Revolucioni i Iranit: Tërmeti politik ende lëkund Lindjen e Mesme

Fitorja e Revolucionit Islamik në Iran ishte një tërmet që ngjalli rendin politik në Lindjen e Mesme dhe pasojat e tronditjeve ende ndihen 40 vjet më vonë.

Kur kleriku shiit Ayatollah Ruhollah Khomeini rrëzoi qeverinë e fundit të shahut në shkurt 1979, ishte një moment që për shumë njerëz ishte krejtësisht “i paimagjinueshëm, i papritur”, tha Clement Therme, një studiues mbi Iranin në Institutin Ndërkombëtar për Studime Strategjike.

“Fitorja ishte një surprizë e madhe për Lindjen e Mesme dhe botën”, tha Therme për AFP.

Shah Mohammad Reza Pahlavi ishte parë si një shtyllë stabiliteti dhe pengesë për ndikimin e SHBA-së në një rajon ku tensionet e Luftës së Ftohtë po dilnin me Bashkimin Sovjetik. Por zhurma e revolucionit e përfundoi shpejt atë ndjesi spektakolare. “Një nga ngjarjet themelore për politikën e jashtme të regjimit të ri ishte marrja peng e diplomatëve amerikanë”, tha Therme .

Saga në ambasadën amerikane në Teheran u zhvillua për 444 ditë nga nëntori i vitit 1979 dhe prishi lidhjet midis Uashingtonit dhe aleatit të saj të dikurshëm rajonal.

Dhe ngjarjet në Iran nuk reflektoheshin vetëm në skenën botërore: në të gjithë rajonin ajo nxiti Islamin politik që përbënte një kërcënim të madh për monarkitë dhe elitat qeverisëse. “Për lëvizjet islamike sunite dhe për pakicat shiite në rajon”, mesazhi i Revolucionit iranian ishte “një burim frymëzimi”, tha Therme . Sipas narrativës zyrtare të Republikës Islamike, revolucioni nuk u ndal në vitin 1979 me përmbysjen e monarkisë, por mbetet një proces që po vazhdon akoma. “Revolucioni Islamik ka tre nivele në pikëpamjen e Imamit (Khomeini), njëri është Irani, tjetri është bota islame dhe e fundit është bota e të shtypurve”, tha Abdullah Ganji , kryeredaktor i te përditshmes ultra-konservatore Javan.

Lufta dhe izolimi

“Ne nuk kishim asnjë plan në fillim që Revolucioni Islamik të shkonte përtej kufijve të Iranit”, tha Ganji për AFP, duke bërë një dallim me ndërhyrjet militaresovjetike jashtë vendit.

Por ai tha se ndryshimet në Iran frymëzuan një varg ngjarjesh befasuese në Lindjen e Mesme: sulme ndaj ambasadave amerikane, protesta nga shiitët në Arabinë Saudite dhe vrasja e presidentit egjiptian Anwar Sadat në vitin 1981.

Konvulsionet tronditën sundimtarët rreth rajonit dhe frika e Teheranit ishte “ndër arsyet që çuan në pushtimin e Iranit nga Iraku” në shtator 1980, tha Therme. Konflikti i përgjakshëm me forcat e Sadam Huseinit përfundoi në vitin 1988, pasi humbën qindra mijëra jetë. Ndërkohë që forcon rendin islamik në vend në Iran, ajo u largua nga pjesa më e madhe e botës. Përveç disa aleatëve kyç: më së shumti Siria dhe lëvizja shiite Hezbollah që u ngritën pas pushtimit të Izraelit në vitin 1982. “Kishte një ndarje në botën arabe midis mbështetësve dhe kundërshtarëve të ” boshtit te rezistencës” të promovuar nga Republika Islamike,” tha Therme.

‘Strategjia e re’

Ganji tha se pas luftës me Irakun, Teherani zhvilloi një “strategji të re” që synonte përballjen e ndikimit të SHBA në rajon. “Strategjia e Republikës Islamike gjatë 30 viteve të fundit ka penguar që Amerika të ketë një terren në Lindjen e Mesme”, tha ai. Nga Siria në Jemen e në Liban, qëndrimi midis Uashingtonit dhe aleatëve të saj dhe Teheranit vazhdon të formësojë ngjarjet. SHBA, Izraeli dhe Arabia Saudite e shohin dorën e Iranit duke tërhequr fijet në rajonin e nxehte.

Teherani ka përkrahur presidentin e Sirisë Bashar al-Assad gjatë gati tetë viteve të luftës civile, është akuzuar për ndihmën ndaj rebelëve shiitë Huthi në Jemen dhe se e mban Hezbollahun si një kërcënim të madh kundër Izraelit.

Por zyrtarët iranianë këmbëngulin se SHBA është me të vërtetë përgjegjëse për konfliktet dhe se pohimet për ndërhyrjen rajonale përdoren si një justifikim për të synuar Revolucionin Islamik. Vitin e kaluar, Shtetet e Bashkuara u tërhoqën nga një marrëveshje e rëndësishme mbi programin bërthamor të Teheranit dhe vendosën sanksione, duke cituar pjesërisht rolin e Iranit në konfliktet rajonale. Politikani konservator iranian dhe analisti Amir Mohebbian tha se “shitjet masive të armëve” të Perëndimit ndaj monarkive arabe në Gjirin janë të justifikuara për shkak se “Irani mbetet një rrezik” për planet amerikane në Lindjen e Mesme.

Analisti Therme tha se “anti-sionizmi militant” ka qenë një nga konstantet e politikës së jashtme iraniane që kur Khomeini e transformoi vendin. Por tani qëllimet aktuale gjeopolitike të Teheranit duken të fokusuara kryesisht në një qëllim: “Para së gjithash për të siguruar që (Republika Islamike) të vazhdojë”./ al-monitor/ Gazeta Impakt

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne