Nuk është vetëm Donald Trumpi. Shtetet e Bashkuara kanë një rekord të gjatë të negociimit për marrëveshje ndërkombëtare dhe të largimit pastaj prej tyre. Pjesa tjetër e botës ka një rekord po aq të gjatë të gulçimit të një psherëtime keqardhjeje, duke u thënë amerikanëve se do të jetë e lumtur nëse ata i rikthehen sërish kur të shpëtojë nga marrëveshja e mbartur mbi supe pa ata. E njëjta gjë do të ndodhë përsëri me marrëveshjen e Parisit mbi ndryshimet klimatike.
Kemi parë shumë shprehimi të shokut artificial që kur Trumpi më në fund njoftoi se po braktiste marrëveshjen klimaterike të enjten e kaluar, pasi hoqi dorë nga drama e vendimit të tij totalisht të parashikueshëm. Pastaj pamë afirmime të parashikueshme në mënyrë të barabartë nga të gjithë ata që do të vazhdonin, pavarësisht ikjes së tij. Kjo është e gjitha po aq e stilizuar dhe tradicionale sa një lojë Noh.
Tradita në të vërtetë daton që në fillim të shekullit të 20-të, kur Shtetet e Bashkuara ishin forca kryesore që krijoi një institucion të ri ndërkombëtar për të parandaluar luftën, Lidhjen e Kombeve, në fund të Luftës së Parë Botërore, dhe më pas refuzoi të bashkohej me të. Liga ndoshta nuk do ta kishte shmangur Luftën e Dytë Botërore edhe nëse SHBA-ja do të kishte qenë anëtare, por mungesa e saj sigurisht nuk ka ndihmuar.
Pastaj erdhi një periudhë e gjatë, që nga themelimi i Kombeve të Bashkuara në vitin 1945 deri në marrëveshjet e kontrollit të armëve të viteve ‘60 dhe ‘70, kur udhëheqja amerikane në fakt e bëri botën një vend më të sigurt. Por, tridhjetë vjet më parë, ajo u kthye në kohët e vjetra të këqija, kur Shtetet e Bashkuara nuk nënshkruan (ose nënshkruan dhe pastaj ‘çnënshkruan’) Konventën e Kombeve të Bashkuara mbi Ligjin e Detit, Gjykatën Ndërkombëtare Penale dhe Marrëveshjen e Kiotos mbi ndryshet klimaterike.
Në secilin rast, pjesa tjetër e botës sidoqoftë eci përpara dhe e vuri traktatin në fuqi – dhe në asnjë rast tradhëtia amerikane nuk e shkatërroi marrëveshjen. Është tashmë e qartë se vendimi i Trumpit nuk do e sabotonte as këtë marrëveshje. Fuqitë e tjera të mëdha do t’i përmbahen zotimeve të bëra në Paris tetëmbëdhjetë muaj më parë, sepse të gjithë janë me të vërtetë të frikësuar nga ajo që do të ndodhë nëse nuk e bëjnë këtë.
“Ne kemi nevojë për marrëveshjen e Parisit për të mbrojtur të gjithë krijesat,” tha kancelarja gjermane Angela Merkel. Më pas ajo, Presidenti Emmanuel Macron i Francës dhe Kryeministri Paolo Gentiloni i Italisë nxorën një deklaratë të përbashkët duke thënë: “Ne besojmë fuqimisht se marrëveshja e Parisit nuk mund të rinegociohet, pasi ai është një instrument jetik për planetin, shoqëritë dhe ekonomitë tona”.
“Sa i përket marrëveshjes së Parisit … qeveria jonë është e angazhuar, pavarësisht nga qëndrimi i kujtdo, kudo në botë”, tha Ministri i Financave të Japonisë, Taro Aso. “Unë nuk jam vetëm i zhgënjyer, por ndihem edhe i zemëruar”. Edhe presidenti i Kinës Xi Jinping shpjegoi modestisht se vendi i tij është bërë lider botëror vetëm për shkak të ndryshimeve klimaterike. “Kjo është për shkak se drejtuesit origjinalë u rrëzuan papritur dhe e shtynë Kinën përpara.”
Mungesa e qeverisë amerikane nuk do e prishë projektin. Angazhimet e shteteve, qyteteve, organizatave dhe individëve amerikanë për reduktimin e emetimeve të gazrave serrë amerikane do të vazhdojnë të sigurojnë të paktën gjysmën e shkurtimeve të premtuara nga ish-presidenti Barak Obama. Meqenëse këto shkurtime të premtuara do të shpërndaheshin për dhjetë vjet, dëmi mund të jetë edhe më i vogël nëse Trumpi rezulton të jetë president afatshkurtër.
Angazhimet e bëra në Paris në vitin 2015 ishin premtime vullnetare kombëtare. Nuk kishte negociata se sa të mëdha duhet të jenë kontributet e vendeve të ndryshme: Trumpi flet vetëm për “rinegociimin” e marrëveshjes, sepse ai kurrë nuk e ka lexuar atë.
Fakti trishtues është se të gjitha shkurtimet e premtuara nga të gjitha vendet në konferencën e Parisit nuk ishin të mjaftueshme për të reduktuar ngrohjen globale që të mos tejkalonte nivelin e pakaluar kurrë parë të më shumë se 2 gradë Celcius. Kur Kombet e Bashkuara i rritën numrat, bota ende po shkonte në plus 2,7 gradë. Po t’i heqim të gjitha shkurtimet e premtuara amerikane nga ekuacioni, bota do të shkojë në rreth plus 3.0 gradë, por kjo nuk bën një ndryshim të madh. Sido që të jetë, ne e kalojmë pragun dhe shkaktojmë një ngrohje të pakthyeshme.
Sidoqoftë, bota ka ende njëzet vjet apo më shumë para se të kalojë me plus 2 gradë. Të gjithë në bisedimet e Parisit e kuptuan se do të duhet të mbanin një konferencë tjetër për rreth pesë vjet dhe të dilnin me shkurtime më të mëdha nga ajo.
Pesë vjet më pas, Trumpi nuk mund të jetë më një problem. Edhe nëse nuk do të jetë i dënuar apo i vdekur, ai mund t’i humbasë zgjedhjet në vitin 2020. Ai madje mund të zgjedhë të mos kandidojë përsëri; Ai tashmë është ankuar se sa e vështirë është puna.
Pra, Shtetet e Bashkuara mund të ribashkohen me pjesën tjetër të botës në vitin 2020 – ose mund edhe të mos ndodhë, por pjesa tjetër e botës duhet të vazhdojë të përpiqet të shpëtojë veten edhe nëse Shtetet e Bashkuara zgjedhin të jenë një kalorës i lirë.
Njëqind e nëntëdhjetë qeveritë e tjera të çuditshme të planetit e kuptojnë se sa keq do të jetë për të gjithë nëse e kalojmë kufirin me dy gradë. Ato janë të detyruara të veprojnë me ose pa Shtetet e Bashkuara.
GWYNNE DYER
/ © Gazeta Impakt
