Dmitry Babich: Mospranimi i kreut të kishës ortodokse ruse në Kiev është si ndalimi i Papës nga Roma, por kjo është pikërisht ajo çfarë ka bërë qeveria ukrainase e mbështetur nga SHBA, shpjegon Dmitry Babich.
Gjatë Luftës Civile Amerikane, në të cilën 620,000 njerëz u vranë vetëm në fushat e betejës dhe qindra mijëra të tjerë u plagosën, organizimi i Kishës Katolike Romake në veri dhe jug të Amerikës mbeti i bashkuar gjatë gjithë luftës dhe pas.
E njëjta gjë nuk mund të thuhet për luftën civile katërvjeçare në Ukrainë, e cila ka thelluar ndarjet ekzistuese midis të krishterëve ortodoksë në vend.
Tensionet po rriten deri në atë pikë që qeveria ukrainase është akuzuar për shtypjen e kremtimit të 1030 vjetorit të ardhjes së krishtërimit në Rusinë antike, proto-shteti i sllavëve lindorë, i cili përfshinte territoret e Ukrainës bashkëkohore, Rusisë dhe Bjellorusisë. Qeveria është fajësuar për përfshirje në një përpjekje për të asgjësuar kishën origjinale historike të Kishës Ortodokse të Ukrainës të Patriarkanës së Moskës (UOC-MP), për shkak të lidhjes së saj me Rusinë dhe fjalën “Moskë” në emrin e saj.
UOC-MP aktualisht përfshin më shumë se 12,000 nga rreth 18,000 famullitë në Ukrainë dhe kryesohet nga Onuphrius Mitropoliti ukrainas, nën autoritetin më të lartë shpirtëror të Patriarkut Kiril të Moskës dhe të të gjithë me seli në Moskë.
Më 27 korrik, një marshim solemn që festonte 1030 vjetorin e pagëzimit të Rusit nga Princi Vladimir i Madh i Kievit në 988 pas Krishtit, tërhoqi 250,000 besimtarë të UOC-MP në Kiev pavarësisht përpjekjes për të sabotuar atë, nga qeveria amerikane e mbështetur nga SHBA Presidenti Petro Poroshenko. Sipas dëshmive të shumta nga priftërinjtë e UOC-MP, të botuar në shtypin ukrainas, transporti u ndërpre nga famullitë e largëta dhe besimtarët ishin të frikësuar.
Por, nëse ne e besojmë qeverinë, këto veprime nuk ishin shtypje e fesë, por “kërkoheshin nga një gjendje e veçantë”. Regjimi i Poroshenkos, i formuar në fillim të luftës civile që pasoi grushtin e përgjakshëm të përgjakur të mbështetur nga Shtetet e Bashkuara në vitin 2014 kryengritja “Euromaidan”, po i jep shtysë një ndarje të kishës tradicionale nga një kishë anti-Moskë e njohur si Kisha Ortodokse e Ukrainës e Patriarkanës së Kievit (UOC-PK) e kryesuar nga një udhëheqës i vetëshpallur me emrin Patriach Filaret (i lindur si Denisenko).
Denisenko, një ish-klerik i Patriarkanës së Moskës, u largua nga UOC-MP në vitin 1992 pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Ai kishte humbur një zgjedhje kishtare dhe u përpoq të formonte kishën e tij. Denisenko u çkishëzua. Kisha e tij nuk njihet nga asnjë prej anëtarëve të tjerë të bashkësisë ndërkombëtare të kishave ortodokse.
Nuk ka asnjë autoritet të vetëm në kishat ortodokse të ngjashme me papën katolike romake; përkundrazi ekzistojnë patriarkë të pavarur ose auto-qefalikë (vetëdrejtues) të cilësuar të barabartë në autoritet, me Patriarkun Ekumenik Bartolomeu të Stambollit (ish-Konstandinopoja), që cilësohet si i pari midis të barabartëve (primus inter pares) kryesisht për arsye historike, sepse Konstandinopoja para se të merrej nga turqit 1453, ishte qendra e krishterimit ortodoks.
Asnjë nga këto patriarkana ortodokse nuk e njeh as UOC-KP ose “Patriarkun” Filaret Denisenko. Por tani qeveria Poroshenko, së bashku me Denisenko, po lëviz për ta ndryshuar këtë gjendje. Ata i kanë bërë thirrje Patriarkut Ekumenik Bartolomeu në Stamboll për t’ia hequr autoritetin e Patriarkanës së Moskës dhe për të njohur një kishë të re të pavarur ortodokse në Ukrainë, duke shkëputur të gjitha lidhjet me Moskën.
Kisha e vetme në planin Poroshenko-Denisenko do të mbante emrin e UOC-KP me autoritetin sipas Denisenko, për të kapur të gjitha kishat, tempuj, kishëza, manastire dhe prona të tjera që i përkasin UOC-MP.
