Nga Mohsen Salleh
1. Rivendosja e palestinezëve në Sinai ndërmjet konfirmimit dhe mohimit
Më 14 shkurt 2017, raportet thanë se një ministër izraelit, i cili nuk mban asnjë portofol dhe është anëtar i Partisë Likud, ka postuar në Twitter duke thënë se kryeministri izraelit Benjamin Netanjahu dhe presidenti amerikan Donald Tramp kishin rënë dakord për të miratuar një Plan nga Presidenti egjiptian Abdul-Fattah al-Sisi për të krijuar një shtet palestinez në Rripin e Gazës dhe në Sinai, në vend të Bregut Perëndimor, duke hapur rrugën për një “paqe të plotë” me atë që ai e përshkroi si “koalicioni suni.” Postimi doli pak para një takimi midis Netanjahut dhe Trampit në Uashington.
Postimi risolli në mendje raportet nga radio e ushtrisë izraelite (Galey Tzahal) më 8 shtator 2014, kur tha se al-Sisi i ka propozuar presidentit palestinez Abas krijimin e një shteti jo të militarizuar palestinez në Rripin e Gazës dhe një sipërfaqe prej 1.600 kilometrash katrorë, marrë nga Sinai dhe aneksuar Gazës. Në kthim, Abasi do të hiqte dorë nga kërkesat për një shtet palestinez në bazë të kufijve të 4 qershorit 1967. Megjithatë, Abasi thuhet se e hodhi poshtë këtë propozim.
Ayoob Kara tha për gazetën izraelite Times që ai e kishte diskutuar propozimin me Netanjahun më 12 shkurt 2017, dhe se ky i fundit i tha atij se do ta ngrejë këtë çështje me Trampin.
Disa ditë më vonë, më 19 shkurt 2017, gazeta Haaretz zbuloi një konferencë sekrete që ishte mbajtur më 21 shkurt 2016 në Akaba, Jordani, ku morën pjesë Netanjahu, John Kerry, Mbreti Abdullah II dhe al-Sisi. Netanjahu në samit supozohet se hodhi poshtë një projekt për një zgjidhje të propozuar nga Kerry, i cili sipas Haaretz do të përfshinte njohjen e “Izraelit si një shtet hebre,” dhe rifillimin e negociatave me palestinezët, me mbështetjen e vendeve arabe. Megjithatë, gazeta izraelite nuk aludoi për propozimin nga al-Sisi në lidhje me rivendosjen e palestinezëve në disa pjesë të Sinait, i cili do të aneksohej në shtetin e propozuar palestinez.
Edhe pse Egjipti dhe Jordania nuk e kanë konfirmuar zhvillimin e samitit, vetë Netanjahu e ka konfirmuar pjesëmarrjen në një samit egjiptiano-izraelito-jordanez. Megjithatë, Netanjahu i mohoi pretendimet nga Kara se ai synon të diskutojë krijimin e një shteti palestinez në pjesë të Sinait gjatë takimit të tij me Trampit.
Në mënyrë interesante, ka pasur një mungesë zyrtare palestineze në konferencë, pavarësisht aderimit të ngushtë të Autoritetit Palestinez ndaj proçesit të paqes, dhe pavarësisht se është partia kryesore e shqetësuar mbi ndonjë marrëveshje që prek të ardhmen e popullit palestinez.
Pas mohimit të Netanjahut për projektin e vendosjes së palestinezëve në Sinai, ish-anëtari i Knesset (parlamentit izraelit), gjenerali Aryeh Eldad tha për Maariv se al-Sisi kishte propozuar vërtetë dhënien e territoreve në veri të Sinait për palestinezët që të krijojnë një shtet.
Në Egjipt, zëdhënësi për presidentin e Egjiptit, Alaa Youssef, tha se kjo çështje nuk është diskutuar apo paraqitur “në asnjë nivel”. Ai shtoi se: “Është e paimagjinueshme që të merren këto propozime jorealiste dhe të papranueshme, veçanërisht në Sinai, i cili është një pjesë e dashur e kombit.”
