Noam Chomsky:«Sovranizmi është kura e gabuar për një problem real»

Dhe gjyqtari i cili ma ndaloi ta bëja atë intervistë, më solli ndër mend dënimin e Antonio Gramsci-t me urdhër të qeverisë fashiste të Musolinit, i cili deklaroi: “Duhet që për 20 vjet ne ta parandalojmë trurin e tij të punojë”.

Gjuhëtari i madh amerikan bëhet 90 vjeç më 7 Dhjetor. Si një intelektual radikal i majtë, ai na shpjegoi arsyet mbi valën sovraniste dhe motivin se pse është e gabuar t’i etiketojmë si fashistë armiqtë e tij si Trump-i (sipas tij, më i rrezikshëm se Hitleri). Ai na zbulon pse rezultonte si grua në Zyrën e Gjendjes Civile dhe mbron Woody Allen-in prej akuzave të Lëvizjes #MeToo

Nga Luca Mastrantonio

Përktheu: Arlinda Guma

Pse gjuhëtari më i madh në botë, Noam Chomsky, kujtohet ende për kohët kur fëmijë pa Joe DiMaggio-n në stadium? Po ju a e keni menduar ndonjëherë ta shkëmbeni vëllain tuaj të vogël me një majmun? Si mund të bëhesh anarkist në New Jork? A e dini pse nuk ka kuptim të bërtasesh “fashist” kundër Trump-it? Pse ish-presidenti brazilian Lula rrezikon të ketë fundin e Gramsci-t? Dhe në fund, a mund të dënohet një regjisor i madh si Woody Allen në emër të lëvizjes #MeToo?

Disa nga këto pyetje janë nxjerrë nga leximi i “Erë protestash”, ku nëpërmjet intervistave të ndryshme me David Barsamian, hidhen ide se si t’u rezistohet armiqve të demokracisë sipas Chomsky-t. U nisëm nga ky libër i ri për bisedën tonë telefonike me Chomsky-n, i cili bëhet 90 vjeç më 7 Dhjetor. Ditë kur, në shekullin e njëzetë, “dy katastrofa të mëdha” goditën Shtetet e Bashkuara, ironizonte miku i tij gazetari irlandez Alexander Cockburn; sulmi japonez në Pearl Harbor (1941) dhe lindja e Chomsky-t (1928) në Filadelfia, ku nëpunësi i Gjendjes Civile gaboi në transkriptimin e emrit të plotë. Ai besonte se Noam ishte një variant i Naomit, emër femëror, kështu që Avram u feminizua në Avrane:”Në certifikatën time të lindjes është shkruar Avrane”, thotë. “Unë e kuptova këtë kur pata nevojë për një kopje. Gabime transkriptimi. Përveç kësaj, një nga arsyet që më pasionoi me gjuhën ishte zbulimi se Bibla ishte përkthyer keq që nga fjalia e parë. Nuk është: “Në fillim Perëndia krijoi”, por është “Në fillim të krijimit ishte kaosi.”

– Kur ishit në shkollën fillore, ju shkuat njëherë për të parë një lojë midis New York Yankees dhe Filadelfia Athletics. Një ngjarje që ju impresionoi, e keni shkruar në Fabrikën e Konsensusit, duke analizuar ndërveprimet midis lojtarëve dhe publikut. Ishit me një mik dhe një mësuese shumë të dashur për ju.

Noam Chomsky: Po. Ne të gjithë kishim rëne në dashuri me të, ishte zonjusha Clark. Ne ishim ulur në vendet më të lira, qëndronim pas Joe DiMaggio-s. Po fitonim ne, pastaj Yankees ndryshuan rezultatin. Ishte e çuditshme sepse ishim duke mbështetur Filadelfian, por duke parë nga afer Joe DiMaggio-n dhe Lou Gehrig emocionoheshim, pothuajse ishte më mirë se një fitore. Zhgënjimi ynë erdhi disa muaj më vonë; Zonjusha Clark u martua me mesuesin e artit.

– Një tjetër mikro-traumë e fëmijërisë, e cila nxjerr kokën në libër; lindja e vëllait tuaj më të vogël, Davidit. Si ishte marrëdhënia juaj fëminore?

Noam Chomsky: Plot me skepticizëm nga ana ime, edhe pse më pas u bëmë shokë të vërtetë në lojëra. Problemi është se të rriturit të krijojnë pritshmëri dhe ti nuk ke marrë parasysh ende irracionalitetin njerëzor. Nëna ime më tha se do të ishte mirë të kisha një vëlla të vogël me të cilin të luaja. Por kur erdhi Davidi kishte vetëm një aktivitet; të tërhiqte vëmendjen, të qante… Pastaj unë u dëbova nga dhoma ime dhe përfundova në studion e tim eti në divan. Njëherë pashë një muzikante organoje me një majmun shumë të zotin dhe pyeta nënën nëse mund ta shkëmbeja vëllain me majmunin. Ajo tha jo nëpërmjet një shpjegimi fare të paqartë. Pikërisht aty fillova të jem skeptik ndaj të rriturve, irracionalitetit; shkëmbimi kishte kuptim.

– Zbulimi i anarkizmit ishte gjithashtu i parakohshëm.

Noam Chomsky: Isha i hipnotizuar nga anarkistët spanjollë, të cilët ishin internuar në Shtetet e Bashkuara. Në mesin e viteve tridhjetë dhe dyzetë isha adoleshent, isha njëmbëdhjetë ose dymbëdhjetë vjeç, merrja trenin për të shkuar tek të afërmit e mi në New Jork vetëm gjatë fundjavave. I bija rreth qytetit dhe përfundoja në mes të Union Square dhe Avenue-së së Katërt, ku kishte librari të dorës së dytë që menaxhoheshin nga emigrantët, përfshirë refugjatët nga Lufta Civile Spanjolle, dhe shumë ishin anarkistë. Dukeshin të vjetër dhe të mençur, edhe nëse ishin ndoshta 30 apo 40 vjeç, por ata kishin shumë histori për të treguar, brenda dhe jashtë librave.

– Ju më 7 Dhjetor bëheni 90 vjeç. Çfarë dhurate do të donit për ditëlindjen tuaj?

Noam Chomsky: Çdo gjë me përjashtim të një mandati të dytë te Trump-it! Kështu që shpresoj që zgjedhjet e mandatit të dytë t’i shkojnë keq. Shpresa është te politikanë të rinj si Aleksandria Ocasio-Cortez, e cila mori trashëgiminë e Bernie Sanders, dhe përpjekjet e saj për të drejtuar Shtetet e Bashkuara drejt një demokracie sociale funksionale për punë, shëndetësi dhe arsim. Ai po që e ka përfaqësuar ndarjen me shekullin e fundit të historisë politike amerikane, shumë më tepër se Obama. Në Amerikë zgjedhjet thuajse janë blerë, dhe është e mundur të parashikosh rezultatin e tyre, qofshin këto presidenciale apo të Kongresit, me saktësi pothuajse të pagabueshme vetëm duke parë variabla të tilla si shpërndarja e fondeve për fushatën zgjedhore. Sanders e filloi garën nga një stad praktikisht i panjohur, nuk kishte asnjë lloj mbështetjeje nga mediat, në qoftë se përmendej ishte vetëm atëherë kur e kritikonin apo e denigronin, nuk kishte absolutisht asnjë mbështetje ekonomike nga kompanitë private, të mëdha e të pasura, dhe megjithatë mbërriti shumë pranë fitores në zgjedhjet parësore të Partisë Demokratike. Dhe ndoshta edhe do të kishte fituar, po të mos ishte për makinacionet e menaxherëve të koalicionit Obama-Clinton.

– Sot, pas një dekade lëvizjesh të mëdha radikale majtas-jo-globale, në pushtet kanë ardhur të djathtët, të cilët janë fuqimisht anti-globalistë. Një paradoks?

Noam Chomsky: Më duket një sintezë ekstreme dhe e pasaktë; ka ndodhur dhe po ndodh diçka tjetër. Programet e vjetra “shtrënguese” liberale janë refuzuar nga disa formacione të qendrës, dhe në disa raste u shembën. Nga jashtë centristëve dolën kahet, në të dy drejtimet. Sanders në SHBA, pastaj Trump; dhe diçka e ngjashme me të majtën ndodhi me Jeremy Corby-n në Angli. Në Europë, qendra e djathtë dhe qendra e majtë, të cilat shpesh i ngjajnë njëra-tjetrës, kanë pësuar rënie ose janë zhdukur, dhe  tani  dominojnë elementet e një garniture. Nuk është faji apo merita e së djathtës nëse qendra ka dështuar. Diçka e ngjashme ndodhi në Bavari disa ditë më parë, ku partia që është rritur më së shumti është “E Gjelbërta”.

– Tashmë në Europë është sezoni i sovranizmit.

Noam Chomsky: E pra, është e kuptueshme, presioni për sovranitetin kombëtar, një nga defektet kryesore të BE-së; një problem real. Vendimet themelore nuk merren në nivel kombëtar, ku populli të marrë pjesë, por nga burokratët në Bruksel, njerëzit e pazgjedhur, të cilët nuk i përgjigjen opinionit publik, të cilët punojnë me bankat  e Veriut që kontrollojnë lëvizjet e tyre; kjo çon në zgjedhje në dëm të popullsisë. Ekziston një studim i një ekonomisti amerikan; Mark Weisbrot, mbi mënyrën se si Fondi Monetar Ndërkombëtar në kontekstet e vendeve të veçanta dëshiron të zvogëlojë përfitimet sociale dhe mirëqenien, duke rritur fitimin privat. Përgjigjia e saktë, megjithatë, nuk është për t’u kthyer në bankat kombëtare, siç thonë ata sovranistet, por të mbahen avantazhet e Bashkimit Europian në qasjen shumëkombëshe, duke eliminuar transferimin e pushtetit vendimmarrës të përfaqësuesve të pazgjedhur, drejt një sistemi më demokratik dhe pjesëmarrës në jetën ekonomike, sociale dhe politike të vendeve, i cili është qëllimi i lëvizjes Diem25, Lëvizja për Demokraci në Evropë 2025, nga Yanis Varoufakis dhe Corbyn.

– Ju jeni shumë i ashpër me Trump-in, por keni thënë në mënyrë të përsëritur se nuk duhet të quhet “fashist”.

Noam Chomsky: Termi “fashist”, tashmë është përdorur për të emërtuar të pabesët, të dhunshmit dhe represivët, për të fyer kundërshtarët politikë, por shpesh me shumë mendjelehtësi, për shkak se fashizmi ishte një lëvizje më e qartë politike, ekonomike dhe sociale, qe punonte në lidhje te ngushtë me pushtetin qendror, duke pushtuar shtetin. Nuk është kjo që po ndodh në Amerikën e Trump-it që më bën përshtypje në një tjetër aspekt; ​​ai tërheq vëmendjen e mediave qoftë të atyre që e mbështesnin dje dhe e mbështesin sot, qoftë të atyre që e sulmojnë si mediat liberale që hartojnë listën e gënjeshtrave të tij. Ai po arrin dy objektiva, pëlqimin e elektoratit real dhe atë të elektoratit votues. I pari është i përbërë nga biznesmenë të fuqishëm dhe individë të pasur, dhe gjithashtu përfshin interesat e pronarëve të pasurive të paluajtshme. Këto janë fuqitë të cilave Trump-i u është skllavëruar. Megjithatë, pasi ka nevojë për votat e masave, ai shënjestron majën e ndjenjave patologjike, tipike të periudhave kur njerëzit janë të zemëruar, të inatosur, te parehatë për arsye absolutisht bindëse. Dhe ky është elektorati që e voton.

– Demokratët kanë lënë pas dore klasën punëtore të bardhë.

Noam Chomsky: Po, dhe ai ka arritur të kapë votën e tyre, edhe pse elektorati i tij i vërtetë përfaqësohet nga fraksioni më i egër dhe reaksionar i financave, që kërkon më pak taksa dhe të rrisë “fitimin”, vetëm se e quajnë “nivel punësimi”; por është “përfitim”. Shkurtimet e taksave megjithatë krijojnë një deficit thelbësor që justifikon shkurtimin e mbulimit shëndetësor, shpenzimet për arsimin, ku hapësira rritet për privatet, dhe për këtë arsye Amerika do të jetë gjithnjë e më shumë një vend për të pasurit. Me pak fjalë, Trump-i ka tani mbështetjen e fansave që e duan edhe nëse nuk janë të pasur, sepse ai pretendon të punojë në interesin e tyre, edhe nëse nuk është e vërtetë. Ky është një rezultat mbreslënës. Por të flasësh për fashizmin është si t’i japësh më tepër peshë ideologjike, ai nuk shkon përtej egos së të pasurve dhe nostalgjisë së amerikanit te mesëm, të cilit ai i premton t’ia bëjë sërish të madh vendin e tij.

