiqenedhe përAsadin,ja, ky ështëvitiipestë.Agresorëtoseterroristëtbëhenpartnerëdheç lirimtarë,ose anasjelltas,njëjtë,sidhekurtë ketënevojë.

NëJemen,përvetëmdisajavëpasitashmëkoalicioniibrish tëiatyretëcilëtiadhurojnëparatësaudite,e madje asqë

 

[57]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

mundenpata,filloitëbombardojëçdo gjëqëarrinte,dukepërfshirëedhecivilët,fabrikat,shkollat…u bëeqartësenukështëfjalapërmbrojtjenngaIrani,ose“shpëti min eMekësdheMedinëstë cilaveiukanosenterroristët”,aspërmbrojtjenedemokracisën ëkryemeHadiunsiprijatar.Nëpyetjeështërezistencakundërs hkatërrimitngajashtëtëJemenitmendihmënekolaboracionis tëvetëbrendshëmtëorganizuardhetëpaguarngaRiadi,operac ioniijemenasvekundërekstremizmitfetartëAl-KaidësdheregjimittëvarurtëHadit,kundër“përgatitjessëterr enit”dhehapjesderënISIL-it,poredhekundërambicieveeapetitevetë ngopura tëRiadit,sidomospasardhjessëmbretittëriSalmanbinAbdula zizit në pushtet,mëkonservatordhe më ambiciozseAbdullahuindjerë.S’është aspak i pavlerë motiviitubimittëmonarkive skajshmërishkonservatorepararreziqevetësistemevetëero duar,të cilëtmeforcë gjithë emevështirëmbahen.E potëmundet mëmeurtësi,më me tepërrespekt ndajrealitetit, më meshumëbalancimdiplomatik,tregonshembulliiOmaniti ciliështënëfqinjësi,nëhapësirat e njëjta,po ashtusulltanat,pormearsye padëshirë qëadhoct’ingjitetmearmë ose vetëm politikishtdikujt dhe diçkaje pa arsye valide dhe të besueshme.Urtësiatekataqëmotiekambizotëruarforcënnëp olitikë.

 

Natyrisht,princatsauditëdhe vetëautokratët më të lartëjanë tëfrikësuarnga Irani,icili pohapet,icilimadje edhe në mënyrërestriktiveirealizonparimetdemokratikedhevendos balancenëpushtetinpolitik – institucionaldhefetar.KëtëfrikëRiadimekëmbënguljedhenë mënyrë tëprogramuareprodhonmerastinekthimittëTeheranit me arsye dhedurimnëskenënemadheregjionalekudheekavendin.Rob

 

[58]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

ërite“njëislami”dhebesimittëvetë-imponuarpërliderizëmbrendarrethitsunnit,këtës’mundtadu rojnë.Prandajihidhërohen Obamëspër“tradhti”duke e akuzuarsemerrpjesënëhapjeneIranitdheibënlëshimenëlidh jemeprograminnuklear.Pra,edheparalajmërimisekjonukm undet kështu.NësamitinnëCampDejvid,kupresidentiamerikanithi rriliderëtevendevemëtëfuqishmemenaftënga Gjiri(GCC) qët’iqetësojëdhet’iupremtojësenëçdoçast“dotëjenëtëmbrojt urnësesulmohen”(nukupërmendIrani,poradresaemesazhit ukuptuaqartë),mbretiiringaRiadis’deshi madjeastëvijë,pordërgoidelegacioninprejdyprincërve!Mes azhinëShtëpinëeBardhëu kuptuapor natyrisht nuk upranua shumë pranëzemrës.Kyshiritgjeopolitikkashkuaredhemëtej,andaj nukduhethabitur,edhebashkëpunimimesRiaditdheNetanja hut, njësojtëhidhëruarnëObamënnë lidhje me“tradhtinë”nërastinebisedimevemeTeheraninpërprogra minnukleartëIranit.Sieshikojnëkëtëmilionaarabë“ të rëndomtë”nëLindjeneMesme,mundvetëmtëparamendohet: meindinjatë dheneveri.Nëanëntjetër,Iraniedhekrahasprotestaveseriozep ërshkaktëngjarjevenëJemenu angazhuaqartë dhe e ngriti zërinpërndërprerjeneoperacioneveushtarakeatje, përdemilitarizimezgjidhjediplomatike.Në këtë drejtimnukështëvetë.Përkundrazi.

 

Teherani-siç nuk pajtohen me tëshumica,pastaj edhetenesëparipërshkaqe të brendshmedoktrinarefetare-është faktorrelevantregjional(dhemëgjerë)patëcilinshumëkonfli ktenëatohapësiras’mundtëzgjidhen.Qartë,mekushtqëedhea taqëiprodhuanngajashtë,tash tëduant’izgjidhin.E kjo me kalimin e kohëspo bëhet gjithë e më e dyshimtë,përkundër“sinjaleve”sikëtomeIranin,Kubën,shen javetëthjeshtanëatëdrejtimmeSirinëetj.Konfliktetdhehapja ehapësiravetërejapërterrorizëmdhedhunimqartëështëmek anizëmiplanevedheinteresave të korpo-ratavemonocentrikeimperialiste.Këtënukeshohinvetëmpoli

 

[59]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

tikanëteverbër,kryesishttëushtruarashtuqës’kanëguximtas hohin.Prodhimiiterrorizmit,sa vjen e rritetdhe forcohetse gjoja atëmësë shumtie godet, kakuptiminepërhapjes së përgjithshmegjeostrategjiketëbiznesitdheenergjisëdhehap ësirësnëEuro-Azi.ArabiaSauditenëatëterrenluanroltërëndësishëm.

 

Nëkëtëtregim,në

 

fakt,perinuktërhiqetekskluzivishtvetëmngaJemenieArabia

Sauditemethemeltëambicieveshkretuesedhekonservatoriz

 

mittradicionaltëmbretërisë.Nëleximinekëtyreambicievedhe

 

frikësnukmundtëharrohetfaktiseshiitënëArabinëSauditeja nëmëtepërsesapërmenden dhe pranohenhaptas.Nëtëashtuquajturënprovincë lindorenëArabinëSauditemadje janëshumicë, e kjohapësirëështëmesmëtëpasuravemenaftënëArabi.Shumi ca thonënëJemensekydikurkaqenëterritorityredheseRiadieka pushtuar.

 

Për“pjesën e mbetur të planetit”nëlidhjemetregiminpërJemeninmefaktinse ështëirëndësishëmedhediçtjetër.Globalisht tashmëka kohëqëështënisur, engandërhyrjanëIrakmë2003 ederimësotplotësishtështënënçmuarrendindërkombëtar, menëkryeKB.Shumëthonë,madje edhe plotësishtimposhtur.RoliiKëshillittëSigurimittëKBnërastin eJemenitqë ngafillimiishteimjerë.SekretariGjeneraliKB,BanKiMooni,në samitineLigësArabenëEgjipt atykahfundiimarsitnëmënyrënevetelegjitimoioperacionine avionëvetëkoalicionitsauditmedeklaratënse“ndërhyrjausht arakekanisurmekërkesëtëpresidentittëJemenit”.Sikur nëKBtëreagoninse,tëthemi, u rrëzua meforcë presidentiiUkrainësJanukoviqi dhe të kërkontengarusët njëllojtësulmojnëmeavionëKievin.Adotë ishte edhe ky shkak legjitimnëKBpërintervenimushtarak?