Po ashtu, Ministria egjiptiane e Punëve të Jashtme i mohoi raportet e dala nga kanali Arutz Sheva në lidhje me planin e supozuar për zgjidhjen e palestinezëve në Sinai, duke i përshkruar ato si një grup gënjeshtrash. Në Ditën e Mësuesit, al-Sisi mohoi vërtetësinë e raporteve, duke thënë se askush nuk ka të drejtë ta bëjë atë.
Raportet e mësipërme nuk pasqyrojnë informacion të saktë në lidhje me projektin për të vendosur palestinezët në Sinai. Megjithatë, mënyra se si këto raporte u shfaqën ngre një numër pyetjesh legjitime…
A mundet një ministër në qeverinë izraelite, një anëtar i Likudit, dhe një bashkëpunëtor i ngushtë i kryeministrit të jetë me të vërtetë vetëm një “gënjeshtar” ose një provokator që kërkon vëmendje, edhe pse me koston e prishjes së marrëdhënieve me një vend si Egjipti, aq vendimtar për strategjinë e Izraelit?! Pse kryeministri nuk bëri gjë tjetër veçse mohoi raportet … pa e ndëshkuar ministrin Ayoob Kara?
Pse Egjipti, Jordania dhe SHBA-ja mbeten të heshtur në lidhje me mbajtjen e një konference në Akaba dhe e mbajnë atë sekret, me përjashtim të Izraelit, që e zbuloi atë në nivelet më të larta një vit më vonë?
A ka axhenda të tjera sekrete që janë ende për t’u zbuluar?! A ishte rivendosja e palestinezëve në Sinai një nga këto? A ishte Kara duke bërë thjeshtë një provë të autorizuar nga udhëheqja izraelite për të testuar reagimin e publikut?!
2. Roli i SHBA-së
Larg nga perceptimi amerikan për Izraelin si një nga shtyllat kryesore të politikave të saj në Lindjen e Mesme, është bërë e qartë për të gjithë se politika e re amerikane nën Trampin do të jetë një nga më mbështetëset e ambicieve izraelite në rajon në historinë e SHBA-së, bazuar në shumë indikacione:
1. Premtimet e Trampit për të zhvendosur ambasadën amerikane nga Tel Avivi në Jeruzalem.
2. Lidhjet e ngushta midis Trampit dhe anëtarëve të lartë të administratave të tij me të djathtën ekstreme sioniste.
3. Në një precedent të rëndë me pasoja të mëdha, Trampi ftoi udhëheqësit e lëvizjes kolonizatore izraelite për të marrë pjesë në inaugurimin e tij.
4. Trampi ka fajësuar palestinezët për dështimin e proçesit të paqes, dhe se ata janë të “mësuar urrejtje të madhe.” Ai lëshoi një angazhim të SHBA-së për një zgjidhje me dy shtete për konfliktin izraelito-palestinez.
5. Është e vështirë të injorojmë faktin se SHBA-ja ishte një nga të parat për të propozuar idenë e rivendosjes së refugjatëve palestinezë, iniciuar nga Ndihmës Sekretari i Shtetit për Çështjet Pranë Lindore, Xhorxh McGhee, në vitin 1949.
3. Planet izraelite dhe ideja e zhvendosjes së palestinezëve në Sinai
Ideja e rivendosjes së palestinezëve në Sinai nuk ka munguar në mendjet e udhëheqësve izraelitë dhe në planet e tyre. Ideja mund të shihet si një zgjatje e vizionit izraelit për të hequr qafe popullin palestinez, për t’i rivendosuar ata dhe për të likuiduar identitetin e tyre në vende të tjera. Kjo ishte e qartë në shumë projekte, duke përfshirë:
1. Planin e propozuar në vitin 2004 nga këshilltarja izraelite e sigurisë kombëtare Giora Eiland, duke i bërë thirrje Egjiptit që të jepte 600 kilometra katrorë të Sinait për refugjatët palestinezë. Në kthim, Izraeli i dorëzon Egjiptit 200 kilometra katrorë të tokës në jug të shkretëtirës Negev dhe ofron stimuj ekonomikë.
2. Planin e Yehoshua Ben Arieh në vitin 2013 për të zgjeruar kufijtë e Rripit të Gazës në Arish dhe për të përfshirë qytetet e Rafah dhe Shejh Zouweid, dhe më pas rivendosjen e refugjatëve palestinezë atje.
4. Roli i Egjiptit
Pavarësisht mohimit zyrtar egjiptian të propozimeve për rivendosjen e palestinezët në Sinai, është e rëndësishme të ndiqet sjellja zyrtare për t’u siguruar që nuk ka plane të fshehta, dhe se regjimi nuk po bie pre e presioneve të jashtme për të arritur një zgjidhje për çështjen e Palestinës në kurriz të popullit palestinez, të së drejtës së tyre të kthimit dhe të drejtës së tyre për t’i dhënë fund pushtimit të tokave të tyre.
Regjimi egjiptian nën Naserin e kishte trajtuar pozitivisht idenë e rivendosjes së 50-60 mijë palestinezëve në Sinai. Çështja mori një formë të rëndë kur ai bashkëpunoi me UNRWA-n ndërmjet viteve 1953-1955 për të përgatitur këtë projekt. Megjithatë, palestinezët në Rripin e Gazës qenë në gjendje për ta penguar projektin.
Ka faktorë të tjerë të rëndësishëm që duhet të merren në konsideratë, duke përfshirë lidhjet e veçanta dhe bashkëpunimin e paparë ndërmjet regjimit të al-Sisit dhe Izraelit, rolin e regjimit egjiptian në bllokadën e Rripit të Gazës dhe situatën e brishtë politike në Egjipt.
Faktorë të tjerë përfshijnë regjimin autoritar në Kajro që ka goditur opozitën, vështirësitë ekonomike në Egjipt dhe nevojën e regjimit egjiptian për SHBA-në dhe mbështetjen perëndimore për të trajtuar të gjitha vështirësitë e tij politike, ekonomike dhe ato të sigurisë. Prandaj, ky është një regjim që mund të jenë nën presion të lehtë në këmbim të ndihmës për mbijetesë, sipas llogaritjeve të Izraelit dhe SHBA-së.
5. Në Nivelin palestinez
Deklaratat e liderëve të ndryshëm palestinezë që kanë të bëjnë me zhvendosjen e refugjatëve palestinezë në Sinai, provojnë se ka një konsensus për refuzimin e saj. Në realitet, është e vështirë të diskutohet mbi besueshmërinë e planit nga pikëpamja logjike. Deri më tani, udhëheqësit dhe njerëzit palestinezë kanë arritur të pengojnë të gjitha skemat e rivendosjes së tyre.
6. Skenarët e mundshëm
1. Përpjekja për të zhvendosur palestinezët nga Rripi i Gazës në Sinai nëpërmjet një lufte shkatërruese
Ka një rritje të indikacioneve se një luftë e ashpër në Rripin e Gazës do të nisë së shpejti. Një agresion i tillë mund të çojë në zhvendosjen e një numri të madh të banorëve të Gazës në Sinai, qoftë me ose pa një marrëveshje izraelito-egjiptiane. Izraeli mund ta zbatojë këtë plan të bazuar në:
a. Praninë e një udhëheqjeje të djathtë ekstremiste, raciste në Izrael.
b. Fuqinë ushtarake izraelite, veçanërisht nën dritën e pritjes së mbështetjes dhe mbulimit të pashembullt nga SHBA-ja.
c. Paaftësinë e forumeve arabe dhe ndërkombëtare për të zgjidhur krizat rajonale.
d. Mbytja me gjak e Lindjes së Mesme duhet të merret në konsideratë, veçanërisht në Siri, Jemen dhe Libi. Kjo mund të nxisë Izraelin për të kryer masakra të ngjashme në Rripin e Gazës për ta detyruar popullsinë e saj për të ikur në Sinai.
e. Kushtet e vështira ekonomike në Rripin e Gazës, të cilat mund ta detyrojnë popullin e saj për të shkuar në Sinai nëse opsioni dhe nxitja është për atje.
f. Rritja e prirjes drejt emigracionit dhe e gjetjes së një jete më të mirë diku tjetër në mesin e të rinjve në Rripin e Gazës. Një studim ka sugjeruar se 24% e të rinjve në Rripin e Gazës donin të emigronin.