– Ju në një artikull në “The Intercept” keni folur hapur për fashizmin, për mënyrën me të cilën në Brazil, ku para pak kohësh u zgjodh Jairit Bolsonaro, një ish-kapiten ushtrie, po trajton Lula-n; ish-presidenti është në burg pas një dënimi për korrupsion, të cilin ju e përshkruani si të tepruar dhe jo proporcional ndaj provave.

Noam Chomsky: Shtatorin e kaluar, ndërsa zhvillohej fushata zgjedhore për presidencën, bashke me gruan time Valeria, takova Lula-n në burgun federal në Curitiba, ku i burgosuri është i mbyllur, pa kontakt të plotë me botën e jashtme, në një dënim virtual të përjetshëm. Ata donin të siguroheshin që populli brazilian të mos dinte asgjë rreth tij, dhe gjyqtari i cili ma ndaloi ta bëja atë intervistë, më solli ndër mend dënimin e Antonio Gramsci-t me urdhër të qeverisë fashiste të Musolinit, i cili deklaroi: “Duhet që për 20 vjet ne ta parandalojmë trurin e tij të punojë”. Përjashtimi nga gara i Lula-s, pamundësia për t’ia treguar vendit mendimet e tij, e favorizoi Bolsonaro-n, një autoritar të ashpër e brutal dhe admirues i diktaturës ushtarake, e cila do të rivendosë “rendin”.

– Edhe Venezuela e Maduro-s i burgos, ndonjëherë dhe i eliminon fizikisht, armiqtë e saj. Ju mbi Venezuelën keni ndryshuar gjykim që në vitin 2011. Në fillim ju mbështetnit Chavez-in.

Noam Chomsky: Hugo Chavez me të vërtetë u përpoq të sjellë ndryshime pozitive sociale për popullin dhe vendin, por ai e imponoi këtë projekt nga lart, ai nuk filloi nga baza, siç duhet të ndodhë në një revolucion të vërtetë. Pastaj nuk i kaloi të ardhurat e naftës për zhvillimin bujqësor dhe industrial, përkundrazi, me Chavizmin vendi u bë më i varur nga tregu i naftës, me rezultate katastrofike, kjo edhe sepse ka shumë korrupsion dhe paaftësi. Chavez u tregua kurajoz kur iu kundërvu Shteteve të Bashkuara, por ndoshta mbështetja që gëzonte në disa parti të majta dhe intelektualë u përvijua nga një logjikë e Luftës së Ftohtë. Armiku i armikut tim është shoku im. Sot rreziku nuk është bomba atomike, por katastrofa klimatike. Ne jetuam nën hijen e zezë të energjisë bërthamore deri në Luftën e Ftohtë. Është një mrekulli që mbijetuam. Por unë nuk e di nëse do të ketë një mrekulli të dytë me katastrofën e afërt klimatike dhe cinizmin e vendeve si SHBA-të. Një shembull? Dokumenti i prodhuar nga Departamenti i Administratës së Transportit të Trump-it propozon eliminimin e limiteve të emetimeve të makinave dhe autobusëve që përdorin lëndë djegëse të dëmshme: “Pra, ne jemi të dënuar me katastrofë.” Në fund të shekullit, temperatura globale do të rritet me 3, 4 gradë, detet do të rriten, shumë njerëz do të vdesin. Por trumpistët shkojnë përpara në: “Emetimet e karburantit përbëjnë një pjesë të vogël, kështu që pse të mos udhëheqim lirisht për aq kohë sa të mundemi?” Ata thonë: “Le ta gëzojmë jetën aq kohë sa planeti nuk do të shkatërrohet!”Gjëja me e çmendur është supozimi i tyre themelor: “Të gjithë janë të pandershëm e të çmendur si ne! Ne nuk do të bëjmë asgjë për t’u marrë me këtë fatkeqësi të afërt dhe askush tjetër nuk do ta bëjë këtë, jemi te mbaruar, kështu le të zbavitemi me ketë”. Ёshtë rezultat i burokracisë, duket si një homazh për Kafka-n! Unë nuk mendoj se mund të gjejmë ndonjë dokument në historinë njerëzore që arrin këtë nivel kaq përfundimtar keqdashjeje.

