Në vitin 1918 në Drashovicë të Vlorës, gjeologu italian Profesor Leo Madalena së bashku me inxhinier Moretin projektuan dhe shpuan pusin e parë në tokën Shqiptare 200m të thellë në të cilin u konstatua prania e naftës Shqiptare. Kështu kishte ndodhur edhe në Azerbajxhan afër qytetit Baku ne vitin 1846, apo ne Amerike ne Titusville te Pensilvanisë në vitin 1859. Naftë nuk kanë të gjithë shtetet e botës.
Menjëherë, punëtorët shqiptarë në Kuçovë dhe në Patos, me tutor të huaj, nisen të shpojnë puse të tjerë me goditje te tipit te vjetër Kanadez, siç shpohej atëhere, në atë kohë. Shqiperia tashmë ishte pagezua vend naftëmbajtës. Nderkohë ndërsa shampanja derdhej gjthandej telefonat mors percillnin me goditje nëpër botë këtë sensacion shqiptarë, këtë mallkim apo urim. Gara për ta pushtuar Shqiperinë sa më shpejtë, tërhoqi në start edhe Japoninë e largët. Menjëherë erdhën ketu diplomatë, emisarë, ambasadorë, të gjithë elekuent dhe me frak.
Ing. Zenel Hamiti, në librin e tij “Historiku i vajgurit në Shqipëri”, shkruan se ndërsa Franca vazhdonte të shfrytezonte minierën e Selenicës, qeveria Italiane dergoi në vitin 1913 në Shqipëri një emision ekonomiko-shkencor të kryesuar nga majori Silvio Exhidi, në të cilin bënin pjesë edhe gjeolog të degjuar të asaj kohe si Xhiorxhio Dal Piaz, e Antonio De Ton…” Shqiperia jonë ishte testuar me kohë për vlerën e ketij parfumi kontemporan, që para vitin 1918. Lufta për të pushtuar naftën Shqiptare filloi më përpara.
Zoteria Aurenc Bebja, thotë se gazeta Franceze “Le Petit Parisien”, ka botuar, të martën e 17 shkurtit 1925, në faqen nr.3, një shkrim në lidhje me interesat që ngjallte asokohe nafta shqiptare tek amerikanët, britanikët dhe italianët: Njoftohet në Washington nëpërmjet Exchange Telegraph-it se qeveria e Amerikane i ka dërguar qeverisë Shqiptare një shkresë proteste kundër projektit të dhënies së monopolit të një konçesioni nafte, nën kujdesin e Anglo Persian Oil Company, qeverisë britanike. Z. Sinclair dhe Standard Oil Company pretendojnë se konçesioni në fjalë do t’i sigurojë Anglisë një monopol virtual në të gjitha fushat e naftës në Shqipëri…
Shtetet e medhenj kane vepruar gjithnje si gangstere, kurse shtetet e vogla si prostituta, thote Stenlej Kabrik.
Në fillim nafta jonë tregetohej për kandila, si dritë e shenjtë, më pas me kova, më vonë me fuci, ndërsa në komunizëm me cisterna sepse arrijti majën e vlimit 2 milion e 500 mijë tonë/naftë. Por, në cilën bankë ka rrjedhur nafta jonë gjatë gjithë kohës? Kjo është një pyetje ekstra që kerkon studime special përtej sistemeve, përtej miqëve dhe armiqeve.
Prodhimi në monizëm, siç thamë më sipër, arrijti një kulm të pa parë… Vini re, tani edhe nafta po I fshihet demokracisë Shqiptare. Në monizem me naftë u grasatua egiozmin, u ndertuan bunkiera dhe tunele, kurse sot nafta jonë është valut ekstra për vota, për qeveritë që bëjnë farsë, është për të huajit. Mbajeni mend, Vetingu kurrë nuk ka për tu bërë në këtë vend përsa kohë që kjo naftë nuk do të bëhet shqiptare. Tani nafta jonë është vaji i guzhinave të ambasadoreve që pagezojnë burrat e shtetit shqiptarë. Shqiptarët njihen prej qelesheve, nuk eshte nevoja të pagezohen.
Po, le të rikthehemi tek nafta jonë shqiptare, tek ky lenge të cilen të huajit e shkruajnë me germa të arta dhe të mëdha, “Blood of Earth”. Pas çlirimit shteti monist e ngriti dhe e zhvilloi industrinë e naftës, ai angazhoi 25 mijë punonjës, 2.800 inxhinierë dhe teknikë, dy institute shkencore me dy ndërmarrje gjeofizike të cilët realizuan projekte për kërkimin e naftës dhe gazit në nivele shkencore. U projektuan mbi 80,000 metra linear/vit. Ne Patos u ngrit Ndërmarja e Shpimit dhe ajo e Nxjerrjes, Ofiçinat Mekanike, u ndërtuan rafineri, u hap Teknikumi i Naftës ne Kucove, ndersa në Tiranë në Fakulteti Gjeologji Miniera u hap dega e naftës. Pasi u vunë në punë dhe u zgjeruan vendburimet e Kuçovës dhe Patosit, filloi një punë kërkimore intensive. Gjatë viteve pesëdhjetë-tetëdhjetë u zbuluan 10 vendburime të rinjë nafte në ranorë dhe gëlqerorë, u zbulua Marinza, Visoka, Ballshi, Gorisht-Koculi, Cakrani, Kolonjë-Bubullimë, Finiq-Krane, Amonicë, Hekal, Delvinë, vendburimet e gazit, Divjake, Kryevidh, Ballaj, Povelçe, Currilat në detin Adriatik… Në këtë kohë 30 vjeçare tranzicion demokratik të tëjzgjatur, nuk është zbuluar asnjë vendburim nafte. Paaftësi dhe poshtërsi.
Kur flasim për lindjen e naftës Shqiptare, mos anash kalojmë Ing. Andrea Xegen këtë portret elegant. E pashë një herë atje në apartamentin e tij ne Tirane, kur shkuam per nje konsulte. Në atë shtepi aristokrate sundonte një mace bardhë qe u miqesua shumë shpejtë me ne. Ajo sapo kishte zbrituar nga qielli. Të mos harrojmë Prof. S. Zuberin, Ing. Sherif Toptanin, e të tjerë… Mirë po, të gjithë pyesim, çfarë është shkruar deri më sot për naftën Shqiptare që ka pasur shumë evenimente, asgjesimin e Prof. Stanislav Zuber, e gjeologeve Koço Plaku dhe Milto Gjikpulli, pa harruar edhe ata që shtynë mijra vagona nëpër miniera apo ata që u ra të fikët në salla partije, a puseve të naftës…
Janë të pakta librat botuar për naftën Shqiptare. Libri për naftën shqiptre i i Ing. Zenel Hamitit, “Historiku i vajgurit në Shqipëri”, me vetëm 160 faqe, me numur literature 126, botuar në vitet ’60, qëndron akoma në vëndin e parë megjithëse kanë kaluar shumë vite. Erdhen dhe ikën rusë, kinezë, amerikanë, eskimezë, indianë, akoma nuk ka dalë një naftetarë apo historian shqiptarë të shkruaj një libër ashtu siç duhet për historinë e naftën Shqipatre. Kemi më shumë njerez pervers se elitarë nafte të cilët shtiren disidentë dhe i drejtohen Strasburgut çdo legjitacion zgjedhjesh për dekorata. Të paktën të shkruhej për një plejade, apo, një fragment për një hero naftetarë, për ata që u qëllua me plumb, apo që u gremisën nëpër galeri. Heronjtë nuk kanë stinë, ata i përkasin vendit të stergjyshëve, jo partive.
Për arritjet në shkencat e tokës dhe metodikat e kerkimit të mineraleve ka shkruar matrica Prof. Alfred Frasheri, për problemet e shpimeve kanë shkruar dy kollosët e puseve, Prof. Ramadan Perhati dhe Prof. Dr. Fatmir Shehu, për perspektivën e naftës në veri-lindje të Shqiperisë ka shkruar guximshëm Prof. Vangjel Kici, për misterin e diapirit te Dumerës ka shkruar Prof. Telo Velaj, për Prof. Zuberin ka shkruar Prof. Arqile Teta, për vetëvete ka shkruar Dr. Shkekncave Gjeologjike Petraq Xhaçka, ndërsa Akad. Prof. Dr. Teki Bicoku, s’ka lënë pa hapur fond e sirtar gjeologjie dhe nafte. Tani së fundi sputniku Prof. Dr. Maksim Shuli, botoi librin “Nafta dhe politika”. Ky elitar I vetëm ka çkopsitur nga brenda dhe jashtë gjthë kompantë e huaja, këto gozhdë Krishti në trupin Shqiptarë.. Të shikojmë çfarë do të bëjë Vetingu me këtë libër sepse elitarët e naftës janë batica dhe zbatica të mbuluar me leshterikë. Vjen fjala kush e denoi Lipe Nashin, (Rockfellerin e nftës shqitare?), apo P. Xhaçken dhe të tjerët, pa dyshim sistemi monist me prezencën dhe deshmitë tona, të elitës…
Janë shtypur edhe ca libra të tjera, përmbledhje, kujtime apo përkthime, zhgarravitje që nuk kanë asnjë llojë vlere, as ndiesi, as tabela, as protesta. Konkrtisht A. Ҫuadari, ish në krye të qeverisë moniste, na paska shkruar një libër me tilull tepër familjar dhe egoist. Më kujtohet koha kur ai ishte Zv/ ministër, dhe, në gazetën “Zeri Popullit” u botua një shkrim ku zoteria I thotë gazetarit se puna në atë ministri nuk ecën mirë sepse… aty ka shumë punonjës pa parti, se ai vetë nuk kishte besim tek ata pa parti…
Pa dyshim ka edhe dy libra të tjera të mira të shkruara me karakter, njëri shkruar nga Prof. Dr. Ramadan Perhati dhe tjetëri shkruar nga i ndjeri Nyredin Skrapari. Nëse librat e Prof. Ramadanit gjithë zjarr dhe eksploziv i kam lezuar që kuri, këtë të të ndjerit Nuredin akoma sepse nuk e kam gjetur.
Shtrohet pyetja, këto libra plotesojnë Historinë e naftës Shqiptare? Kurrë sesi jo!! Kësisoj, do të ishte në moralin kombetar të shkruej me germa të arta për ata pionierë të parë që e rilevuan këtë tokë të shënjtë dhe gjetën fosilet e para e i bënë të ditur mbarë botës se Shqiperia nuk është vetëm me Diell dhe det por edhe me naftë. Pra, duhet shkruar për të dy ekstremet, si për ata që nuhaten erën e ketij parfumi të Zotit, edhe për këta të kohës moniste që kalkuluan shumë puse. Kohës demokratike i takon vetëm mallkim.
Konkretisht, ku është Muzeu i Naftës Shqiptare ku janë çizmet e Prof. Zuberit, apo te Ing. Toptanit, apo materialet konspirative dhe shënimet e gjeologve K.Plakut, M.Gjikopullit, origjinalin ”Letra e Zeze” të gjeologut K.Rama, projektet dhe maketet e vendburimeve tona?
Në Shqiperi janë botuar pak libra për naftën shqiptare krahasuar kjo me sasinë e naftës që është nxjerrë. Jemi në vigjilje të 100 vjtetorit të naftës shqiptare, bash në kohë, por qeveritarët, tradhetarët, bënë shurdhin dhe memecin dhe nuk shkruan as dy rreshta. Ska simposium kombetar, ska feste jubilare, ska dekorime, as nekrologji të vonuara… Kuptohet, për historikun e Naftës Shqiptare, asnjë nuk ka ndermënd të shkruaj, ndërkohë që bota na njeh më shumë nga nafta sesa nga K/ Ministrat, Skenderbeu, Nënë Tereza apo Kadare… Ҫahen daullet për ditëlindje qeveritarësh, apo për show kurvash, ndërsa për ditëlindjen e naftës shqiptare, për këtë 100 vjetor të shënjtë që ecen perkrah me atë të pavarsisë, nuk ndihe as një mizë.
Ҫ’bëhet me Albpetrolin Shqiptar, me këtë zjarr të mbuluar me hi? Mjerisht vëmë re faktin se, ndërsa nga nëntoka shqiptare janë nxjerrë dhe nxirret naftë, deri më sot mungon përkushtimi për të shkruar historinë e Naftës Shqiptare. Mungon historia e Naftës Shqptare e cila do të përbente një pjesë të historisë së Shqiperisë. Është shkruar historia e kërmijeve Shqiptarë, e hardhucave, e pasanikëve, e mbretit Zog, e Enver Hoxhën, e shkurreve të Skraparit, por për naftën as dy rreshta.
Është i pa falshëm dhe tepër cinik indiferentizmi i qeverive shqiptare, i të gjithave kohërave, sepse ata për të pasuruar fondet personale apo të disa shkencave të tjera, kanë nisur nëpër botë korpuse, kurse për skedimin e literaturës së gjeologjisë dhe naftës Shqiptare nuk kanë pronontuar asnjë biletë autobuzi. Këta qeveritarë, për të marrë një pozë me personalitet e huaj, i bien rrotul disa hërë botës me paratë e taksa paguesave shqiptarë, ndërsa për të skeduar lindjen dhe sensacionet e naftës shqiptare nuk duan ta dinë.
Ne naftetarët jemi frikacakë, shteti nuk leshon asnjë njoftim për kompanite e huaja konçesioniste apo për vendburimet, ne heshtim, bejmë sehir. Nafta duhet të diskutohet për ditë në parlamentin shqipatrë. Besoj se të gjithë e dinë se çfarë bënte në Parlamentin Shqptare, në kohën e Zogut patrioti Luigj Gurakuqi. Ku janë deputetët tanë që mbulojnë naftën? Ne e dimë mirë, se pushtetarët qëndrojnë në pushtet në sajë të energjisë së naftës, të punës dhe mundit tonë, se me naftën tonë janë bërë dhe behen të gjitha poshtërsitë, nga levisja e votave, Vetingu, e deri tek mesaxhet e ambasadorëve të Dajtit, apo të atyre që duan të mësojnë shqip, të kërcejnë dhe të këndojnë por që kurrë nuk duan të vdesin në Shqiperi. Fuqija nuk korruton popullin, poulli korrupton fuqinë, thotë William Gaddis
Ka shumë specialistë që ju perkushtuan studimit dhe zbulimit të naftës shqiptare. Kontribute kanë dhënë edhe specialistët e huaj, Italian, francez, austriak, rusë, kinezë, rumunë, gjermanë, e të tjerë. Këto studime gjënden nëpër fondet dhe arshivat shqiptare e të huaja, po nëse ato nuk do të hapen nga ky brez që po mbaron, cilet do të jenë ata që do ti hapin? Pa dyshim këto studime të mbledhura bashkë, do të bënin volume të tëra, një enciklopedi të tërë sepse Shqiperia kohët e fundit nga të huajit nuk është parë si kuriozitet gjeografik, por si rezervuar nafte. Ky jubile do te ishte një shanse i mirë, një peligrinazh, do ndizeshin qirinjë, do shenjteronim elitaret e parë te naftës shqiptare, vendas dhe të huaj.
A kemi ne sot specialistë që mundet ta realizojnë kete gjë? Pa dyshim që kemi. Por duhet shpejtuar puna sepse kanë ngelur pak elitare, disa janë të tejplakur, disa janë shumë partiak, ca te tjerët janë cinik a frikacak apo të paafet. Disa preferojnë të matin rrugët e Tiranës, të merren me pasione të vonuara në artë, apo me tregeti a politikë, po kurrë të mendojnë se duhet shkruar për Naftën Shqiptare. Kolegë të dashur, mendoni se këtë histori do na I shkruajnë Grekrit dhe Serbet?! Historinë e naftës shqiptare duhet ta shkruajmë vetë ne naftetaret shqiptarë! Ne specialistet e naftës I shyjmë ditët duke sharë njëri-tjetërin, përse të mos shkruajme dy rreshta për historikun e naftës? Edhe për ato pak libra botuar pë naften tone, deri më sot nuk është shkrur as një recencë e plotë dhe e sakët. Pse?
Materiale për të shkruar historinë e naftës shqiptare ka kudo, në gjuhën shqipe dhe gjuhë të huaja, por mungon përkujdesja dhe ndergjegja qeveritare dhe istitucionale kombetare shqiptare. Te gjithë specialistet, istruktorët dhe sekretarët monistë që kanë qënë nëpër këto digastere komunistë apo socialistë a babtistë, ose nuk kanë qënë të afët, ose kanë qënë cinik. Është e pa falshëme që pas 100 vitesh, në Shqiperi nuk gjëndet edhe një variant i shkurtër i historisë së Naftës Shqiptare.
Ahmet Çollaku
Naftëtar