Erasmus, The Economist
Ndodh ndonjëherë që pyetje të cilat duken krejtësisht filozofike dhe abstrakte të përzihen me çështjet e realitetit konkret, atij realiteti që ka të bëjë me jetën dhe fatin e njerëzve.
Një rast i tillë është pyetja nëse të krishterët e myslimanët besojnë në të njëjtin Zot. Kjo pyetje ka munduar në mënyrë konkrete gjykatës, politikanë dhe njerëz të zakonshëm në Malajzi, një vend ku islami është besimi më i ndjekur, por që ka dhe shumë minoritete me besime të tjera, mes tyre edhe të krishterë.
Në vitin 2007, një gjykatë në Malajzi vendosi që jo-myslimanët nuk duhet të përdorin fjalën “Allah” kur ushtrojnë fenë e tyre. Mirëpo në malajzisht e madje edhe në gjuhën “bahasa”, që përdoret në Malajzi, fjala “Allah” do të thotë “Zot”, dhe është i vetmi emërtim që kanë për t’iu drejtuar fjalës “Zot” në fè të ndryshme.
Për këtë arsye, autoritetet në Malajzi vendosën që nëse fetë e tjera jo-myslimane i drejtoheshin Zotit me fjalën “Allah” edhe gjatë predikimeve të tyre jo-myslimane, besimtarët myslimanë mund të ngatërroheshin dhe të tundoheshin nga fetë e tjera, të cilat do të dukeshin se po i drejtoheshin një perëndie që vetëm myslimanët e kuptonin. Pas shumë betejave ligjore, vendimi që mbizotëroi ishte ky: materialet e shtypit të të krishterëve e kanë të ndaluar që fjalës “Zot” t’i drejtohen me fjalën “Allah”.
Në vitin 1965, Kisha Katolike iu drejtua të njëjtës pyetje, por me një tjetër frymë, nëpërmjet librit mësimor “Nostra Aetate”. Një paragraf i rëndësishëm në këtë libër thotë:
“Kisha i sheh myslimanët me vlerësim pozitiv. Ata admirojnë Zotin e vetëm, perëndinë që rron e qëndron te Ai, mëshirëploti dhe i gjithëfuqishmi, Krijuesi i parajsës dhe tokës, i cili u ka folur njerëzve; ata durojnë dhimbjet në mënyrë që t’i nënshtrohen me gjithë zemër vendimeve edhe më enigmatike të marra nga Ai, njësoj siç i nënshtrohej Zotit Abrahami, me të cilin feja Islame ka kënaqësinë ta lidhë veten.”
Por kur ide të ngjashme u përmendën nga As. Prof Larycia Hawkins nga kolegji Wheaton, në Çikago, reagimi ishte aq i ashpër sa ajo u pezullua nga mësimdhënia, e madje nisën procedurat për ta përjashtuar. Gjithçka nisi me një postim në Facebook, ku ajo thoshte se në shenjë miqësie me myslimanët e stigmatizuar të Amerikës, ajo do të mbante shami deri për Krishtlindje. Dhe shtoi: “U ofroj solidaritetin tim myslimanëve, sepse, ashtu si unë, që jam e krishterë, edhe ata janë njerëz të librit. Siç ka thënë dhe Papa Françesk, ne adhurojmë të njëjtin Zot.”
Prof Larycia Hawkins nga kolegji Wheaton, në Çikago, u pezullua dhe nisën procedurat për ta pushuar pasi tha që të krishterët e myslimanët adhuronin të njëjtin Zot”
Kur autoritetet e kolegjit e kundërshtuan këtë pohim, ajo u përgjigj me një deklaratë që dukej më teologjike se ato që ofrohen nga zyrtarët fetarë, qofshin liberalë apo ndjekës të rreptë: “Unë besoj te një perëndi sovran, që ekziston përjetësisht në tre persona: Atin e përjetshëm, birin e tij të vetëm, Jezu Krishtin, dhe në Shpirtin e Shenjtë, Ai që jep jetë…”
Për sa i përket ngjashmërisë midis dy monoteizmave, ajo kishte diçka më enigmatike për të thënë. Pasi citoi disa burime katolike e protestante, përfshi edhe “Nostra Aetate”, ajo shtoi:
“Ashtu si ata, edhe unë e pranoj se pohimi ‘ne besojmë në të njëjtin Zot’ është si t’i përgjigjesh njëkohësisht edhe me ‘po’, edhe me ‘jo’, pyetjes nëse të krishterët dhe myslimanët, (edhe hebrenjtë), i drejtohen të njëjtës figure adhurimi.”
Edhe “po”, edhe “jo” si përgjigje?! Këtu mund të ndihmojë pak filozofia. Në vitin 1905, filozofi i madh britanik, Bertrand Russell, shkaktoi nisjen e një shekulli debatesh nëpërmjet një eseje të famshme, që tregonte se si një fjali tepër e thjeshtë në dukje, pohonte njëherazi informacione të ndryshme. Specifikisht, fjalia “mbreti i Francës është qeros”, pohon 1) që Franca ka mbret, dhe ai mbret është vetëm një, dhe 2) ky sovran e ka kokën pa flokë.
Ato pak fjalë kanë vetëm dy pohime, ndërsa fjalia “Të krishterët dhe myslimanët besojnë në të njëjtin Zot” është shumë herë më e ndërlikuar, e mbuluar nga shumë shtresa kuptimesh, e madje pohon gjëra që mund të thuhen njësoj, por që kanë kuptime të ndryshme në gojën e dikujt tjetër. Për shembull, nëse je ateist dhe mendon se “çdo perëndi është sajesë njerëzore”, për ata vlen shprehja që perëndia e çdo besimi është ndryshe nga të tjerët. Nëse je monoteist, i bindur që ka vetëm një perëndi, për ata nuk ka kuptim të diskutohet fare “a besojnë të njëjtin perëndi”. Për ata, Zoti është një, edhe sikur njerëz të ndryshëm të kenë ide të ndryshme për ekzistencën e Tij. Nëse je politeist, është mëse e logjikshme të diskutosh nëse dy grupe të ndryshme njerëzish i falen apo jo të njëjtit Zot. Por në këtë pikëpamjen e fundit, i bie që të dy palët monoteiste, të krishterët dhe myslimanët, duhet ta kenë gabim.
Ndryshimi në debatin filozofik për kokën pa flokë të mbretit është se të gjithë bien dakord për faktin e rëndësishëm të fjalisë: në Francë nuk ka mbret. Kështu që edhe fjalia për flokët e tij është e pavërtetë. Por nuk ka konsensus mbi faktin e pyetjes myslimane-të krishterë “A ekziston më shumë se një Zot?” Dhe pa pasur konsensus mbi këtë fakt, është e pamundur që të diskutohet pyetja, e jo më të merren masa për të pezulluar dikë nga universiteti.
Erasmus, The Economist
