nga Fahad Shah.
“A do të ndikojë një ndryshim në marrëdhëniet SHBA-Pakistan në marrëdhëniet Indi-Pakistan dhe me Kashmirin”?
Në ditën e parë të vitit 2018, presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, publikoi në Twitter një ndryshim në politikën e vendit të tij ndaj aleatit të saj të hershëm Pakistanit. Një ditë më vonë, Shtëpia e Bardhë konfirmoi një shkurtim të ndihmës ushtarake prej 255 milionë dollarë mbi Pakistanin dhe në vijim të shkurtimit të 1.3 miliardë dollarëve në ndihmë vjetore për fuqinë bërthamore të Azisë Jugore, e cila ka qenë partneri i Shteteve të Bashkuara në 17 vitet e fundit të luftës në Afganistan. Ky veprim kishte shumë konotacione për Azinë Jugore, në përgjithësi, por veçanërisht për Pakistanin, i cili ka qenë në konflikt me fqinjin e saj Indinë në shumë çështje – kryesisht statusi i Kashmirit.
India dhe Pakistani nuk kanë qenë kurrë në paqe që nga krijimi e tyre pas ndarjes së Indisë Britanike në vitin 1947. Konflikti filloi me pretendimet e tyre kundërshtuese mbi shtetin princëror me shumicë myslimane të Jammut dhe Kashmirit, të njohur gjerësisht si Kashmir. Të dy vendet kontrollojnë pjesë të rajonit me një kufi de facto – Vija e Kontrollit (LoC) – që ndanë të dy palët. LoC ka qenë kohët e fundit e tensionuar dhe të dy vendet kanë qenë duke shkëmbyer predha dhe plumba, duke rezultuar në vdekjen e dhjetëra ushtarëve dhe civilëve të tyre. Brenda luginës së Kashmirit, dhuna vetëm sa është rritur.
Pakistani ka marrë më shumë se 33 miliardë dollarë ndihma që nga viti 2002 nga Shtetet e Bashkuara dhe tani ngrirja e më shumë se 2 miliardë dollarëve në ndihmën e SHBA-ve ka ftohur marrëdhëniet. “Ne mund të konfirmojmë se ne po pezullojmë vetëm ndihmën mbi sigurinë kombëtare në Pakistan, derisa qeveria pakistaneze të ndërmarrë veprime vendimtare kundër disa grupeve, duke përfshirë Talibanët afgan dhe Rrjetin Haqqani”, u tha gazetarëve muajin e kaluar zëdhënësi i Departamentit Amerikan të Shtetit Heather Nauert.
Sipas Qendrës për Zhvillim Global, Shtetet e Bashkuara dhanë rreth 67 miliardë dollarë Pakistanit midis viteve 1951 dhe 2011. Ndërsa marrëdhëniet ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Pakistanit bëhen përsëri të ftohta, një ndikim në marrëdhëniet Indi-Pakistan duket i pashmangshëm, me implikime eventuale për Kashmirin e kontestuar. Por Tony Dalton, bashkëautor i “Jo Luftë, Jo Paqe: Motivimi i Pakistanit për Parandalimin e Terrorizmit Ndërkufitar“, tha për The Diplomat se është e vështirë për të bërë parashikime të mira se si mund të ndikojë rënia e marrëdhënieve SHBA-Pakistan në rajon.
“Tensionet në Kashmir (shkëmbimet e zjarrit mbi LoC, sulmet ndaj bazave ushtarake indiane, trazirat civile) kanë shumë përcaktues që janë kryesisht të brendshëm në Indi dhe Pakistan, ndërsa Afganistani tregon qartë konkurrencën ndërshtetërore. Nuk do të më habiste që në të ardhmen të shihja më shumë sulme në rajone të Afganistanit të lidhura me Indinë”, tha Dalton, i cili është gjithashtu bashkëdrejtues i Programit të Politikës Bërthamore në Fondacionin Carnegie për Paqe Ndërkombëtare në Uashington D.C.
SHBA po afrohet më pranë Indisë, Pakistani shikon drejt Lindjes
Dalton gjithashtu thekson se Shtetet e Bashkuara dhe shumë vende të tjera në rajon janë “të prirur për të ndihmuar rritjen e Indisë”. Udhëheqësit pakistanezë kanë vërejtur prej kohësh se Shtetet e Bashkuara janë kthyer drejt Indisë, e cila gjithashtu ka interesa në Afganistan dhe ka investuar tek vendi i shkatërruar nga lufta. Kohët e fundit, Nasser Khan Janjua paralajmëroi se lufta bërthamore në Azinë Jugore ishte një mundësi reale dhe akuzoi Shtetet e Bashkuara për “ndjekjen e politikës indiane në kontestin e hershëm të Kashmirit”.
Në thelbin e dinamikës aktuale gjeopolitike në rajon është një luftë pushteti në Azinë Jugore. Janjua pretendoi në Islamabad se, si pjesë e politikës amerikane për të “kundërshtuar ndikimin kinez në Azinë Jugore, Uashingtoni po komploton kundër Korridorit Ekonomik Kinë-Pakistan (CPEC) së bashku me Indianët”. CPEC, që përfshin investime mbi 60 miliardë dollarë, kalon përmes pjesës së Kashmirit të kontrolluar nga Pakistani; India kundërshton korridorin për shkak të pretendimeve të saj mbi rajonin.
Dhruva Jaishankar, një koleg mbi politikën e jashtme të Institutit Brookings në zyrën e Indisë në Nju Delhi, thotë se Shtetet e Bashkuara në kohë të ndryshme kanë prirur drejt Pakistani ose kanë tentuar – si në vitet 1990 – të luajnë rolin e ndërmjetësit. “Përkeqësimi i marrëdhënieve SHBA-Pakistan sot, veçanërisht zhgënjimet në Uashington mbi paaftësinë dhe mosgatishmërinë e Pakistanit për të frenuar mbështetjen e saj për grupet terroriste, ka hapur disa mundësi për Indinë”, tha Jaishankar.
Ai thotë se Kina po investon më shumë në Pakistan si pjesë e CPEC. Megjithatë, investimi që vjen në Pakistan është ndoshta vetëm pak më i lartë se investimi kinez në Indi. Jaishankar vëren se “ndikimi më i madh i gjithë kësaj ka qenë psikologjik”.
“Shumë në Pakistan besojnë se ata kanë një formë të re mbështetjeje nga Pekini, i cili ka inkurajuar Islamabadin në angazhimet e saj me Uashingtonin dhe Nju Delhin. Nëse ekzistojnë arsye thelbësore për këtë besim të ri, mbetet të shihet”, vëren ai.
Sot, India po i afrohet Shteteve të Bashkuara dhe Pakistani po shikon drejt lindjes. Ministri pakistanez i Mbrojtjes, Khurram Dastgir, në një intervistë të kohëve të fundit për Financial Times, tha se Islamabadi tani po thellon marrëdhëniet e saj me Rusinë dhe Kinën, si dhe me Evropën, të cilën ai e quajti “një rikalibrim rajonal i politikës së jashtme dhe sigurisë së Pakistanit”. Siç Dastgir tha, kjo vjen si pasojë edhe të “zgjedhjes fatkeqe” që Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të bëjnë në kërkimin e Indisë për të përmbajtur Kinën.
Disa ekspertë besojnë se kjo gjithsesi mund të jetë e dobishme për politikën e re të jashtme të Pakistanit. Një ish diplomat i Pakistanit, Arif Kamal, në një intervistë me email, i tha The Diplomat se pjesa më e madhe e ndihmës së SHBA-ve për Pakistanin ka qenë “transnacional” në fushën ushtarake. “Epoka e Trump-it dhe ndërprerja e asistencës është e pafavorshme për të dyja vendet. Megjithatë, nëse ndërprerja vazhdon, ajo mund të shërbejë vetëm si një “bekim në heshtje” për Islamabadin dhe të shpejtojë diversifikimin e burimeve të furnizimeve të saj”, vuri në dukje Kamal.
Një zhvillim i tillë mund të çojë në një intensifikim të konfliktit midis Indisë dhe Pakistanit dhe përshkallëzimit të mëtejshëm të dhunës. Siç thotë Dalton, në të kaluarën, Shtetet e Bashkuara u konsideruan si “një palë e dobishme dhe e besueshme për të ndihmuar uljen e krizës ose konfliktit”, por tani ndryshimet në marrëdhëniet SHBA-Pakistan kanë “ulur besimin në Islamabad se SHBA do të ishteneutral në një krizë të ardhshme”.
Ndikimi në kontestin e Kashmirit
Kriza aktuale midis Indisë dhe Pakistanit mbetet e përqëndruar në Kashmir. Mosmarrëveshja e tyre i lë civilët në zonën që jetojnë në një zonë shumë të militarizuar, përballë dhunës së vazhdueshme.
Politika e SHBA-së mbi Kashmirin ka qenë vazhdimisht që India dhe Pakistani duhet ta zgjidhin çështjen në mënyrë bilaterale. E vetmja mënyrë për zgjidhje është që të angazhohen në bisedime dhe ato kanë qenë në një ndalesë për vite me rradhë. Por Kamal, diplomat, thekson se Pakistani është gati të presë dhe jo t’i hapë rrugë anës tjetër “në pikëpamje të qëndrimit të refuzuesit të Indisë në procesin e normalizimit”.
“Islamabadi do të vazhdojë të mbrojë të drejtën e Kashmirit për vetëvendosje, megjithëse mban një grafik të lartë përkrahjeje për “zonën e Kashmirit” dhe pa ndonjë mbështetje ushtarake”, thotë ai.
Konflikti afatgjatë ndërmjet dy palëve mbi Kashmir ka kushtuar dhjetëra mijëra jetë civile, ku shumë kanë vlerësuar se deri në 70,000 civilë kanë vdekur në 29 vitet e fundit. Që prej kryengritjes civile të vitit 2016 në luginën e Kashmirit, ka pasur një rritje të djemve të rinj që hyjnë në grupe militante dhe madje sulmojnë instalimet e forcave indiane.
Dhuna ka arritur një nivel të tillë që muajin e kaluar Shtetet e Bashkuara kanë lëshuar një këshillë për qytetarët e tyre, duke i këshilluar ata kundër udhëtimit në Jammu dhe Kashmir. Në gusht të vitit 2017, kryeministri indian Narendra Modi kishte thënë se as “armët as plumbat” nuk do të sillnin një zgjidhje, por në vend të kësaj “një zgjidhje do të arrihej përmes dialogut”. Por këtë muaj, pas një sulmi militant mbi një kamp të ushtrisë indiane në Jammu, Ministri indian i Mbrojtjes Nirmala Sitharaman u tha gazetarëve se “Pakistani do të paguajë për këtë fatkeqësi”.
Dinamika në Jammu dhe Kashmir dhe përgjatë LoC, thotë Jaishankar, janë pjesërisht të pavarura nga dinamikat më të mëdha rajonale që përfshijnë Shtetet e Bashkuara, Kinën dhe të tjerët. “Të marra së bashku, zhvillimet në Jammu dhe Kashmir, bllokimi i vazhdueshëm në Afganistan, roli i ri i Kinës dhe dinamikat e brendshme politike si në Pakistan ashtu edhe në Indi nuk lëshojnë shënja pozitive për angazhimin Indi-Pakistan në të ardhmen afatmesme”, shtoi ai .
Duke parë historinë, fuqitë e jashtme nuk kanë patur shumë sukses në ndërmjetësimin në konstestin e Kashmirit; as Kombet e Bashkuara nuk janë në gjendje të bëjnë shumë. Uashingtoni në veçanti nuk ka qenë shumë i dobishëm si një ndërmjetës për këtë çështje, vëren Noor Mohammad Baba, një shkencëtar politik. Ai thotë se Shtetet e Bashkuara nuk kanë qenë aktive në Kashmir, kështu që trendet e fundit nuk do të bëjnë shumë ndryshime për konfliktin e Kashmirit. Ata [Shtetet e Bashkuara] e kanë pranuar problemin, por nuk mund të zbatojnë një zgjidhje për Kashmirin; ata vetëm mund të influencojnë” tha ai.
“Amerikanët nuk do të thonë se Kashmiri nuk është një çështje; ata nuk do të largohen nga rruga e tyre për të mbajtur sytë mbyllur kundër terrorizmit. Edhe nëse e bëjnë, nuk do të bënte shumë ndryshim. Kur SHBA ishte shumë afër Pakistanit dhe kishte probleme me Indinë, të dyja ishin të dobëta – amerikanët ishin të interesuar, por vetëm për të bindur të dy vendet”, thotë Baba.
Kashmir në qendrën e vëmendjes
Marrëdhënia në rritje e Kinës me Pakistanin ka balancuar ekuacionin e fuqisë Indo-Pakistaneze, por dinamika e marrëdhënieve SHBA-Indi po monitorohet nga afër në rajon. Ndërkohë që shqetësimet ekonomike kanë nxitur dhe zhvendosur gjithmonë politikën e jashtme të vendeve, mbetet të shihet se si India, Pakistani, Shtetet e Bashkuara dhe Kina do të shohin dhunën në rritje në Kashmir dhe ndikimin e saj rajonal.
Sipas Dalton, përcaktuesit e konfliktit në dhe rreth Kashmirit kanë të bëjnë më shumë me politikën e brendshme në Indi dhe Pakistan sesa me rolin e fuqive të jashtme në rajon. “Nëse ka një tjetër luftë si atë të Kargil, kujt mund t’i drejtohet India dhe Pakistani nëse ata kërkojnë ndërmjetësim të jashtëm të krizës? (Nuk) është e qartë se SHBA mund të luanin më këtë rolë”, vëren ai.
Mbetet një pyetje e hapur se çfarë lloj roli Shtetet e Bashkuara mund të luajnë në procesin më të madh të paqes ndërmjet Indisë dhe Pakistanit. Ndërkohë, të dy vendet vazhdojnë të qëndrojnë vigjilentë kundër njëri-tjetrit, pa mundësinë e ndonjë bisede produktive mbi Kashmirin – një rajon në dhimbje që është në nevojë të madhe për vëmendje dhe qetësi./The Diplomat