Kjo do të nënkuptonte shfarosjen e UOC-MP historike, e cila ka vazhdimësinë e drejtpërdrejtë “apostolike” me kishën e Kievanit 1030-vjeçare dhe krishterimin në perandorinë romake të Lindjes, të sjellë atje dikur nga dishepujt e Krishtit. UOC-MP tha se nuk do të luteshin në kishë së bashku me Denisenkoun e çkishëzuar.
Një paralajmërim nga Kirili
Patriarku rus Kiril, duke folur në Moskë në kremtimet e 1030 vjetorit të pagëzimit të Vladit nga Rusi, paralajmëroi kundër përpjekjeve të autoriteteve laike në Ukrainë që të ndërhyjnë në çështjet e kishave ose të ndanin kishën historike.
Besimtarët ortodoksë brenda Ukrainës, si rusët etnikë dhe ukrainasit etnikë, i shohin planet e qeverisë së Poroshenko dhe Denisenko si një sulm të paligjshëm mbi traditën dhe trashëgiminë fetare. Përveç kësaj, disa deputetë në Rada të Ukrainës kanë paralajmëruar se mund të ketë “pasoja të përgjakshme” nëse pronat e UOC-MP janë konfiskuar dhe anëtarët e saj detyrohen të bashkohen me një kishë të re.
Me një vendim të Bartolomeu pritet muajin e ardhshëm, ngjarjet morën një kthesë të rëndësishme me shpalljen e një takimi të planifikuar më 31 gusht midis Patriarkut Kiril të Kishës Ortodokse Ruse dhe Patriarkut Ekumenik në Stamboll. Njoftimi u bë në fillim të gushtit përmes shërbimit të shtypit të ROC, i cili e quajti takimin e ardhshëm një “bisedë shumë të rëndësishme” mes dy patriarkëve.
Megjithëse Patriarku Ekumenik nuk luan rolin e njëjtë si Papa në Kishën Katolike Romake, Bartholomej megjithatë është në një pozicion “të bërë ose të thyer”. E gjithë Rusia dhe e gjithë Ukraina do ta shohin me padurim atë takim, veçanërisht pas tensioneve që rrethonin festimin e UOC-MP në Kiev, në përvjetorin e 1030-të të krishterimit.
Çështja thelbësore është se besimtarët rusë dhe ukrainas ortodoksë i përkisnin të njejtës kishë që nga konvertimi i Rusisë në krishterim në 988 pas Krishtit. Kundër kësaj tradite të fuqishme, autoritetet qeveritare në Kiev po përhapin frikë ndaj UOC-MP në mesin e disa besimtarëve ortodoksë ukrainas që ka qenë e padëgjuar që kur krishterimi de facto “ u rehabilitua” në vitin 1988 në ish-Bashkimin Sovjetik gjatë kremtimeve të 1000 vjetorit e Pagëzimit.
Kremtimi i 1000 vjetorit të përvjetorit u zhvillua nën udhëheqësin sovjetik Mihail Gorbaçov, i cili theu traditën 70 vjeçare të ateizmit të fuqishëm shtetëror në Bashkimin Sovjetik. BRSS kishte një Kishë Ortodokse të Rusisë (persekutohet nga Stalini, Krushovi dhe Brezhnjevi), e njëjta gjë që kishte ekzistuar në perandorinë ruse të rrëzuar nga bolshevikët në vitin 1917. Krerët e kishës thonë se qeveria e Ukrainës nuk mund të fshijë historinë e Kishës së bashkuar, e cila shkon pas në kohë deri në Princin Vladimir dhe në kohët apostolike.
Sipas të dhënave historike, pagëzimi i rusëve të Kievit nga Vladimiri kishte mbështetjen dhe pjesëmarrjen e Kishës Greke në Konstandinopojë, atëherë kisha zyrtare e Perandorisë Romake Lindore, e njohur më vonë si Bizanti. Peshkopët dhe mitropolitët e parë ortodoksë (të barasvlefshëm me kryepeshkopat perëndimorë) në Rusi ishin grekë nga Kostandinopoja që morën “pasardhjen apostolike” nga dishepujt e Krishtit.
Peticioni i Patriarkut Ekumenik Bartolomeu për të miratuar shpikjen e një kishe të re “të bashkuar” ukrainase që eliminon UOC-MP do të shkelte këtë pasardhës të shenjtë apostolik, thotë Patriarkana e Moskës. UOC-MP ka protestuar gjithashtu se as Poroshenko as Rada nuk janë të autorizuar për të kërkuar Bartolomeun që të ndryshojë organizatën e kishës në Ukrainë.
“Forca e Kishës Ortodokse Ruse dhe motra e saj ukrainase UOC-MP qëndron në pasardhjen apostolike, të cilën qeveria e tanishme e Ukrainës as nuk mund as të sigurojë as të imitojë”, tha zëdhënësi i Kishës Ortodokse Ruse. “Shteti nuk mund të “krijojë” një kishë, as nuk duhet të përpiqet të bëjë atë. Por kjo është pikërisht ajo që autoritetet ukrainase po përpiqen të bëjnë, duke i bërë thirrje Kishës Ortodokse të Ukrainës të bashkohen me entitetin e Denisenkos dhe duke i kërkuar nga Patriarku Ekumenik në Konstandinopojë një status autoqefal për këtë kishë të re të bashkuar të Ukrainës me shpikjen e tyre.
“Kjo nismë është një abuzim i pushtetit, një ndërhyrje e shtetit në çështjet e kishës”, tha zëdhënësi i UOC-MP” tha zëdhënësi i deputetit.
UOC-MP ka mbetur e vetmja organizatë publike në Ukrainë, e cila ligjërisht e ka fjalën “Moska” në emër të saj dhe për miliona qytetarë ukrainas, rusë etnikë apo jo, çdo lloj lidhjeje ligjore me Rusinë vlerësohet ende.
Lëvizjet e Kievit kundër Rusisë
Pothuajse menjëherë pas marrjes së pushtetit në vitin 2014, regjimi i ri në Kiev përfundoi fluturimet ajrore midis dy vendeve dhe dëboi televizionin dhe radiot ruse nga rrjetet kabllovike të Ukrainës. Një nga veprimet e para të regjimit të ri ishte ndalimi i gjuhës ruse, një lëvizje ekstreme që u ndryshua shpejt. Por përpjekjet e vazhdueshme janë bërë nga qeveria ukrainase për të mbyllur ambasadën ruse, për të futur një regjim të ri të vizave midis Rusisë dhe Ukrainës ose për të mbyllur kufijtë, duke e bërë shumë të vështirë për miliona rusë dhe ukrainas të shohin anëtarët e tyre të familjes.
Roli historik i Patriarkanës së Moskës ka siguruar një lidhje shpirtërore dhe kulturore për dhjetëra miliona njerëz, të cilët në vitet 1990 papritmas u bënë të ndara me kufij të ri. Në periudhën e rënies së Bashkimit Sovjetik më 1991, kisha ruse u tregua më e mençur dhe më fleksibël sesa shteti sovjetik.
“Kisha Ortodokse Ruse më pas dha periferinë e saj aq shumë autonomi, saqë kjo e pengoi rënies e të tërë strukturës”, tha Jevgeni Nikiforov, kreu i radiostacionit të orientuar në gjuhën ortodokse Radonezh dhe një specialist i historisë së kishës ruse. “Shteti i bashkuar mund të shembet me lot, por kisha nuk e ndoqi atë. Ai mbeti gjallë dhe nuk heq dorë nga e drejta e saj për t’u kujdesur për besimtarët në të gjitha anët e kufijve të sapoformuar”.
Edhe në ditët sovjetike Patriarkana e Moskës lejoi kishat motra në Ukrainë, Bjellorusi dhe Moldavi të kishin buxhetet e tyre, të emëronin peshkopët e tyre dhe të drejtojnë të tëra veprimtaritë e tyre “tokësore” (arsim, prodhim të artikujve të kishës etj.) pa u këshilluar me Moskën . Në këmbim, Kisha Ortodokse Ruse mbeti në “bashkim eukaristik” me ta, me përfaqësuesit e këtyre kishave që merrnin pjesë në zgjedhjen e Patriarkut rus të ROC. Besimtarët në të gjitha këto vende u trajtuan si të barabartë.
Duket qartë se përse regjimi i Poroshenkos është kundër UOC-MP. Kisha dënon hapur luftën civile në Ukrainë, refuzon ta quajë atë “agresion rus” dhe mban emrin “Moska”. Përveç kësaj, organizatat pro-qeveritare nacionaliste ukrainase shpesh akuzojnë UOC-MP se është “një grup pro-Moskë i separatistëve në veshjen e priftërinjve”.
Patriarku Kiril denoncoi përpjekjet e autoriteteve ukrainase për të ndarë dhe nënshtruar Kishën e Kishës Ortodokse të Ukrainës duke folur për një konventë të përfaqësuesve të kishave ortodokse në Moskë më 27 korrik. Ai theksoi se çfarë do të thotë përpjekja e marrjes fetare të qeverisë së Poroshenkos dhe si ajo mund të nxiste më tej luftën civile të Ukrainës.
“Për kishën tonë”, tha Kiril, “Kievi është i njëjti … vend i shenjtë si Jeruzalemi është për të krishterët e të gjitha besimeve”.
* Dmitry Babich është një gazetar rus shumëgjuhësh dhe komentator politik. Lindur në vitin 1970 në Moskë, u diplomua nga Universiteti Shtetëror i Moskës (departamenti i gazetarisë) në 1992. Dmitri punoi për gazetat ruse, si Komsomolskaya Pravda dhe The Moscoë Neës (si kreu i departamentit të jashtëm). Dmitri mbuloi luftën e Çeçenisë si një gazetar televiziv për kanalin televiziv 1995 deri në 1997. Që nga viti 2003 ai ka punuar për RIA Novosti, RT dhe Profilin e Rusisë. Dmitry është një mysafir i shpeshtë në BBC, Al Jazeera, Sky Neës dhe Press TV.