 

Interesate më tëfuqishmëvejanëtëqarta.UashingtonipërJemenin u

 

[60]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

përcaktua

 

qartëmedeklaratënezëdhënësessëStateDepartmentitJenPsa ki:“SHBA-tëekuptojnë këtëshqetësim tëArabisëSaudite…”Në fakt,analistëtobjektivënëbotëekuptojnëkëtëshqetësimpërp ozicionineArabisëSaudite.Riadisot blenënëPerëndim,sëparinëAmerikë,mëtepërarmësesatëgji thashteteteEvropës së bashku,oseIndiaeKina.Vitinekaluarkanëdhënë54%mëshu mëtëhollapërarmësesaparvjet.Këtë,kuptohet,duhetdiku

 

edheharxhuarpërtëblerëreja.
Andajpërprodhuesitearmëvedhepajisjeveushtarakes’kapas
urlajmmëtëmirësevendimiiSamitit

 

përmendurArabditëvetëfundittëmarsitnëEgjiptnë bazë të tëcilitdotëformohen“forcatevetme ushtarakepërluftëkundërterrorizmit”.Natyrisht,dykushte janëthemelorepërsuksesinekëtyreforcavetëcilat,siçthonë,d

 

uhettënumërojnë40 mijëushtarë:Duhettëblejnë,në fakt,
tëshesinarmëdhe

 

pajisjemëmodernedhemëtështrenjtapëratëushtri,dheduhe tpasurataqëdotëjenë terroristëtëvërtetë,tëprodhuaraapotë bindursicakiushtrisëdhearmatimit të tillë.Nëfaktnëzhargoninpolitik tashmë nocioni i realitetit tëatjeshëm ushtarak dhe politikështërelativizuar,eshpeshquhetvetëm“provokimekzi stues”.Eterroristëtjanë“forcatëopozitëssëmatur”tëcilatduh etarmatosurepërgatiturpërluftë,gjëqë veprohetseriozishtnëTurqi,dhekëtë askushnukefshehë.QyshnëfillimtëluftësnëSirirevistatmëpr estigjiozepërpolitikën ejashtmenëAmerikëshkruaninse“Al-Kaidapëropozitëneshthurur sirianeështëemirëseardhursifaktordisiplinedheorganizimi

…”S’ka                                                pengesa                                                për

 

pragmatizmininteresantnëatëfushë,emoralidhedrejtësia,të drejtat njerëzore aq shumë tëpërsëritura,janëkategoriqesharake.Kytregimderitashfun

 

ksiononmesukses.Ka                                                                            shumë

 

[61]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

shembuj,prejPakistanit,kujanëprodhuarmeqëllimstrategjik

 

talebanëtpërheqjenepranisësovjetikenëAfganistan,pastaj përmesIrakut,Libisë,Sirisë,Nigerisë,Jemenit.. Me kënaqësi fërkon duartZbignjevBzhezhinski,duke eriaktivizuarprojektinetijngalibri“Tabelaemadheeshahut” meudhëzime mjaftdalluesepërrrëzimin eshtetevemerëndësigjeostrategjikepërbrenda,prejEvropen ëpërmjetLindjessëMesme,Euro-Azisë ederinëKinë.

 

Për

saupërketKBdheparimevethemelore,mbetetevërteta:asnjë

 

ngashtetetepërmendura, etëshkatërruaranukkasulmuarshtetintjetërosemefuqi iaka kontestuarsovranitetin.E këtëebëjnëatatëcilëtikanësubjektet nëKBmakinerinëvotuesetëtëmëdhenjvedheqë,nëfundtëfun dit,krijojnë njëbotëkumundet madjetëndalojnëedheshkuarjennëfestimineshtatëdhjetë vjetorittëfitoresmbifashizmin. Është një vijë e hollë mes interesit imperialist të këtij lloji dhe totalitarizmit politik që s’e lejon antifashizmi.MadjeedhemeligjdefactoendalonsinëUkrainëkë toditë.EJemeniështë vetëm njëtregimirishumëingjashëm,mesqarimetpërnaivët.Atje,në fakt,blihetekzistencaepetro-dollarit,medestabilizim,terrorizimdheagresion.Sikur të ishte i mençurorganizatoriikësajloje,dotëshihnitnëcilindrejtim gjithë emëhapurshikojnëata,tëcilëtnëkësilojandihentëterrorizuar drejtpërsëdrejti apo tërthorazi:NëdrejtimtëLindjesseLargët,BRICS,“zgjidhjevetë mesme”dhe-anti-imperializmit.ShtetetsikurGreqiangadalë,porsigurtbëhenm odelirezistencëssëambicieveneokolonialedhemonocentrike në rritje.S’është për t’uhabiturqëedhemesevropianëvekamëshumëtëtillë,edhep senukjanësulmuarushtarakisht.

 

 

 

[62]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

NëseikthehemiJemenit,dotëshohimsedhjetëaponjëqind ditënëkëtëtregim nukjanëmerëndësikurdihetse aisiështë nisur,kushi prinëdhekushpërfitonprejtij.AtykuArabiaSauditebëhetlide rikoalicionitantiterrorist,ku ja pikërishtataembrojnë“demokracinë”dhetolerancënmeligjin esjellëmëparësipastëcilitterroristëtdheataqënukjanëbesim tarë,dikurdotëflitejpërbudallallëqet.Sotky është njërealitetnëpajtim mepolitikënelegjitimuar të forcës:përçajdhesundo!Lënda djegëseështëarmik,icilipatjetërtëjetënëkaos,ikënaqurmeve tendheurrejtjetebrendshmeqëmëlehtëtëshkeletdheprejtijt ëmerretajoçkaështëpre.

 

Jemeni,vend

 

içudiravetëjuguttëArabisë,gadishullittënxehtëpërplotrërëe

 

naftë,mekodra,shidhegjelbërim,kulturadheqytetërimetëlas hta-usulmuasepseuakuzuapërterrorizëmtëshiitëve,“ISILI-ittëri”,apo përdiçkatëngjashme,vetëmshiite.Gjenerali-presidentidëbuar,dhesuitaetij, janësunnitëdhepëravio-koalicionin të drejtë.Por,nëLindjenukshkohet me ngjyrë“portokalli”,përmesNGO-së,fashistëvedhebankave,pornërelacioninsunnitë-shiitë.Atynëatëkuzhinëmeplançmendenpopujt,fiset,kultura tdhecivilizimet.

 

SulmetmbiJemen,nëtëcilin, ditëtepara“operativë” kishte njëqind aeroplanësauditëdhegjashtëdhjetëtëUAE,Kuvajtit,Bahrejnit dheKatarit,KëshilliiSigurimit“vëzhgon nga afër”,murmuritën.Vendimepëragresioninklasiknukpati.Sin

 

ëkohëne“pranverësarabe”kurnjësitëspecialetëgardësnacio naleSauditeplotësisht të qetë dhe në prani të TV kameravekaluannëpërBahrejnmë2011dheishuantraziratea tjeshme.NukduhetaspërmendurseshumicaebanorëvetëBah rejnit-shiitë,dhe seseliaeFlotëssëPestë,krahas qendrës regjionaleinformativepërPacifikgjendet pikërishtatje.

 

KBqëmotis’ështëvendikusillenvendimetëmëdha,qëdot ërespektohen.PërmbysjenepërgjakshmetëGadafitdheSadam

 

[63]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

itepërkrahëndrejtpërdrejtë,eAsadinderitashtërthorazi.Aty,

 

megjithatë,pakkanëluajtur.Njerëzitnukekuptojnëtregiminp ër“tëdrejtat njerëzore”kur regjimit autoritar sialternativë iofronkasapëtmëtëkëqij,tëcilëtveçkësajishpallë“opozitëem atur”dhenëzonënkujanëatadërgonarmëqëdotëkalojnënëdu

 

artetyre,                   epastajjeedhei“befasuar”!Disametëdrejtën

 

evetosnëKStëKBebënëpikërishtatë,mandejkryengritësitdh

 

eterroristëtnëatovendenëinterpretim tëorganizuesittëterrorizmitishin“luftëtarëtëlirisë”,e tashnëJemenjanëterroristë.NjëjtësinërastineLibisë.

 

Sauditët, përveç tjerash,në mbështetjetëpartnerëvetëkoalicionitdheamerikanëve, në

fakt,                                                çka                                                “mbrojnë”

 

endenëJemen.MjaftontëshikoshpozicionineJemenitnëhartë

 

dheshumëçkadotëbëheteqartë.RrethtijështëDetiiKuqmekan

 

alineSuezitnëveri,kursekalimiBabel-Mandebnëperëndim
(athuarastësishtemri“Dyer

 

loti”.GjiriiAdenitdheDetiArabjanënëjug.NëveriështëArabia Saudite,ku,nëprovincënJizan,nëkufimeJemenin,pesëmbëdh jetëpërqind janëshiitë,nëshkretëtirën e pasurmenaftë. Kolosët eenergjetikësDetoxdheGazdeFrancepërkëtëdinëmëshumë. NëRiad, në fakt,më shumëfrikësohennga zgjerimi i Iranitsesapërnaftëdhegaz.Atjedot’uapërsërisinsesiIranitas hmëekamarrëIrakundheSirinë,siHizbullahu(që më parëjanëakuzuarseiushtrojnëHoutët)bastion e kanëLevantëndhetashjanënisuredhe përnëJemen. Atjepërmendet madje edhepjesëmarrjaegardës së famshmeRevolucionareiraniane.Paargumentevalide.

 

Kushundihmon“terroristëvesunnitë”sikurISILI-

 

it,etëngjashmëve,nukpërmendet.DihetseKongresiamerikanl ejoipesëqindmilionëdollarëpërtrajnimindhearmatimine“o pozitëssëmatur”nëSiri,që atjenukekziston.KampetpërtrajnimnëTurqitashmëfillojnët ëpunojnë,BritanikëtdheAmerikanëtkanëdërguarinstruktor ë.InformacionetngafillimiimuajitmajprejmaleveQalamoun

 

nëSiri,afërkufiritmeLibanin,                                                                qartë

 

[64]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

epërmendinkonfliktineushtrisësirianedheHizbullahutnënj ëanë,meislamistët,tëcilëveiu prinë frontiAl-Nusranëanëntjetër,e pastajajoqë endequhetArmataelirësiriane(FSA), në fakt,ato tashmëjanëforcatëreja-sunnitëtëtrajnuarprejTurqiengaprogrami i përhershëm turkpër ndihmëiUashingtonit.

 

SaipërketISILI-it,thuhetse, ja ata, nga shteteteGjirit,sidomos ngaArabiaSaudite eKatari indihmojnë individë!Askush mënukpërmendsekohë më parëoperuesikryesorrajonalpërorganizimineislamistëvedhe rrëzimineAsaditnëSiriishteBandarb.Sulltani,injohursi“Princi iXhihadit”,dikurambasadoriRiaditnëWashington,emëvonës hefifuqishëm i shërbimevesekretetëArabisëSaudite,thellëipërfshirënëtëgj ithaprojektetglobaletëdestabilizimitnëLindjeneMesme.Nët

ë

 

vërtetë,ishtekomandantivërtetëiekstremistëvesirianëderis a“punën”nukemoriISIL-i,eBandaripërshkaktëpunëssëpakryernërrëzimin finaltëAsaditundërruanëprilltëvitit2014.

 

HalifatittëAbuBakëral-Bagdadiutgati më edhenuki duhetndihmë.Milionadollarënëditëprejnaftës nga pusete rrëmbyeranëIrakdheSirikryesishtshkojnë në mënyrëilegalenëTurqisipasvlerës së“ortakërisë”pesëmbëdhjetëdollarëpërbarel!Nësedikush vërtetdëshiron në Perëndimose në Turqi tëpërfundojëmeISIL-indotëmjaftonte vetëmtënisetgjurmëvetënaftësdheparaveqëipërcjelldhedot ëarrijëtekatatëcilëtkanëinteresmëtëmadhqëajotëmosndod h.Nëanëntjetër, përBagdadiunkrahasushtarëveprofesionistësot jo më pak janë të rëndësishëmvullnetarëtpërtëcilëtnëbotë popërhapettregimindryshenga ai mbiterrorizminklasik të Al-Kaidës së“shpellave”.Nevojiten ataqë si terroristë tëorganizuardhetrajnuar,tëushtruardhetëlidhur dotëkthehen atje prej nga kanëardhurdhe

 

[65]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

dotëvazhdojnëmeoperacionetshkatërruese.MullaOmeritdh eBinLadenitaskushs’është dashurt’ibetohetpërbesnikëri.Ishinorganizatëpërterrorsip rovokimdheshkrepëspër perëndimindheasgjëtjetër.ISILIbëndiçtjetër,epërsëritëndrr ënparahistorikepërhalifatindhemagjeps memiliona në mbarë planetin.Mitipërhapetsizjarriishkretëtirës.NëRaqëekzistonj ovetëmhierarkiaushtarake,poredhefetareme“të parin”nëkrye.Kanëarmë,poredhe“mësim” sikur armë,formojnëqeveri,administratë,përhapindirektivatpërd etyrasociale,përshkencëearsimtë saktë,kujdesenpërtë rinjtë e tyre tëpërgjakur…Terrenipërkëtëmësimdheveprimjanështetetd heshoqëritëerrënuara,kaosi,urrejtjapassëcilësnuk kakthimnëatëqë ka qenëdhefunksionontendryshe.Jemenime njëtëkaluartëpasur,etëardhmetërrënuar,me25milionëbano rë, emepërkujtimeedhenësekularizëmdhe nëdallimeetnike dhefetare,në“socializëm”dhenëfeudalizëmishtypurmesinte resitdheepshit,shpirtinekadhënëpërpërhapjeneperandoriv e tërejatëhalifatit,vehabizmitdhemarrjes së pushtetit,dukemanipuluarmetë.Qendra primordialeevehabizmitështëmenjëherëkëtu,paskufirit.

