Finian Cunningham
Finian Cunningham (i lindur më 1963) ka shkruar gjerësisht për çështjet ndërkombëtare, me artikuj të botuar në disa gjuhë. Fillimisht nga Belfast, Irlanda e Veriut, ai është diplomuar në Kiminë Bujqësore dhe ka punuar si redaktor shkencor për Shoqërinë Mbretërore të Kimisë, Kembrixh, Angli, para se të ndiqte një karrierë në gazetari gazetash. Për më shumë se 20 vjet ka punuar si redaktor dhe shkrimtar në organizatat e mëdha mediatike, duke përfshirë The Mirror, Irish Times dhe Independent. Tani një gazetar i pavarur i bazuar në Afrikën Lindore, shkrimet e tij si kolumnist shfaqen në RT, Sputnik, “Strategic Cultural Foundation” (Fondacioni i Kulturës Strategjike) dhe press TV.
Rritja dramatike e sulmeve të talebanëve e cila duket e pandalshme përgjatë Afganistanit është një provë se SHBA po bëhet shpejt fuqia e fundit e huaj e cila po i lë vendin dështimit në një tokë e cila është e njohur për të qenë “varreza e perandorive”.
Por, ndryshe nga perandoritë e kaluara të mposhtura në Afganistan, SHBA-ja qëndron si një vend i cili po kontribuon i vetëm në fatin e saj të hidhur, nëpërmjet gabimeve të tepruara dhe trashëgimisë së saj të kriminalitetit të dyfishtë.
Veçanërisht, të fiksuarit i Uashingtonit me ballafaqimin me Iranin fqinj dhe thurja e komploteve për ndryshimin e regjimit në Teheran mund të jetë pikë e rëndësishme në Afganistan. Pika domethënë ku SHBA-të e shoihin veten në një varr strategjik dhe ushtarak, të cilin ka ka qenë duke e gërrmuar në Afganistan gjatë dy dekadave të fundit.
Pas 17 vjetësh pushtimi ushtarak amerikan që i kushton miliarda dollarë tatimpaguesit amerikanë, kryengritësit talebanë duket se janë në gjendje të nisin sulme të jashtëzakonshme sipas dëshirës kundër qeverisë së mbështetur nga Uashingtoni në Kabul. S do që të jetë kjo sjell një humbje historike për ambiciet imperiale të Uashingtonit dhe jo vetëm në Afganistan.
Gjatë javës së kaluar, një qytet strategjik, Ghazni, vetëm 150 kilometra në jug nga kryeqyteti, ishte nën pushtimin e talebanëve disa ditë para se militantët të dukeshin të bënin një tërheqje taktike në zonat përreth.
Më pas në kryeqytetin Kabul të enjten, talebanët nisën një betejë të armatosur në një bazë të stërvitjes ushtarake të inteligjencës, si për të nënvizuar joefektshmërinë e forcave të sigurisë të mbështetura nga SHBA. Një bazë e ushtarake e inteligjencës që zihet befas në një sulm?
Më tej në veri, në provincën Faryab, u bë e ditur se një bazë e ushtrisë kombëtare afgane u sulmua nga militantët me humbje në plan të parë të 30 trupave dhe 70 të tjerë të zënë rob. Kryesia e provincës u shprehën se baza u shti në dorë lehtë nga talebanët, sepse asaj i mungonin përforcimet, municioni dhe ushqimi. Pra kaq shumë faktorë për mbështetjen e SHBA.
Kujtojnë se Afganistani duhej të ishte “Vietnami i Bashkimit Sovjetik”. Kjo ishte mënyra se si planifikuesit amerikanë si Zbignieë Brzezinski me gëzim iu drejtoheshin Afganistanit dhe skemës së tyre të neveritshme për të shkaktuar panik për sovjetikët në atë që SHBA e kishte vuajtur në mënyrë të palavdishme në Vietnam vetëm disa vjet më parë. Në vitin 1979, trupat sovjetike u joshën nga vendi i Azisë Qendrore, për të mbështetur një qeveri aleate në Kabul, e cila po sulmohej nga luftëtarët e farefiseve muxhahidët të mbështetur nga SHBA.
Ashtu si trupat perandorake britanike një shekull më parë, sovjetikët pësuan humbjen në malet e thyera të Afganistanit nga duart e luftëtarëve të patrembur.
Natyrisht, sovjetikët nuk ishin vetëm kundër afganëve. CIA i kishte armatosur muxhahidët me raketat anti-ajrore Stinger dhe municione të tjera të sofistikuara. Së bashku me agjentët britanikë të MI6, sauditët dhe inteligjencën ushtarake pakistaneze, kryengritësit afganë u shndërruan në një ushtri xhihadiste, e cila më vonë u shndërua në rrjetin terrorist të Al Kaedës.
Megjithatë ironia është se “Vietnami Sovjetik” tani është shndërruar në një kasolle tjetër amerikane – një version i zvogëluar amerikan i Vietnamit.
Pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit në 2001 në qytetin e Nju Jorkut dhe Uashington DC, administrata e George W. Bush mori hapa të nxitua në Afganistan në një akt hakmarrjeje kundër Al Kaedas – organizatës që vetë amerikanët u kishin ndihmuar më parë.
Tani afërsisht 17 vjet më vonë, ushtria amerikane është ende e zhytur në Afganistan, pa dritën e mundshëm të daljes në horizont. Kjo luftë është zyrtarisht lufta më e gjatë e Amerikës, duke tejkaluar kohëzgjatjen e Luftës së Vietnamit (1964-75).
Ndonëse viktimat amerikane janë shumë më të pakta se sa ishin shkaktuar në Azinë Juglindore, kostoja financiare e Afganistanit ndaj ekonomisë amerikane po dëmtohet dhe vlerësohet të jetë deri në 5 trilionë dollarë, së bashku me luftën në Irak. Kjo është një e katërta e borxhit të përgjithshëm kombëtar amerikan prej 21 trilionë dollarësh.
Operacionet ushtarake amerikane zyrtarisht duhej të përfundonin në vitin 2014 gjatë administratës së Obamës. Kur Donald Trump garoi për presidencën në 2016, një nga premtimet e tij fituese ndaj votuesve ishte se do të shkurtonte luftërat e SHBA. Vitin e kaluar, megjithatë, Trump u pajtua me këshillat e Pentagonit për të përmirësuar përfshirjen ushtarake në Afganistan, megjithëse tani nën maskën e “stërvitjes dhe mbështetjes” për forcat vendore.
Ndërsa demonstratat e sulmeve të ashpra të javës së kaluar nga Talibanët, forcat qeveritare të mbështetura nga SHBA po luftojnë një luftë të humbur. Zonat e mëdha të vendit janë jashtë kontrollit të tyre. Madje edhe kryeqyteti duket i cënueshëm ndaj sulmeve të dendura.
Për më tepër, gjendja vetëm mund të përkeqësohet për SHBA-të dhe zëvendësit afganë.
Çfarë mund të jetë një faktor vendimtar është politika kriminale e administratës së Trump për agresionin ndaj Iranit fqinjë. Në modalitetin miopik, dëshira e Uashingtonit për të shtrydhur Iranin me sanksionet ekonomike “dërrmuese” duke e detyruar të tërhiqet, duke përkeqësuar ndjeshëm kushtet e sigurisë në Afganistan për forcat e mbështetura nga SHBA.
Kjo si pasojë se meqë Shtetet e Bashkuara vendosin sanksione më të ashpra ndaj Iranit, pas braktisjes së Trump nga traktati ndërkombëtar bërthamor në maj të këtij viti, ekonomia e përkeqësuar iraniane do të ketë një ndikim të dëmshëm drejt Afganistanit. Mijëra punëtorë emigrantë afganë mbështeten në Iran për punësim. Remitancat e tyre të pagave thuhet se janë një litar i rëndësishëm për familjet që kthehen në Afganistan.
Me ekonominë iraniane që tashmë po lëkundet nën sanksionet e Shteteve të Bashkuara, mund të pritet që të bëhen dhe të largohen punëtorët e huaj të papunë afganë, duke shkurtuar remitancat që mbështesin pjesën më të madhe të ekonomisë së Afganistanit.
Një ndikim i mëtejshëm nga sanksionet e Uashingtonit ndaj Iranit është se Afganistani pa dalje në det, nuk do të jetë në gjendje të përfitojë nga portet detare iraniane për importet dhe eksportet. Trump po kërcënon sanksione dytësore për çdo vend që vazhdon të bëjë biznes me Iranin. Përveç nëse SHBA-ja heq dorë nga Afganistani, ai do të ndërpresë lidhjet tregtare me Iranin dhe rrugët e tij tregtare që të shpien në Oqeanin Indian.
Pra duke qenë se trysnia ekonomike e imponuar nga SHBA ndaj Iranit bëhet më e dendur përmes rritjes së sanksioneve – Uashingtoni kërkon një embargo totale të naftës deri në nëntor – rezultati i pashmangshëm do të jetë përkeqësimi i kushteve shoqërore në Afganistan për popullatën e përgjithshme atje. Ky rezultat i mërzitshëm, është i arsyeshëm të supozohet, vetëm do të nxisë mbështetjen popullore për talebanët, duke i bërë forcat afgane të mbështetura nga SHBA më të pasigurt dhe të paefektshëm në operacionet e tyre.
Një faktor i tretë është se Irani mund të vinnte në zbatim një mundësi më të dashakeqëse me rritjen e mbështetjes ushtarake ndaj talebanëve. Irani vlerësohet të ketë zhvilluar një arsenal të frikshëm të teknologjisë së përparuar raketore. Këtë javë për shembull, Teherani bëri shfaqjen e një raketë balistike që shmang radarët.
Duke pasur parasysh se amerikanët, po përpiqen të shkatërrojnë qeverinë iraniane nëpërmjet masave të egra ekonomike, nuk do të ishte aspak e çuditshme nëse Teherani do të luftonte duke i furnizuar luftëtarët talibanët, me fuqi zjarri shkatërruese për të goditur forcat amerikane.
Kështu duke drejtuar sanksione hakmarrëse kundër Iranit, duke bërë llogaritë se vuajtja ekonomike mund të shkaktojë trazira sociale dhe ndryshime të regjimit, Uashingtoni ka të ngjarë të përfundojë duke shkaktuar tërheqje serioze në fushatën e saj ushtarake në Afganistan.
Lufta më e gjatë e Amerikës në mbarë botën mund të jetë më e egër dhe më e humbur. Kjo është për të thënë diçka duke maërrë parasysh dhjetra luftta të ndyra që SHBA ka kryer gjatë shekullit të kaluar. Përfundimet për gjendjen botërore të SHBA-së nuk mund të nënvlerësohen.
Ai jo vetëm që zhvilloi një luftë afro dy dekade në Afganistan, e cila ishte padyshim e paligjshme që nga fillimi, rezultoi me dhjetëra mijëra viktima dhe ishte financiarisht shkatërrimtar për ekonominë amerikane, por fuqia e supozuar e SHBA-së do të ishte mundur në varrezat e perandorive kryesisht nga kriminaliteti i tyre, budallallëku dhe arroganca.
Ajo jo vetëm që zhvilloi një luftë afro dy dekadash në Afganistan, e cila ishte padyshim e paligjshme që nga fillimi, përfundoi me dhjetra mijëra viktima dhe ishte financiarisht shkatërrimtare për ekonominë amerikane, por fuqia e supozuar e SHBA-së do të ishte mundur në varrezën e perandorive kryesisht nga kriminaliteti, idiotësia dhe mendjemadhësia e saj.