Nëse Izraeli dëshiron të zhvendosë palestinezët e Rripit të Gazës, kjo nuk nënkupton të gjithë popullsinë e saj, por më tepër një segment prej tyre me qëllim të mbjelljes së idesë së rivendosjes. Sidomos meqë ata që mund të ikin në Sinai priten që fillimisht të marrin ndihmë dhe shërbime nga grupet e ndihmës ndërkombëtare, gjë që do të përforcojë praninë e tyre. Si rezultat, mund të përhapet përshtypja se kushtet në Sinai janë më mira se në Gaza, duke e kthyer azilin e përkohshëm në një prani të përhershme.
Megjithatë, ky skenar është i mbushur me rreziqe. Ai mund të marrë formën e një aventure të pallogaritur izraelite, e cila mund të dështojë për Izraelin, duke çuar në rënien e proçesit të paqes dhe në dhënien e legjitimitetit të mëtejshëm për Forcat e Rezistencës. Për më tepër, qëndrueshmëria e popullit palestinez dhe vetëdija e tyre e ngushtë ndaj planeve të tilla për rivendosje do të ndihmojë për t’i penguar ato.
Përveç kësaj, një lëvizje e fuqishme arabe dhe islame mund të rriten së bashku, duke i bërë presion regjimin egjiptian që të mos bashkëpunojnë për këtë plan. Për të mos përmendur dëmtimin e mëtejshëm që plani i mësipërm mund të shkaktojë për imazhin e Izraelit, duke rezultuar në izolim dhe dështim të mëtejshëm.
2. Mundësia e pranimit të zhvendosjes nga arabët
Ky skenar varet nga pranimi i regjimeve sunduese arabe për zgjidhjet që do të çonin në likuidimin e çështjes palestineze, bazuar në faktorët e mëposhtëm:
a. Preokupimi i shumë shteteve arabe me problemet e tyre të panumërta, duke përfshirë vendet që më parë kanë mbështetur çështjen palestineze.
b. Disa nga regjimet arabe janë “të tmerruara” nga e panjohura. Ato janë të frikësuara për të ardhmen e tyre dhe të ardhmen e vendeve të tyre, gjë që i bën ato më të gatshme për çdo zgjidhje që mund të garantojë stabilitetin dhe integritetin territorial të tyre, duke besuar se marrëdhëniet e mira me Izraelin dhe SHBA-në mund të jenë të favorshme për këtë.
c. Preokupimi i partive arabe dhe islame dhe i forcave popullore me problemet e tyre, që i shmangin ata nga çështja palestineze.
d. Pritet që faza që do të vijë pas Mahmud Abasit do të jetë shumë e vështirë, duke pasur parasysh ndarjet e vazhdueshme dhe mungesën e punës institucionale. Kjo do të mënjanonte në të ardhmen çdo rol palestinez efektiv dhe me ndikim, dhe do e tërhiqte Autoritetin Palestinez në një konflikt të brendshëm. Një rezultat mund të jetë që kontrolli i çështjes palestineze të bjerë përsëri në vendet arabe, veçanërisht në Egjipt, regjimi i së cilit po vuan nga një numër problemesh të mëdha që e bëjnë atë të prirur për presione dhe shantazhe.
Gjasat për materializimin e këtij skenari janë të ulëta. Në të vërtetë, populli palestinez dhe arabët priten që t’i rezistojnë planeve për zhvendosjen e refugjatëve palestinezë, gjë që i bën regjimet arabe t’u frikësohen reagimeve nga rruga. Çështja e zhvendosjes mbetet një kalim i vijës së kuqe, e cila shkatërron kredibilitetin dhe madje edhe legjitimitetin e regjimeve arabe.
3. Dështimi i projekteve të risistemimit
Pritet që plani i rivendosjes së palestinezëve në Sinai të dështojë. Në të vërtetë, për më shumë se shtatë dekada, palestinezët kanë qenë në gjendje të nxjerrin në pah dhjetëra projekte për rivendosje. Nuk ka ende një konsensus palestinez për refuzimin e zhvendosjen dhe afirmimin e të drejtës së kthimit. Ky është skenari që ka më shumë gjasa. Në të vërtetë, popujt palestinezë dhe egjiptianë janë pengesa reale kur është fjala për zbatimin e planit për një atdhe alternativ. Fryma patriotike, nacionaliste dhe islame, si dhe shenjtëria e kufijve kombëtarë, përbëjnë pengesën e vërtetë kundër rivendosjes.
Përveç kësaj, Autoriteti Palestinez është i kujdesshëm për të mos trajtuar çështje të ndjeshme, me në krye çështjen e refugjatëve, dhe, rezistenca palestineze e udhëhequr nga Hamasi dhe Lëvizja islame e Xhihadit në Palestinë (PIJ) nuk do të lejojnë kalimin e planeve të tilla, dhe do të përdorin të gjitha mjetet për parandalimin e tyre.
Së fundmi, politika zyrtare arabe mbetet kundër rivendosjes, dhe priret për të drejtën e kthimit të refugjatëve palestinezë.
7. Përfundimi
Pavarësisht dekadave të shpronësimit, kultura e kthimit dhe e refuzimit të zhvendosje mbetet një shqetësim i madh për shtetin e Izraelit. Megjithatë, Izraeli është duke u përpjekur vazhdimisht për të gjetur mangësitë për të arritur qëllimin e tij për të shpëtuar nga refugjatët palestinezë. Duke pasur parasysh kushtet e vështira në Palestinë, në botën arabe dhe në botën muslimane si rezultat i krizave të precipituara nga e ashtuquajtura “Pranvera Arabe”, Izraeli është duke u varur nga një pranim palestinez dhe arab i idesë së rivendosjes në Sinai.
Megjithatë, të dhënat historike tregojnë se planet izraelite për çështjet e mëdha arabe zakonisht janë kundërshtuar me forcë nga ana e popullit palestinez, për shembull përmes Intifadave të përsëritura, të cilat shpesh kanë penguar kërcënimet izraelite.
Rezistenca mbetet e fortë në mesin e palestinezëve, me Intifadat në vitet 1987-1993, 2000-2005, me Intifadën e fundit të Jeruzalemit, si dhe me rezistencën e Gazës gjatë luftërave të viteve 2008/2009, 2012 dhe 2014; përveç Intifadës së Jeruzalemit. Kultura e vendosmërisë në atdhe dhe kultura e kthimit mbetet e fortë dhe solide në mesin e palestinezëve.
8. Rekomandimet dhe Propozimet
Është e rëndësishme që të intensifikohen të gjitha përpjekjet palestineze për të penguar dhe për të parandaluar zhvendosjen e palestinezëve në Sinai, duke pasur parasysh ndërkohë çekuilibimin e madh në konfigurimin e pushtetit rajonal në favor të Izraelit. Megjithatë, ka mjete politike, diplomatike dhe mediatike në dispozicion për këto përpjekje, që kërkojnë si vijon:
1. Intensifikimin e fushatave mediatke dhe sensibilizuese në qarqet palestineze në lidhje me rreziqet e komploteve zhvendosjes.
2. Rindërtimin e Organizatës Palestineze për Liri dhe të segmenteve politike palestineze për të akomoduar të gjitha forcat dhe segmentet, dhe për të thelluar punën institucionale që nuk është prekur nga vdekja e personave dhe ndryshimi i udhëheqjes.
3. Thirrja e Ligës Arabe dhe e Organizatës së Bashkëpunimit Islamik, si dhe e Lëvizjes së Parreshtuar, për të marrë pozicione të forta dhe për të nxjerrë deklarata paralajmëruese kundër çështjes së likuidimit të refugjatëve palestinezë përmes projekteve të zhvendosjes.
4. Mbështetja e ndonjë padie gjyqësore nga ana e aktivistëve të të drejtave të njeriut në Egjipt për të kundërshtuar idenë e rivendosjes së palestinezëve në Sinai.
5. Angazhimi i oganizatave humanitare dhe atyre të të drejtave njerëzore për të nxjerrë deklarata paralajmëruese kundër rivendosjes së palestinezëve jashtë vendit të tyre.
6. Riafirmimi i unitetit gjeografik të Palestinës, nga e cila Bregu Perëndimor dhe Rripi i Gazës janë pjesë të pandashme. / © Gazeta Impakt