 

 

Tashsigrabitqarë,nëISILdheorganizatattëcilatjanëtëmb ështeturanë të,parasëgjithashatojanënëIrak,Ansaral-Islami,Xhajshal-Muxhahedini,Al-Xhajshal-Islamidhetëngjashme,nërealitetpresinqëArabiaSauditetapër fundojëpunënedekompozimittëJemenitnëemërtë“mbrojtje ssëIslamitngaIrani”në mënyrëqë,sinëIrakdheSiri,LibidheNigeri,dotëhyninnëterre nin epërgatiturpërta.EJemeni,nëvarfërinë e vetdhendërprerjenemadhetëqytetërimit,pas njëshekulli tëlulëzimittëmadh,meziarrititëqëndrojënëkëmbë.Shtetishu mëherëundadheiushpërnda,nëvitin1990më në fundubashkua.Pasvetesikishte mbretëritë,“RrugëneTemjanit”,karvanëtmeari, me

 

[66]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

fildishdheerëzangaIndiaeAfrika.Tëgjithasipasperandorive

 

mediterane.Kultivoninmisër,hurma,kokos,duhandhekafe.E

 

bëninmjaltinqënuke kabota.Sheikëtdheprincatshumëtëpasur,sidomos ata sauditë,idërgoninavionëtpërtë marrë nga ajomjaltësimelhem,ilaç,afrodiziakapo meshijetëpapërsëritshme.Ndërtuanprejtullavedhe prejargjile shtëpitëçuditshmederinëtridhjetëmetratëlarta,tetëose nëntëkatesh.QytetiShibam,atjekuu nis“arkitekturavertikale”botëroree mori emrinManhattaniishkretëtirës.UNESCOnë vitin1982evendoinënmbrojtjenevet, pranëlistënetrashëgimisëbotërorenëAzidheOqeani.Banorët egëzuardhetëthjeshtë të Jemenit,meprejardhjefisnore,pamarrëparasyshpunëndhep ozitën,janëtë lidhur përthikëne lakuardhe tëzbukuruarnëbrez, dhe për katën, bucën nga barëratëveçantanarkotikeqëmbahetnëgojëdhe“thithëener gji”për pleqdhetërinj.Nukbrengosensepër20vjetshumicësdot’iunxi hendhëmbëtedot’iubien,merëndësiështëtëjetë i dashur dhe elegant kur vlenmëshumënëjetë.

 

Akuzohensenëfanatizëmfetari motivon Irani,ferrëshekullorenësy tëdinastisësauditenëfqinjësi.Siatëherëashtuedhesot.Përko nfliktetqëdrejtpërdrejtëdhe me anë tëlogjistikës indihmojnënëJemen,Amerikanët,gjoja senëemërtëluftëskundërAl-Kaidës,i ndihmuanedhemeaeroplanëpartnerittë tyre më të madhstrategjiknërajon.Por,duketsembretiiatëhershëmsau ditAbdullahu, ishtemëimençurdhemëimaturnga vëllaiSallmani,iciliparapakkohëshetrashëgoi,s’ishtepërpër plasjetëhapurmeshtetinfqinj.E pastajndryshoitregimiglobal.Iranifilloitëkthehetnëskenësil ojtarirëndësishëmregjional.DukeiuafruarRusisëdheKinës.O bamaubëivetëdijshëmpërkëtë.Por,

 

[67]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

joedheradikalëtamerikanë.Armiqësiaepërhershmemitiked oktrinaremesshiitëvedhesunnitëve kush e di për të satën herëu bëinstrumentdheushpallsifitilkryesorpërkonflikte.S’ështëe vërtetë.Problemiështë kryesishtnëArabinëSaudite,ecila,sipasshembullittëBushitd he“doktrinës”sëtijse“aiicilinukështëmene-ështëkundërnesh”, krijonnëLindjeneMesmendarjenëtaborin“pro-sauditdhepro-iranian”.PërIraninbotësislameasnjëherënukishkoinjëmesaz h itillë.Sadoqë të jenë të vetëdijshëmnëShtëpinëeBardhëseështëçmenduriqë drejtpërdrejtë tëhyhetnëluftëmeTeheranin, tashmë ështëmëmirëmemarrëdhënie tërelaksuaratëndahenprejboshtitMoskë– Peking,kjotemonarkitëambiciozetëGjirit,dhe nëveçantifutjes sëTurqisë përsërinëlojë,vështirësekalon.

 

 

Pse e gjithëkjo ndodhnëJemenpikërishttash,njëjtë si dheashpërsimiipolitikësëjashtmetëRiaditnëtëgjithafrontet përreth,sidomosndajIranitdheSirisë.A thua, vallë,tajmingu ështërastësisht.Natyrisht se jo,siçnukkaasgjërastësishtnëlëvizjet emëdha politikedhegjeostrategjike.Mjaftontëshikohet nëngjarjetbrendaArabisëSauditengafillimiikëtijviti ederimësot,maj ivitit2015.

 

Kuru shpall, më22janar,sekandërruarjetëmbretiAbdullah,enëvendtëtij kaardhurvëllaiitij,SallmanbinAbdulazizi,ishtevështirëtësup ozohetsendryshimetdotëbëhenaqshpejt.Siçthonëdisaanalis të,u krijua plotësisht një llojirii realitetitpolitik,ikarakterizuarmepasiguridhebefasi,si përgjithmonënocionetqëjanëaty,nëshoqërinë tejettradicionale dhekonservatore shumëpakduhendheçmohen.MbretiSallmanas që ishtevendosursiduhetnëfron, esëpariebefasoibotënmeformiminekoalicionittëmarsitdhe

 

[68]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

mesulminushtaraknëJemen.Por,shpejtëpaskësaj,dhemelëvi

 

zjetqëtrembënshumëbrendambretërisë,pastaj

 

edhenjohësitbotërortërastevenëArabinëSaudite:Përherëtë parënëhistorinëembretërisë e ndryshoi në mënyrësovranerendinetrashëgimtarëvetëfronitsaudit,qëtë

 

“shtyjë”sitrashëgimtartëfronitbirinevetMuhamedb.Sallman in,madje“vetëm”pastrashëgimtarittë ri, tëparë të fronit,nipittëvet,princitMuhamedbinNaxhefit. Në të njëjtënkohë,me këtëu larguangavendi itrashëgimtarit tëfronitgjysmëvëllaiitijiemëruar,MugrinbinAbdulazizi.Me të bëri edhenjëprecedenttëmadh,dotëthotësepërtrashëgimtartëfr onitezgjodhipersoninicilinukështënëzinxhirin e drejtpërdrejtë trashëgimtartëthemeluesvetëArabisëSaudite!

 

Po të mos ishtefjalavetëmpërprecedentëtnëaspekt të familjes,porpër reflektimineambicieveagresivedhekonservatoretëkarakteri ttëmbretittëri,cilat janëpasojatendodhitënëJemen,tregojnëlëvizjet etjeratëSallmanit:Endërroingavendiiministrittëpunëvetëjas htmeprincinSaudal-Fejsalin,enëvend të tijesolliishambasadorineRiaditnëUashington,Adilal-Xhubejrinicilis’ështëanëtarifamiljesmbretërore.Më merëndësiështëseministriiriishteinjohursimbrojtësizellshë mindërhyrjesnëJemen.VëzhguesitngaSHBA-jaembajnëmendmirëedhe për atë se ai ka bërë kërkesa shpeshdhemefanatizëmqëArabiaSauditetëketëbombëatomi ke!Mjafttëdukshme janëedheshumëndryshimetjeranëniveletmëtëulëtaqëtregoj nëqartësenëcilindrejtimmbretiSallmanedrejtonanijenevet. Nëfundtëprillitundërruaedheevetmjagrua,ecilanëhistorinë eArabisëSauditeishtenëvendinezëvendësittëministrit,Nura al-Fajez.Ishtezëvendëseeministrittëarsimitpërvajza.Luftoipërt ëdrejtatevajzavenëedukatëfizike,nëatëvendevurimbretiAb

 

 

[69]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

dullah,ekundërshtarëtëfortëikishte, përkundër saj,sheikëtradikalëvehabitë.

 

Duket, pra, sefatiinjëjtëipretedheanëtarët e tjerëtëfamiljessëishmbretitAbdullah.DjaliitijMutabi,nëfakt, endeështëkomandantinjëinstitucioni të dyfishtëtejetmerëndësi,GardësNacionale,qëruanOborrin,për kujdesjetpërdy haremeteshenjtanëMekëdheMedinë,objektetdheinstitucio netembretërisësënaftës,porshumicaprejtashparathonë– nuk e kapërgjatë.Thashethemetsenëatëpozitënukdotëmbesëgjatë janënxiturmefaktinsedyvëllezëritetijjanëprincMishali,guve rnatoriMekës,princTurki,guvernatoriRiadit– tëdytënjohursireformatorëdhemodernistë– tashmëjanëndërruarngavendet etyremjaft merëndësi.Nëkëtë“fjalëkryq” tëkuadrovepajtohet,në fakt, emërtimi i papritur edheiMuhamedbinNaxhefitnëvendineparëtëtrashëgimtaritt ëfronit.Përkundërkarrierës së shkëlqyerushtaraketëshënuarmepërplasjebrutalemeataqëp allatiishpalliterroristë nëmbretëri,dhe mefaktinsebabaiitijishte,gjithashtu,trashëgimtarifronit,mja ftreaksionaremizor,injohursiPrinciiZi(ndërroijetëparasetë uletnëfron),Naxhefitashmëkonsiderohet sipasardhësvetëm“kalimthi”. Në fakt, ais’kadjalëtrashëgimtar,kadyvajza,qënëplantëparësjellbefa sisht trashëgimtarine krijuartëfronitbirineSallmanitMuhamedbinSallmanin. Pse dhe me çfarë kushtitrashëgimtariivërtetëifronitpasAbdullahut,Mugrinbi nAbdulazizi,u tërhoq ngapozitanëtëcilinkishtetëdrejtë,tashpërtashmbetetfshehtë si.

 

Përtëkuptuartëgjithangjarjetebefasishmedhepërshumi

 

cëntronditësenëpallatinsaudit,ështëshumëmerëndësifaktis emetëgjithakëtolëvizjeMbretiiri u hoq nëmënyrëdramatikenganjëriprejdyshtyllavethemelorenët

 

[70]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

ëcilëtmbështetetArabiaSaudite:nga respekti i madhi traditavedhe parimeve tëpranuara që motipërvënienekonsensusitbrendafamiljessëmadhe,përars yetëçfarëdollojitëndryshimevetërëndësishmeapopromovi meve.Kaindikacionesenëtëashtuquajturin“KëshillLojal”,tru ptëcilinepërbëjnëbijtëdhenipateIbënSaudit,themeluesittë monarkisë, qyshnëfillimuparaqitënpyetjetmerastine dilemavetëvjetradheasnjëherëtësqaruara deri në fund– kushështëpërgjegjësdhekompetentpërbartjen e pushtetitdhepromoviminegjeneratëssërenëOborr.

Përdallimnga precedentinëkëtëfushë,mbretiiri bileedhe në mënyrëradikaleeforcoiparimin e dytëthemelornëtëcilinmbështetetmbretëria– raportinndajçështjevefetaredheinstitucioneve.Në njëmënyrëtë pazakontë deri më tash ndërhyrinëterreninepolitikëssëjashtmeMyftiuimadhiArabi sëSaudite,ShejhAbdulazizal-Shejh.Ai“ibërithirrjeIranittëndërpressulmetndajArabisëSa udite”dhethase“ndërhyrjaeTeheranitnëpunëtarabeështëkr imdhekëtëduhettandalë”.MuftiuiMadhmekëtërast dha një mesazh shtesëse“Iranianëtendajnëkombinarabdhepolitikaetyreësh tëarmiqësorendajarabëve”.Nërrethetvëzhguesendërkomb ëtareqëmerrenmeArabinëSauditekonstatohetsekjoështëhe raeparëqëinstitucionifetarsauditkërkondrejtpërdrejt“tënd aletndikimiiraniannëArabinëSaudite”.Këtëlloj tëzemërimitndajIranitRiadieplasoinështetet etjeraarabedhe nëAmerikëmevitetëtëra, egjurmëvetë njëbindjejetë tillë madjeedhenëIzraelgjetipartnerin mjaft tësuksesshëmdheshokuneheshtur.Mbretërinëepërkrahin,k rahasargumentittëfuqishëm tëparavetëmëdhasielementipolitikës,përmeskoalicionitsin ëJemenose llojevetjeratëvarësisë, pothuajsetëgjithënëregjion.PrejSudanitderinëMarok madje edhe derinëSenegal.VetëmOmaniipërmendur, natyrisht,shumëmëiemancipuarqëndroimbanë.Nëteorinë mbikonfliktin e papajtueshëmmesshiitëvedhesunnitëve,në

 

[71]

 

Zlatko Dizdareviqi

 

fakt,e qartë është sevështirëmundtëgjendenshkaqetevërtetapërgjendjen errënuarnëLindjeneMesme.S’është e sigurtqë këtoshkaqetëlypenedhenësulminfrontalnëIraninstabilicilin ëplaninebrendshëmdheorganiziminkushtetueskapërgjegjë si saktësishttëndaranëdomeninekontrollittëqeverisjes,esiste mizgjedhor,sidoqë të jetënëpraktikë,është shumëlarg pararealitetitsaudit.

 

 

fund,nëplaninejashtëm,ArabiaSauditeështëajo,ecilanëvitin 2011kreusulminmbiBahrejninevogëlqëmefuqit’ithyhetvull netipopullittëatjeshëm.Tash kështuveprohetedhenëJemenmebombardiminsistematiktë “bazavetërebelëve”,porme viktima gjithë emëshumë nëmesin ecivilëve.Kështunjësoj,civilëtjanëviktimatepara atjemëtëmëdhatëbllokadavetëorganizuaratëkarvanëvehum anitarengajashtëmetëcilëttentohet t’i ndihmohetasaj popullate.Kështu meuridheetjeprovokojnërevoltinebrendshëmtëbanorëvetë Jemenitkundërkryengritësve.Pasi qëkrejtkjoduhet,bëheteqartëseproblemithemeloratjenukës htëIrani,easkonfliktiisunnitëvedheshiitëve,porambiciaeRia dittësundojëdhetaimponojëvehabizminnëemërtësëcilitmed ekadaimponohenqëllimetvetjakedhedoktrinapërtërërajoni n.Edheanalizasipërfaqësoreetëgjithagrupevemëekstreme-Al-Kaidës,Ansaral-Sharijes,Al-Shababit,BokoHaramit,ISIL-it,etëngjashme–tëcilat bëjnëterror në mënyrë të paparë derimë sotnëhistorinëerembiataqës’janëmeta,dotëtregojësemes tëgjithëvenëpyetjeështëmodeliplotësishtidentikimësimitve habitdheselefizmitetekfirizmitmilitant saudit-sunnit.Askushtjetërnërajon,sishtetdheshoqëri,nukembronk ëtërrugësi doktrinëdhevazhdimësi,sikurArabiaSaudite.Kyfaktduhet tëkuptohet,qëtëkuptohetedheesencaengjarjevenëJemen,sa doqënërealitetineatjeshëmtëkrijuarmeluftëmë

 

[72]

 

Jemeni -Të vërtetat sekrete dhe mashtrimet publike

 

pastaj“ngjiten”edheforca tjeradheinteresatjerë.Prejatyrelidhurme fatin epetrodollar-it,ngjarjevenëSiridheIrak,ri-rregulliminemadhgjeneralnëMediteran, ederiteraportimesAmerikësdheEvropës,Perëndimit,Rusisë dheLindjessëLargët.

 

Me siguri interesi i drejtpërdrejtë i ShtëpisësëBardhëdhebiseduesvetëtjerënukështëtërreziko henbisedimetmeIraninpërprograminetyre nuklear.Për bisedues,nësekanëurtësi,qartëIranisipartnerrajonalështëm ëimiri,se sa si armikagresivikapaciteteveserioze,edheatënëboshtinmePe kingun,Rusinëdhetëtjerëttë cilëtjanë për të rrëzuarpetrodollarin.

 

Derisamonitorohengamat eoperacionitnëJemen,lajmivalidpërtë kuptuartërëtregiminvjenprejsamitittëLigësArabenëEgjiptp rejmuajitmarstëkëtijviti: Arabët, thotëkryetariegjiptianAbdulFatahal-Sisi,dotëformojnëforcatëpërbashkëtaushtarakepër tëluftuar“grupetterroriste”nërajon.Rrethikëtumbyllet, bile në këtë ndryshim.Edhenjështetprishet,ështëkrijuarnjëkaos,icilinuk mundtëkontrollohetmë,dyertjanëhapurgjerësishtpërISIL-adheAl-Kaidatëndryshme, epronarëtepasurtëpetrodollariteformojnëatëqëdollaritidu het.Ushtrinëpëraeroplanëteri, përraketa,tanke,pajisje.Bëhetfjalëpërqindramiliardëdollar ë.Kushështëterroristekushjo,sa ende duhen,sitëkrijohen,mendihmënekujt,përkëtëdotëvendosin,s içdoherë,ataqëprodhojnëaeroplanëdheshtypindollarë.Kujt nukipëlqejnë,i qëndrojnëmbikokë“terroristëtsunnitë”kundër“terroristëve shiitë”dheanasjelltas.Sidoqoftë.Dhe, natyrisht,tëdrejtaterrejshmetënjeriut.

 

 

 

 

[73]

 

 

 

 

Apendix I:

 

LëvizjaAnsarullah

 

 

Ansarullahështë njëlëvizjeemuslimanëvezejditëtëJemenitmeselinëSa’di.Pjes ëtarëtekësajlëvizje,sotjanëtënjohur, kryesisht,siHusi(Houthi),përbëjnëpërqindjenekonsiderues hmetëbanorëvetëJemenit,veçanërishtnëprovincënSa’dë.Në dhjetëvjetëshatefunditmeparullën ekundërshtimit tëhegjemonisëglobale(sidomos politikëssëSHBA-vedheIzraelit),tregojnë rezistencë dhefortësitëmadhenëruajtjeneqëndrimevedheidevetëtyre.

 

Husi(Houthi)ështënjëkrahinëmesSa’desdheSanës,krye qytetittëJemenit.Kjoështënjë“huxhra”(al-hujra)– fshatraprejmëtëvjetërvekukanëbanuar njerëz,të cilët tëngopurmemënyrënejetesëssëqytetit,ikanëlëshuarbanim etetyretëmëparshmedhekanëkërkuarstrehimnëzonatrural e.BedruddinHusi(Badral-DinHouthi),babaiiprijësittëlëvizjesAnsarullah,ishte dijetar fetar i famshëmzejditprej sektitXharudit(sektzejdit,icili ështëmëafërshiitëveduodecimalistënë aspektin doktrinar),injohurnë mbarëJemenin.IthtarëtelëvizjesAnsarullahiquajnëHusipikë rishtsipasthemeluesittësaj,birittëBedrudinit,HuseinBedrudi nHusit.

 

ShekujtekaluarnëJemenkanë banuar dhevepruardymedhhebe(dydrejtimemuslimane)– zejditëdheshafiitë,mendonjëvëllazërisufiste brendavetëmedhhebitshafiit.Megjithatë,nëhistorinëeretëJe menit,si pasojë e ndodhivedhe ndryshimeve politikerajonale,struktura

 

[74]

 

Lëvizja Ansarullah

 

ekzistueseemedhhebeveundryshua.Ka pasur ndikimtëmadh veprimiirrymavevehabiste.SektiZejditështëmjaftikufizuar, enumriithtarëvetëmedhhebitshafiitpo bëhet gjithë e më ivogël.

Pasrevolucionittëvitit1962,pushtetinnëJemen

poemerrqeveriadiktatorialeproperëndimoreqëhaptaspuno

nnëçrrënjosjenemësimevezejditeqënëthemeletajo

ishtenëpërplasjemeregjiminaktual.Zejditë,në fakt,besojnëse e kanëobligimt’ikundërvihençdo pushtetitëpadrejtë.

 

Këtu,siuverturënëparaqitjenelëvizjesAnsarullah, do të duhejpatjetërtëpërmendetlindjaidylëvizjeve:epara ështëShababal-mu’min, eedyta edhemëe vlefshmjaAl-SarkhahtëcilënethemeloiHuseinBedrudinHusi.

 

AsociacioniShababal-mu’minuformuarnëvitin1990, ose,sipasdisaburimeve,më1986,edheatëmeqëllimtëforcimit tësektitzejditdhendalimittëndarjes së brendshmenë fraksione.Asociacioninethemeluandisadijetarëfetarëzejditë

 

.QeliakryesoreekëtijasociacioniishtenëprovincënSa’dë,240k mnëveritëkryeqytetitSana.Asociacioniprejthemelimittëtiji dedikohetpërfitimittërinisëzejditedhestudentëve,eaktivitet etetijsilleshin rrethorganizimittëmësim-besimitfetar nga lënda efikhut,Hadithit,Tefsirit, Akaidit;pastaj,kursevengaretorika,ligjëratadhetribuna, dhe një sërëaktiviteteshsportive.VeprimiiAsociacionitzhvillohejpë rmes qendravetëformuara,sëparinëSa’dë,emë vonëedhenëpjesëttjeratëJemenit.Aktivitetetekëtyreqendrav eu pritënmirëdhe patiinteresimtëmadhnga të rinjtëzejditëjemenas,dhepërnjëafattëshkurtëmes15dhe18 mijëstudentëprejSa’dedhenëntëprovincaveJemenaseiubas hkuanasociacionit,respektivishtqendravetësajtëcilatgjithse jishin67.

 

Tëgjithaaktivitete asociacionitShababalmu’minishin tëbazuaranëqëllimetprogramorevijuese:

1.Mësimiishkencavefetaredhezotësivetëndryshme

 

[75]

 

Apendix I

 

2.Zhvillimiitalentitdheaftësivete tërinjtë 3.Edukimidhetrajnimiiaktivistëvetërifetar,dukepërfshi

 

rësjelljen,përpariminmoraleshpirtëror,meqëllimtëveprimit

 

nëmesineshtresavemëtëgjeratëpopullatësnëzhvilliminevet

 

ëdijesfetaredheshoqërore. 4.Afrimidhenjoftimi i të rinjvemesvete

5.Forcimiiunitetitbrendamuslimanëvedhepengimiinda

rjevesektare.

 

Një                                                                                                                  nga

 

faktorëtbazikpërparaqitjenekëtijasociacionigjithsesiështëve ndimiiulemasëzejditepër të parandaluarrritjenendikimitvehabist.Këtu sidomosështëmerëndësitëpërmendet njëqendëresapoformuarnëafërsitëSa’des,më saktësishtnëzonënDamajë,qendërtëcilënethemeloi njëdijetarvehabistekstremqë punoi në mënyrëintensivenëpropagandënantishiite, emësaktëantizejdite.Prijatarilëvizjesekstremevehabistenë DamajëishteMuqbalb.Hadbinal-Vada’i,injohurmeqëndrimetekstremeantishiite të tekvirit të skajshëm.Zejditëdheshiitë i shpallinëtërësisijobesimtarë.

 

UnioninShababalmu’mineudhëhiqnindhenëqendratetyr evepronindijetarëdheautoritetetëshquarzejditënëfikh,hadi th,tefsirtdhenëdisiplinatetjeraislame.

 

Sidomosnëmesinetyreu

shquaBedrudinHusidhebijtëetij.DjalimëinjohuriBedrudinit

 

ështëgjithqyshHuseinHusi.AidiplomoijuridikunnëUniversit etineSanës, epastajshkoinëSudankumbaroistudimet edoktoratësdhe ukthyenëvendmetitullindoktorishkencavejuridike.Veti e vlefshmepërHuseinBedrudinHusinishteshpirtiitijkundërsh tuesndajarrogancësbotërore,sidhekënaqej me imazhindheveprëneimamHomeinit.HuseinBedrudiniishte i ndikuar fuqishëmmeidenëdhekarizmineHomeinit.Gjithmonë për të

 

aifliste           sipër“imamin            e            drejtë            dhe             të

 

[76]

 

Lëvizja Ansarullah

 

devotshëm”.PërrevolucioninislamnëIranHuseinBedrudinit hotë:kushdoqëiqëndronnërrugërevolucionitislamtëimamH omeinitnjëditë dotë pendohet…Por, Jemeniitij,po ashtu,menjë numërtëkonsiderueshëmtëushtarëvetëtij,iukundërvurevol ucionitislamiknëIran.HuseinBedrudini imamHomeinin e konsideronte“imamtëdrejtë,thirrjaetëcilitnukrefuzohet, qëdo të thotë,tëcilitduhetnënshtruar”.HusenBedrudinHusimë17jan artëvitit2002mbajtinjëfjalimtërëndësishëmnëmedresenëA l-HadinëkrahinënMarranë.Kyfjalimmundtëkonsiderohetnjë kthesë e renëluftën erevolucionarëvejemenastëinspiruarmeimamHomeinin. Husi nëfjalimkritikoi agresionin amerikannë Afganistan, vrasjen e muslimanëve dhe hegjemonizmin e ShBA-ve ndaj vendeve islame dhe shtoi: A mund të bëjmë diç në lidhje me këtë padrejtësi? A jemi të gatshëm të ndërmarrim diçka? Nëse jemi të gatshëm, çka të ndërmarrim? Unë po ua them: Vëllezër! Çojeni zërin! Thirrni! All-llahu ekber! Poshtë Izraeli! Poshtë Amerika!FitorjaitakonIslamit!HuseinHusikërkoiprejithtarë vetëtijtëpranishëmnëatëtubimt’ipërsërisinpastijdheprejtas hnëçdotubimtëtyretëdalin mekëtoparulla.KyfjalimhistorikiHusitdotëmbahet nëmendnëJemensi“sharjenëfytyrëarrogantët”dheparaqetk thesënëveprimineHusit,prandajhasinëreaksion tëashpër,jovetëmtëAliAbdullahSalihutporedhetëvepravetëul emavezejditë.FjalimiiHuseinHusitnë të cilinukritikuabegenisjae kolonialistëveperëndimorë ngasundimtarët arabëdheulavdëruaqëndrimiipavaruriRepublikësIslametëI ranit,provokoinjëvalëtëmadhetëaktivizmitmeszejditëve tëJemenit.Pushteti i ashpër nëSanandërmorimasatërreptadukebërë përpjekjet’ikundërvihetpërhapjessë ideve dheqëndrimevetëproklamuara,dhenëditëteparapasfjalimitb

 

 

[77]

 

Apendix I

 

urgosënmëtepërse600aktivistëzejdit.Regjimijemenasarriti në përmasa të gjeratëburgosë, tëdëbojëdhevrasëaktivistëzejditë,gjë që provokoiprotestateliderëvedheorganizataveshiite.Gjurmëv etëkëtyrengjarjevejemenaseqendramësimorefetare shiitenëNaxheftëIrakutdha një lajmnë të cilin lypetprejtëgjithainstitucioneverelevantendërkombëtaret’i u diletnëmbrojtjeshiitëvetërrezikuarjemenas.Pushtetijemen askërkonte ngaHuseinHusi qëtëdorëzohet,meakuzënpërveprimkundërrenditshtetëror dhe përprovokimtërrezikuttëpërgjithshëm.HuseinHusirefuzoit’ idorëzohetpushtetitjemenas,armataetëcilitmë2004ndërmo rinjëoperaciontëgjerëushtarak,dhesulmoiselinëeithtarëvet ëHusitnëmalet eMarranës.E ky ishtekonfliktiiparëiarmatosur nëmespushtetitjemenasdhelëvizjesAnsarullah,nëtëcilin,nët ëdyjaanët,uvranëdhe uplagosën6000njerëz.NëkëtëkonfliktuvraedheHuseinHusi, epushtetijemenasrefuzoit’iajaptrupinetijfamiljesdheithtarë vetëtij.Por, vetëmpasrëniessëregjimittëAliAbdullahSalihut,trupiiHusit ugjet,iufalëxhenazjadhe u bëvarrimi,kumorënpjesëmëshumësenjëqindmijëvetë, ithtarë dhe simpatizuestëtij.PasvrasjessëHuseinHusit,udhëheqjenelëvi zjesAnsarullahemorivëllaiAbdulmelikuicilivazhdoirrugënet ijtëluftëskundërpadrejtësisë.

 

 

Krahasprotestavenështetete

tjeraarabe,edhenëJemennë

 

vitin2010vjenderitekryengritjadherevolucionipopullor,icili siedhenërastineEgjiptit iu“rrëmbehet”.Populliuçuan në kryengritje përtëkërkuarvendosjenedemokracisë,përmirësiminekusht eveekonomikedhe përluftëkundërkorrupsionit.Urrëzuanjeriuiparëipushtetitj

 

[78]

 

Lëvizja Ansarullah

 

emenas,pornuku

 

bënëndryshimestrukturalenësistem.AbdullahSalihupasshp

 

ërthimevenëArabinëSaudite,kukishteikurnëkohënekryeng

 

ritjes,

 

ukthyenëvenddhevazhdoinëhijetësundojëJemenin.Këshilli i shteteve të Gjirit PersikpërbashkëpunimnëndërkohëofroiPlanpërzgjidhjene krizësjemenasenësuazatëtëcilitnëvendtëkryetarittëJemeni tuvendosMansurHadi.Por,edhekatërvjetpaskëtyrengjarjev erevolucioninukarritirezultate– demokraciaevërtetënëkëtëvendarabendenuk duket.

 

Tështunën,20shtatortëvitit2014, shiitët,meurdhërtëAbdulmelikHusit,prejSa’desunisëndrejt kryeqytetit,Sanës,dukelajmëruarse,në qoftë sekërkesatetyrenukplotësohenderi tëpremten,dotëvazhdojnëmeprotestatderinërrëziminepus htetit.AbdulmelikHusiubërithirrjeedheshiitëvetjerëjemena s (nga provincat e tjera)qët’iubashkëngjitennëdemonstrata.Kërkesatetyreu drejtuan në frenimineçmimeve,ndaljenepresionevendajshiitëvedhepër fshirjenetyrenëqeveri,vënienesigurisë,pastajzhdukjenepla nitpërndarjene venditnëkatërautonomi,sidomosdukepasurparasyshfaktin sekrahinatshiitejanëvënënëqeverisje tëgrupeveselefiste-vehabiste.Mëherët,pasmiratimittëkëtijplani,Husitidorëzuan kërkesatetyremeshkrimdrejtuar qeverisëjemenase,porpresidentipërtaubëishurdhërduketh ënëseiakadorëzuarKongresitNacionali ciliedhepastetëmuajshnukofroiasnjëpërgjigje.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[79]

 

 

 

 

 

 

 

 

Apendix II

 

Kush është Sejjid Abdulmelik Al-Husi

 

 

Abdulmelikal-Husiështëdjaliidytëprejtredjemve tëAlameSejjidBedrudinHusit.Që ngavegjëliaendoqibabënevetBedrudininnëudhëtimetetijnë përqytetedhefshatranë mbarëJemenin.Bedrudiniatjembanteligjëratanga fikhu.Babaipërherë elëvdonte trimërinë dhe guximinfëmijërortëAbdulmelikut,posaçërishtdëshirënetijt ëtheksuarpërshkencë.Abdulmeliku, nëperiudhënehershmetëzhvillimittëtij,prejbabaitmësoi:fikh un,hadithin,tefsirin,kelaminporedhepoezinëdheletërsinë.Nj erëzittëcilëtenjohin ngafëmijëriakanëvetëmfjalëmiradijepërmoralin,tërheqjen dheqetësinëetij.Mefilliminedekadëssëtretëtëjetëssëtij,Abd ulmelikudotëtregojë edhetrimërinëdheguximine lartënëkonflikteteparatëarmatosura.Përkëtëdëshmonvëllaii tijmëivjetërSejidMuhamedi:Abdulmelikunëvitin2004ekom andoinjëgrupluftëtarëshnëfshatinXhum’abinFadil.Luftoisil uangjatëthyerjessërrethimitnëXherfSelamkumefamiljeniu bashkuaedheHuseini.

Abdulmeliku, i njohuredheme nofkënAbuXhibril,pasMarranësshkonnëAl-Nushurqëtëmarrëpjesënë të ashtu-quajturën luftëneDytë,pastajshkonnëNaq’u,nëkrahinënSa’dë,kuiubash kohetdhjetëraanëtarëvetëAnsarullahut,tëcilët kishin

 

[81]

 

Apendix II

 

ardhuraty,kryesisht,dukeikurnga

 

torturatepushtetitjemenas.Shumicaprejtyreishinmefamilje tetyre.UvendosënnëkrahinënSa’dëdhejetuannështëpizashu mëtëthjeshta.

 

SejjidMuhamedipëratëperiudhëthotë:Abdulmelikuatëh erëishte ende mjaft iridhegatiipanjohur nëmesin eithtarëvetëAnsarullahut.Aiatëperiudhëeshfrytëzoipërlexi mdhepër shkencë,përsosuriintelektuale.Aftësitë etijmëvonëdotëvijnënëshprehje.Trimëria,guximi,njohjaesh kathtësivepolitikedheushtarake, e pastajkarizmidheaftësitëeliderizmit, Ebu XhibrilindotabëjnëqëithtarëtelëvizjesAnsarullahtazgjedhin si pasardhëstëvëllaittonëHuseinit.

Shumë vitefytyraekëtijdjaloshiishtelargnga publiku.Përshkaqetësigurisënukuparaqitpublikisht.Megjith atë,nëvitin2008lëvizjaAnsarullahvendosi qët’iatregojëbotësliderinesajtëri,luftëtarin ende shumëtëri,portëmençurdhetashmë me shumëpërvojë,icili qyshnëatëkohë,edhepërkundërnumrittëvogëltëbashkëluft ëtarëvetëtij, ishte i denjëpër kujdes dhe respekttëmadh.Pasvete tashmëpat lënë njëpërvojë tëpasurtëudhëtimitmebabainBedrudin.

 

 

 

[pdf-embedder url=”https://gazetaimpakt.com/wp-content/uploads/2017/03/Analiza-strategjike.pdf” title=”Analiza strategjike”]

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne