Protestat e tanishme palestineze, që lidhen me të shtënat në kompleksin Al-Aksa në Jeruzalemin Lindor para dy javësh, dhe ndryshimet pasuese të marrëveshjeve të sigurisë në vend, siç komentojnë disa analistë izraelitë, mund “të kthehen në një intifadë të Tretë”. (Nir Hasson në Haaretz).
Tregimi izraelit këtu është se ai po përpiqet të parandalojë “terrorin” – duke iu referuar sulmit të të shtënave të 14 korrikut nga tre qytetarë palestinezë të Izraelit mbi forcat izraelite të sigurisë, duke vrarë dy oficerë të Policisë Kufitare, duke u vrarë gjithashtu edhe vetë në skenë. Kryeministri Netanjahu e ka siguruar botën se “kjo është një masë për të parandaluar përdorimin e armëve në Malin e Tempullit, diçka që ka ndodhur për herë të parë”.
Por në të vërtetë varet armët e kujt po numëroni dhe nëse llogariten apo jo armët izraelite. Dhe për cilin ‘terror’ bëhet fjalë. Ekziston një problem në përcaktimin e ngjarjes si terror, diçka që e bëjnë politikanët e Izraelit si nga e majta dhe e djathta – shih për shembull udhëheqësin e ri të partisë së Punës, Avi Gabbay, që e quan atë një “sulm terrorist të zjarrtë”, dhe vrasës të vrullshëm të armatosur. Por, siç vë në dukje Gideon Levy në Haaretz, “goditja e dy policëve në Malin e Tempullit ka një motiv, një arsye dhe rrënjë të thella. Por diskutimi i tyre konsiderohet tradhti dhe justifikimi i terrorit”. Në të vërtetë, personat e armatosur po vepronin thjesht kundër forcave të sigurisë së një fuqie pushtuese. Fakti që palestinezët ishin qytetarë të Izraelit (mbi 2/3 e qytetarëve palestinezë të Izraelit identifikohen si palestinezë dhe jo si ‘arabë izraelitë’, siç i definon Izraeli), nuk e ndryshon përkatësinë e tyre si palestinezë, dhe aneksimin e njëanshëm izraelit të Jeruzalemit Lindor nuk e ndryshon fakti se ky aneksim konsiderohet i pavlefshëm nga e drejta ndërkombëtare.
Por, për rrjedhën e zakonshme izraelite, diskutime të tilla vështirë se po mbahen, edhe në rastet kur sulmuesi i dyshuar është një palestinez që nuk është shtetas izraelit, si në rastin e Fadi Qanbar, i cili ndoqi një grup ushtarësh duke vrarë katër të tillë para se të qëllohej për vdekje më 8 janar, edhe kjo në Jeruzalemin Lindor.
Këto konsiderata dhe përkufizime mund të duken disi pedantike për disa, por ato në të vërtetë janë vendimtare për të kuptuar një paradigmë më të madhe të terrorit, për të cilën mediat perëndimore shpesh errësojnë kuptueshmërinë tonë. Kështu, do të doja të ktheheshim përsëri në vitin 1967, kur Izraeli pushtoi Jeruzalemin Lindor. Ky është fillimi i paradigmës së fundit të gjysmë shekullit të pushtimit, nën të cilin Al-Aksa është pozicionuar gjeografikisht dhe politikisht.
1967
Veprimi i parë i terrorizmit shtetëror izraelit i kryer pranë kompleksit të Aksasë ishte rrënimi i lagjes Mughrabi (marokene) pranë kompleksit të Aksasë dhe Murit Perëndimor, menjëherë pas luftës (10-11 qershor). Lagja, që datonte rreth 7 shekuj më herët, u spastrua etnikisht nga 700 banorët e saj dhe 135 shtëpi u rrafshuan. Disa struktura në periferinë e lagjes fillimisht u ruajtën, më së shumti një xhami afër Bab Maghribeh dhe Zawiyya Fakhriyya. Megjithatë, të dyja u shkatërruan përfundimisht në vitin 1969.
Ky krim është ndërmarrë për ‘qëllimin e shenjtë’ të pastrimit të një sheshi të madh përballë Murit Perëndimor, në mënyrë që hebrenjtë ta kenë më lehtë qasjen. Vendimi për ta bërë këtë ishte marrë nga udhëheqësi i lartë ushtarak, në veçanti Ministri i Mbrojtjes Moshe Dayan dhe Shefi i Komandës Qendrore Uzi Narkiss, por përfshinte edhe kryebashkiakun e Jeruzalemit Teddy Kollek si dhe Guvernatorin Ushtarak të Jeruzalemit Lindor, Shlomo Lahat (më vonë kryebashkiak i Tel Avivit). Nuk kishte asnjë vendim të shkruar zyrtarisht për këtë veprim (për të shmangur kundërshtimin), dhe ata përdorën kontraktorë privatë, të cilët kryenin detyrën me një zell fetar dhe e quanin veten “Rendi i Kotelit” deri në vitet ‘90.
Mbani mend që vendimmarrësit dhe ata që kryenin punën ishin në përgjithësi laikët, majtistët, “liberalët” – jo disa fanatikë frymësisht fetarë.
Por ka pasur edhe shumë fanatikë fetarë.
Një nga këta ishte gjenerali Shlomo Goren. Goren kishte plane mjaft shpërthyese për Aksanë. Ai ishte një nga të parët që mbërriti në vendin e ngjarjes pas pushtimit izraelit të qytetit të vjetër. Siç vë në dukje Tom Segev në seminarin e tij ‘1967’:
“Shefi Rabin, Gjenerali Goren i IDF-së, tha për Narkiss se ky ishte momenti për të hedhur në erë Kupolën e Shkëmbit. ‘Bëni këtë dhe do të mbeteni në histori,’ tha Goren, dhe shpjegoi se një gjë e tillë mund të bëhet vetëm nën mbulesën e luftës: ‘Nesër mund të jetë tepër vonë.’ “
Për fat të mirë, Narkiss refuzoi, dhe zbatoi ‘vetëm’ pastrimin etnik të lagjes Mughrabi. Është pothuajse e pamundur të imagjinohet se çfarë do të kishte ndodhur nëse Narkiss do t’i kishte kushtuar vëmendje këshillës së Rabinit të Përgjithshëm të zellshëm.
Muri dhe historia e sheshit para tij janë të panjohura për shumë njerëz. Por, për disa nga ata që e kanë mësuar, përfshirë edhe hebrenjtë ortodoksë, si Michael Lesher, ky është bërë një “mur i turpit”. Siç thotë Lesher, “Talmudi urdhëron që një hebre që e sheh atë vend [Murin Perëndimor] duhet të heqë rrobat në vajtim për tempullin e rrënuar – vështirë të jetë ky një gjest triumfues. Sentimentalizmi pa frymë me të cilin propaganda izraelite ka investuar këtë pjesë të arkitekturës së vjedhur është po aq jotradicional sa edhe vulgar. Asnjeri, para ardhjes së Sionizmit, nuk e konsideronte Murin si një vend të përshtatshëm për adhurimin e hebrenjve. Për të cituar rabinin Nathan Lopes Cardozo, “Koteli kurrë nuk ishte sinagogë; as nuk duhet të bëhet një e tillë.”
Por Gorenit nuk i interesonin aspak këto nocione. Ai ishte gjithë triumf. Segev vë në dukje:
“Shpirti hyjnor, i cili nuk e ka lënë kurrë Murin Perëndimor, tani ecën përpara ushtrive të Izraelit në një shtyllë zjarri për të ndriçuar rrugën tonë drejt fitores”, tha ai [Goren] kur arriti te muri me ushtarët e parë. Gjatë javëve të ardhshme, ai doli me borinë e tij në të gjithë vendin, nga mali Sinai në jug deri në malin Hermon në veri. Më 10 gusht, Goren erdhi në malin e tempullit dhe gjeti portat e bllokuara. Ai dhe një grup ushtarësh filluan t’i thyejnë portat që të mund të hynin dhe të luteshin, duke e ri-pushtuar kompleksin nga muslimanët”.
1969
Mbyllja e fundit e xhamisë së Aksasë për namazet e së premtes pas sulmit është shënuar si një ngjarje shumë e rrallë. Një mbyllje e tillë ndodhi në vitin 1969. Kjo ishte për shkak të … Terrorizmit Judeo-Kristian.
Më 21 gusht 1969, një i krishterë australian me emrin Denis Michael Rohan i vuri zjarrin xhamisë së Aksasë.
Rohan ishte një vullnetar në kibucën Mishmar Hasharon dhe ishte anëtar i Kishës së Perëndisë, një sekt i ungjillizuar në Kaliforni që kishte themeluar Kolegjin e Ambasadorit në Pasadena të Kalifornisë. Angazhimi i tij përbëhej kryesisht nga dëgjimi i programit të sektorit “World Tomorrow” i transmetuar nga Radio Amman në Jordan, sipas një hetimi nga Jerusalem Post.
Një ditë, Rohani bëri një zbulesë në kibucë:
“Unë jam hebre, unë jam hebre”, bërtiti ai. Ai i foli shokut të tij për ngushëllimin e ardhjes së Mesisë dhe ndërtimin e një tempulli të ri.
“Po në Kupolën e Shkëmbit?”, Pyeti shoku i tij, duke iu referuar tempullit në kompleksin Al-Aksa.
“Kush e di,” tha Rohan. “Ndoshta do të shkatërrohet nga një akt sabotimi, ndoshta arabët do ta bëjnë vetë për arsye politike, ndoshta do të ketë ndonjë tërmet”.
Pas sulmit të zjarrvënies, Rohan u arrestua më 23 gusht, u padit dhe u gjet se ishte i çmendur.
Marrëzia
Por nëse Rohani ishte “i çmendur”, çfarë do të thotë kjo për Raben Goren? Rohani thjesht po përpiqej të miratonte atë që Goren po mbronte. Sikur vetë Rohano të ishte komandant ushtarak, ai mund të kishte pasur sukses më mbresëlënës. Dhe ideologjia e tij? Nëse ajo ishte e çmendur, çfarë do të thotë kjo për miliona sionistë të krishterë si John Hagee? Apo, meqë ra fjala, po për shefin strategjik të SHBA-së, Steve Bannon dhe kampin e shenjtorëve të tij të supremacistëve të bardhë Judeo-Kristian?
Kur një terrorist i supozuar është musliman, ne nuk duhet të presim shumë kohë që ta quajmë sulmin terror. Terror islamik, natyrisht. Por është interesante se kur një terrorist është i krishterë dhe madje e vë në dukje qartë ideologjinë e tij të krishterë (si me vrasësin masiv norvegjez Anders Breivik), atëherë kjo fillon të bëhet qesharake. Bill O’Reilly tha në Fox News se është “e pamundur” që Breiviku të ishte një i krishterë – sepse “askush nuk beson në Jezusin që kryen vrasje masive”. Fox News deri tani është kanali më i besuar i lajmeve në SHBA. Përveç kësaj, Breiviku kishte specifikuar pikëpamje të qarta sioniste në manifestin e tij prej 1,500 faqesh. Ish-kreu i Lidhjes Anti-Shpifje, Abe Foxman shprehu bindjen se kjo avokaci ishte “e çuditshme”: “Një kthesë e çuditshme ndaj botëkuptimit të deformuar të Breivikut ishte pro-sionizmi i tij – mbështetja e tij e fuqishme për shtetin e Izraelit”, shkroi Foxman në Washington Post .
Ali Abunaja u përgjigj: “Kush e bën Foxmanin të mendojë se po tallet? Nuk ka asgjë të çuditshme në këtë. Vërtet, vetë Foxman ka bërë shumë për t’i dhënë besueshmëri ekstremistëve që kanë ndihmuar në popullarizimin e pikëpamjeve islamofobe që ai tani dënon. Dhe ai bëri gjithçka për të mbrojtur mbështetjen për Izraelin”.
Pra, në qoftë se nuk është musliman, nocioni i terrorizmit të krishterë, hebre, judeo-krishterë ose krishtero-sionist përgjithësisht konsiderohet mjaft ‘i çuditshëm’, madje ‘i pamundur’. A e shohim këtë edhe kur miratohet në nivel shtetëror, në emër të shtetit hebre, domethënë në një kuptim shumë hebre?
1984
Sipas ish-anëtarit të Knesset nga partia Likud, Ehud Yatom, i cili ishte një zyrtar i sigurisë dhe komandant i operacionit për të kapur anëtarët e grupit terrorist “Jewish Underground”, anëtarët ishin “shumë pranë” për të hedhur në erë Aksanë në vitin 1984. Duke folur në programin e kanalit Channel Two, “Meet the Press” në vitin 2004, deputeti i partisë Likud, Tzahi Hanegbi tha: “Nuk ka informacion për individë të caktuar, sepse Shin Bet [shërbimi i sigurisë] dhe policia nuk do t’i linin të vazhdonin [me komplotin e tyre]”.
Oh, kjo tingëllon qetësuese. Ata premtuan se do të veprojnë, mendoj. Pyes veten se si do të kishte qenë fati i këtyre njerëzve nëse ata do të ishin palestinezë duke komplotuar, duke thënë se do të hidhnin në erë një qendër mallrash në Tel-Aviv. Në të vërtetë, këta njerëz flasin lirshëm dhe nxisin terrorizmin në radio publike. Dhe jo në çfarëdo radio – në radion e ushtrisë izraelite. Një nga drejtuesit e komplotit hebre për të bombarduar Aksanë, Yehuda Etzion, foli për Radion Ushtarake izraelite më 2004 dhe e quajti komplotin një “qëllim të denjë”.
Yatom nuk kursente asnjë mbiemër në paralajmërimin për bombardimet e Aksasë. Ai tha se do të ishte një gjë “e hatashme, e tmerrshme”, diçka që do ta vinte “gjithë botën muslimane kundër shtetit të Izraelit dhe kundër botës perëndimore, një luftë fesh”, dhe se “me gjithë dhimbjen dhe vuajtjen e tyre, sulmet terroriste të sotme nuk do të ishin asgjë në krahasim me atë që mund të ndodhte – madje edhe me Luftën e Parë Botërore.”
Por tani krahasojeni atë me vlerësimin praktik që Haaretz përcjell:
“Për shkak të rregullave të rrepta të sigurisë në Malin e Tempullit, zyrtarët izraelitë të sigurisë thanë të shtunën se ekstremistët e krahut të djathtë do e kishin pothuajse të pamundur përdorimin e rrugëve konvencionale për të depërtuar në vend me eksplozivë. Prandaj, mundësia e një bombe të madhe që mbillet në një nga vendet e shenjta muslimane është ‘një mundësi më e ulët’.”
2017
Pra, me sa duket, Izraeli ishte shumë i sigurt në vlerësimin e tij të sigurisë lidhur me kompleksin e Aksasë siç u përmend. Por me sa duket dështimi i tij për të zbuluar armë në kompleks më 14 të këtij muaji, do të thoshte se menjëherë dhe në mënyrë të njëanshme do të vendosnin një sërë detektorësh metali dhe shfaqje të reja sigurie, sepse për herë të parë armët dhe kërcënimi erdhën nga brenda kompleksit, dhe jo kundër tij. Izraeli veproi në mënyrë të njëanshme në imponimin e kësaj mase, si dhe në mbylljen e vendit për dy ditë pas sulmit, megjithëse nën marrëveshjen e status kuosë (e nënshkruar nën marrëveshjen e paqes me Jordaninë në vitin 1994), Jordania është kujdestari i vendit dhe Vakëfi islamik është protektorati.
“Në fund të fundit Netanjahu dhe qeveria bënë dy gjëra të gabuara”, thotë Gershom Gorenberg, një historian dhe gazetar izraelit. “Ata injoruan faktin se konflikti mbi vendin e shenjtë është një konflikt mbi legjitimitetin dhe pronësinë” dhe se “duhet ta trajtosh me delikatesë dhe prapa skenave”.
Kështu që Izraeli në thelb i tha botës, palestinezëve, muslimanëve: ‘ne e zotërojmë këtë vend’, dhe se në momentin që vritet personeli i tij i sigurisë, kaq është vija e kuqe dhe pastaj ne mund të bëjmë ashtu siç na pëlqen. Të gjitha në emër të ‘sigurisë’, sigurisht. Në djall me aq njerëz sa do të vdesin për shkak të mënyrës se si merremi me këtë.
Paradigma më e madhe
Paradigma më e madhe këtu është ajo e okupimit të vazhdueshëm. Për disa izraelitë dhe apologë izraelitë, kur bëhet fjalë për Jeruzalemin Lindor, okupimi nuk ekziston. Kjo për shkak se ai është një ‘kapital i bashkuar’ sipas përkufizimit të ligjit bazik të Izraelit (1980), i cili forcoi aneksimin ilegal në vitin 1967. E gjithë kjo është e paligjshme sipas ligjit ndërkombëtar dhe sipas gjithë botës. Por në universin e Izraelit, ajo botë nuk ekziston. Kjo është arsyeja pse njerëzit si kolumnisti me ndikim në New York Times, Thomas Friedman, përmendin ‘420,000 kolonët’ e Bregut Perëndimor, duke lënë jashtë banorët e Jeruzalemit Lindor nga numërimi – duke ia kalar në thelb Jeruzalemin Lindor Izraelit – siç ai bëri në një artikull të kohëve të fundit.
Paradigma më e madhe është ajo e kriminalitetit të shtetit izraelit, e terrorit shtetëror izraelit, i cili ka të bëjë me shumë më tepër sesa vetëm me Al-Aksan. Por Al-Aksa është padyshim një skenë shumë e ndjeshme, ku një shfaqje e arrogancës izraelite mund të shërbejë për të ndezur shumë palestinezë dhe muslimanë, ashtu siç bëri ish-kryeministri izraelit Ariel Sharon në vizitën e tij në Al-Aksa në vitin 2000, ‘duke demonstruar prezencën’ me 1,500 personel të sigurisë, dhe duke shkaktuar Intifadën e 2-të.
Ata që mendojnë se kjo është e gjitha vetëm për disa detektorë metali, dhe se është e paarsyeshme që kjo të jetë një punë kaq e madhe, janë duke humbur një tablo më të madhe. Për ta, fokusimi vetëm tek detektorët metalikë dhe harrimi i pjesës tjetër të shtypjes, shërben për të konfirmuar pikëpamjen e tyre për këtë situatë si ‘të paarsyeshme’. Për ta, kjo është një “krizë artificiale”, termi që përdor analisti i Haaretz, Amos Harel. Quajtja e kësaj situate “artificiale” është arrogante, sepse sugjeron se nuk ka asgjë për të justifikuar një krizë në këtë situatë.
Por kontrolli i Jeruzalemit Lindor nga Izraeli është një krizë që nga dita e parë. Ai filloi me një krim lufte masiv, dhe kjo është ngulitur në mendjen e shumë palestinezëve, edhe nëse shumë të tjerë e kanë harruar atë ose janë injorantë ndaj saj. Kompleksi Al-Aksa është i pushtuar, siç është i gjithë Jeruzalemi Lindor, dhe ai ekziston brenda dhe nën këtë pushtim, edhe nëse Izraeli refuzon ta pranojë. Të gjitha janë pjesë e një historie më të madhe të shtypjes, terrorit shtetëror, dhunës shtetërore. Kjo situatë do të rezultojë në përplasje. Unë nuk kam shënuar përleshjet e tjera të përgjakshme rreth Aksasë, siç është masakra e vitit 1990, ku një grup hebrenjsh ekstremistë i quajtur Besnikët e Malit të Tempullt u përpoq të vendoste një gur themeli për Tempullin e Tretë në kompleks, duke shkaktuar trazira në të cilat 19 apo 23 palestinezë u vranë dhe 150 u plagosën; apo trazirat e vitit 1996 pas hapjes së një seti tunelesh që Izraeli gërmoi nën kompleks, gjatë së cilave vdiqën rreth 80 palestinezë dhe 14 ushtarë izraelitë.
Në një paradigmë të tillë të dhunshme që përfaqëson ky kolonizim dhe okupim, edhe arkeologjia madje është rrallë e mirë, dhe zonat arkeologjike si “Qyteti i Davidit” në Silëan, në jug të kompleksit Al-Aksa, shërbejnë si pretekst për spastrimin etnik dhe marrjen e vendit nga hebrenjtë, të njëjtin model si spastrimi etnik i lagjes Mughrabi. Pra, është e qartë se ekziston një bazë e vërtetë për frikë nga ana e palestinezëve, se çdo hap që Izraeli ndërmerr në mënyrë të njëanshme është një hap tjetër drejt planit për zaptimin e mëtejshëm.
Është çështje natyre që kolonialistët të jenë arrogantë. Duhet të jesh arrogant në mënyrë që ta konsiderosh veten të denjë për shtypjen e të tjerëve. Kur je arrogant, nuk tenton ta shohësh ekzistencën, historinë, dinjitetin e njerëzve të tjerë. Ata zhduken nën ndjenjën tënde të ‘së drejtës për të ekzistuar’ me koston e tjetrës. Dhe kur ta bësh këtë, po luan me zjarrin. Ti nuk ke shumë nevojë për të shkaktuar një shpërthim. Dhe pastaj ti pyet veten se çfarë ke bërë keq? Pastaj, për të ruajtur vetë-drejtësinë tënde, ti i quan të tjerët ‘të paarsyeshëm’ dhe thua se jeton në një ‘lagje të ashpër’.
Jonathan Offir
/ © Gazeta Impakt