– As edhe Mein Kampf?

Noam Chomsky: Jo, sepse ai nuk synonte shkatërrimin total të jetës shoqërore të organizuar. Në Amerikë ka një përhapje të kulturës se mohimit në lidhje me klimën, nëpërmjet një gjuhe të ngjashme me neo-gjuhën e Orwell-it të 1984-ës, një mendim, konceptim i dy të vërtetave kontradiktore në një nocion të vetëm. Ata e quajnë atë “mendim kritik”, por është refuzim. Këshilli Legjislativ Amerikan i Shkëmbimit është një shoqatë që avokon në shkollat publike këtë lloj “mendimi kritik”; nëse një vit flitet për rreziqet e ndryshimeve klimatike, atëherë duhet të gjejmë hapësirë për tezat e atyre që janë kundër kësaj teorie. A mësojnë fëmijët të mendojnë në mënyrë kritike duke i dhënë të njëjtën peshë mendimi të 99% të shkencëtarëve dhe atë të pesë apo gjashtë skeptikëve që punojnë për kompanitë e mëdha? Ёshtë mendimi i Orwell-it. Gjithashtu kjo vlen edhe për raste të tjera; nëse flisni negativisht për sundimtarët e Izraelit, ju akuzoheni për antisemitizëm.

– Shpesh ju kanë thënë se e urreni Izraelin.

Noam Chomsky: Kjo ndodh që nga koha e profetit Elia, kur ai kritikonte mbretin Ashab dhe pyetej përse e urrente Izraelin.

– Sipas mendimit tuaj, a është e drejtë të imponohen kufizime në satirë? E kam fjalën për karikaturat kundër Islamit.

Noam Chomsky: Nuk jam absolutist, liria e shprehjes dhe satira duhet të kufizohen vetëm nëse qëllimi është që të provokojnë një veprim të paligjshëm. Përndryshe duhet gjithmonë të mbrohet, edhe nëse nuk ndani të njëjtin mendim. Po marr një rast ekstrem, Charlie Hebdo, redaksia e së cilës ishte viktimë e një sulmi terrorist për shkak të karikaturave që satirizonin Muhamedin. Në satirë dalloj të tallurit me të fuqishmit, e cila është gjithmonë e mirë, kurse poshtërimi i  të shtypurit është i pavlerë. Nëse satira franceze tall afrikanët e Veriut, të cilët kanë ikur nga rajonet e goditura nga Franca, është e padobishme, është vulgare dhe fëminore, por liria e satirës duhet të ruhet, është një vlerë shumë e lartë.

– Çfarë mendoni për lëvizjen neo-feministe #MeToo?

Noam Chomsky: Nuk duhet të jetë, dhe nuk është një histori e lidhur vetëm me Hollivudin. Këto janë kërcënime të rrezikshme dhe reale që gratë e zakonshme (sidomos gratë por jo vetëm), vuajnë në vendin e punës, në komunitetin e tyre, në familje. Probleme reale dhe të rëndësishme që duhet të trajtohen me ndershmëri, shoqëria duhet të merret me këtë. Por ekziston megjithatë një rrezik; rreziku që disa akuza mund të shkatërrojnë jetën, reputacionin dhe karrierën e një personi, edhe nëse ato nuk janë të provuara. Mbrojtja e disa të drejtave nuk mund të dëmtojë të drejtat e tjera, siç është ajo për të mbrojtur pafajësinë e dikujt. Ndahen nga një vijë e holle, por është shumë e rëndësishme ta respektojmë.

– Me këtë valë moraliste, ekziston rreziku që të arrihet deri aty sa të dënohen filma të Woody Allen-it, për shkak të akuzave të paprovuara për ngacmime seksuale.

Noam Chomsky: Akuzat kundër tij janë jashtëzakonisht të vështira për t’u provuar, janë paraqitur në gjykatë dhe më pas janë hedhur poshtë. Duhet të jemi shumë të kujdesshëm me akuzat e këtij lloji, ata mund të shkatërrojnë jetën dhe karrierën e një personi. Woody Allen është shembulli i përsosur për t’i kuptuar këto rreziqe.

Marrë nga “Corrierre Della Sera”/ defekt-teknik

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne