Çfarë roli luajnë aleatët rajonalë dhe forcat e jashtme në nxitjen e rritjes së HTS.
Ndërsa Siria po përballet me një kapitull të ri pas rënies së regjimit të Bashar Asadit, Ahmed Husein al-Sharaa – i njohur si Abu Mohammed al-Jolani – është shfaqur si një ndërmjetës kryesor i fuqisë në Sirinë veriore. Duke udhëhequr Hayat Tahrir al-Sham (HTS), një grup me rrënjë në Al-Kaeda, al-Sharaa ka hedhur poshtë imazhin e tij militant, duke veshur kostume të përshtatura në një përpjekje të llogaritur për të riemërtuar veten si një udhëheqës pragmatik. Megjithatë, ky transformim maskon një histori të përgjakshme dhe mbështetja ndërkombëtare që mundëson HTS-në ngre pyetje kritike në lidhje me dinamikën më të gjerë të konfliktit sirian.
Nga operativ xhihadist në strateg pragmatik
Ahmed Hussein al-Sharaa filloi karrierën e tij si një operativ xhihadist i përkushtuar, duke u ngjitur në radhët e Al-Kaedës nën mentorimin e Abu Musab al-Zarqawi dhe më vonë Abu Bakr al-Baghdadi. Krijimi i tij i Jabhat al-Nusra në Siri në vitin 2011 shënoi fillimin e rrugëtimit të tij si një lojtar kyç në Luftën Civile Siriane. Në vitin 2013, al-Sharaa u shkëput nga Bagdadi, duke e pozicionuar grupin e tij si një forcë të pavarur.
Udhëheqja e tij u përcaktua nga strumbullarët e llogaritur. Në vitin 2017, ai e riemëroi Jabhat al-Nusra në HTS, duke ndërprerë lidhjet formale me Al-Kaedën dhe duke e paraqitur grupin si një entitet qeverisës vendor. Ndërsa këto përpjekje për riemërtim u hodhën poshtë gjerësisht si sipërfaqësore, ato lejuan me sukses al-Sharaa të tërhiqte mbështetje rajonale dhe një shkallë të tolerancës ndërkombëtare.
Një trashëgimi e përgjakshme e ndërtuar mbi frikën
Rritja e HTS në pushtet është shoqëruar me dhunë të pamëshirshme, veçanërisht duke synuar pakicat etnike dhe fetare. Nën udhëheqjen e al-Sharaa-s, grupi orkestroi fushata terrori që çimentuan dominimin e tij duke shkatërruar komunitetet:
Gjenocidi Yazidi (2014) : Gjatë rreshtimit të al-Sharaa me ISIS, luftëtarët luajtën një rol në masakrën sistematike të Yazidëve në Sinjar. Mijëra burra u ekzekutuan, ndërsa gra dhe fëmijë u skllavëruan në një fushatë të njohur më vonë si gjenocid. Të mbijetuarit përshkruan brutalitetin çnjerëzor. “Ata na trajtuan si kafshë,” tha një e mbijetuar Yazidi. “Ata vranë babanë dhe vëllezërit e mi dhe më shitën në një treg sikur të isha asgjë.”
Fushata e Afrinit (2018) : Në Sirinë veriore, HTS synoi civilët kurdë në një fushatë shkatërrimi dhe zhvendosjeje. Fshatrat u dogjën, burrat u ekzekutuan dhe gratë iu nënshtruan dhunës seksuale të përhapur. “Ata na fshinë,” tha në dëshmi një e mbijetuar kurde që nuk pranoi të identifikohej. “Jo vetëm shtëpitë tona, por historia dhe e ardhmja jonë. E quajnë qeverisje, por është thjesht luftë me një emër tjetër.”
Këto mizori zbulojnë një stil udhëheqjeje të rrënjosur në përdorimin e frikës dhe ndarjes sektare si mjete kontrolli. Ata gjithashtu ngrenë pyetje në lidhje me mbështetjen rajonale dhe ndërkombëtare që ka mbështetur HTS pavarësisht historisë së saj të dhunshme.
Roli i mbështetësve rajonalë dhe ndërkombëtarë
Ndërsa HTS e al-Sharaa-s riemëron veten si një entitet i fokusuar në qeverisje, operacionet e grupit vazhdojnë të përforcohen nga mbështetja e jashtme. Fqinjët rajonalë, duke përfshirë Turqinë dhe Katarin, thuhet se kanë luajtur një rol të rëndësishëm në financimin dhe armatosjen e HTS. Ndarja e inteligjencës dhe mbështetja logjistike i kanë mundësuar grupit të ruajë bastionin e tij në Idlib dhe të zgjerojë ndikimin e tij.
Roli i Türkiye: Türkiye, një aleate e NATO-s e SHBA-së, është akuzuar për ofrimin e armëve, fondeve dhe mbështetjes taktike për HTS-në nën maskën e kundërshtimit të milicive kurde. Inteligjenca turke thuhet se ka punuar ngushtë me drejtuesit e HTS, duke e shfrytëzuar grupin si një forcë përfaqësuese për të çuar përpara objektivat e tij gjeopolitike në Sirinë veriore. Kjo marrëdhënie ka tërhequr kritika të ashpra nga grupet e të drejtave të njeriut, të cilët paralajmërojnë se përfshirja e Turqisë rrezikon normalizimin e kontrollit të HTS.
Financimi i Katarit: Katari i akuzuar prej kohësh për financimin e grupeve ekstremiste nën maskën e ndihmës humanitare, ka qenë gjithashtu i lidhur me HTS. Mbështetja financiare e shtetit të Gjirit i ka mundësuar grupit të ruajë operacionet e tij dhe të zgjerojë kontrollin e tij mbi territoret në Idlib. Ndërsa Doha zyrtarisht mohon lidhjet e drejtpërdrejta me HTS, raportet e inteligjencës dhe deklaratat e rrjedhura nga grupet opozitare tregojnë për flukse të konsiderueshme financiare nga rrjetet e Katarit drejt fraksioneve xhihadiste, duke përfshirë HTS.
Bashkëfajësia amerikane nëpërmjet aleatëve: Ndërsa SHBA e ka caktuar zyrtarisht HTS si një organizatë terroriste, mbështetja e saj indirekte nëpërmjet aleatëve si Türkiye ka ndezur polemika. Mbështetja e Uashingtonit te partnerët rajonalë për të kundërshtuar ISIS-in dhe ndikimin iranian, qëllimisht ose ndryshe, ka kontribuar në mbijetesën e HTS. Duke mbyllur një sy ndaj mbështetjes së HTS nga aleatët e saj, SHBA rrezikon të minojë axhendën e saj kundër terrorizmit.
Këto dinamika zbulojnë një model shqetësues: Përdorimin strategjik të grupeve xhihadiste nga fuqitë rajonale si mjete për avancimin e qëllimeve gjeopolitike. Ndërsa këto aleanca mund të shërbejnë për objektiva afatshkurtra, ato shpesh vijnë në kurriz të popullatave lokale që mbajnë peshën kryesore të sundimit të HTS.
Nga lodhjet në një kostum: Ribrendimi pragmatik
Vitet e fundit, Ahmed Hussein al-Sharaa ka transformuar imazhin e tij publik, duke i shkëmbyer lodhjet e tij me kostume perëndimore dhe duke adoptuar retorikën e një burri shteti. Paraqitjet e tij në media theksojnë qeverisjen dhe stabilitetin, duke e pozicionuar HTS si një kundërpeshë ndaj ISIS-it dhe një forcë të aftë për të menaxhuar Sirinë veriore.
Transformimi i llogaritur i Al-Sharaa pasqyron parimet e paraqitura nga Niccolo Machiavelli në “Princi”, ku Machiavelli argumenton se udhëheqësit duhet të balancojnë frikën dhe virtytin për të siguruar pushtetin. Al-Sharaa e ka zbatuar këtë pragmatizëm me një saktësi të jashtëzakonshme, duke ruajtur kontrollin e tij në Idlib përmes dhunës, ndërsa e prezantoi veten në botën e jashtme si një aktor pragmatik.
Por kjo përpjekje për riemërtim ngre pyetje kritike: a mund të krijojë ndonjëherë paqe të qëndrueshme një lider, fuqia e të cilit është ndërtuar mbi shtypjen e mospajtimit dhe persekutimin e pakicave?
“Ata veshin kostume tani, por asgjë nuk ka ndryshuar.” tha një i krishterë i zhvendosur nga Idlibi. “Ata sundojnë nga frika dhe kushdo që nuk përputhet zhduket.”
Kostoja njerëzore e rregullit HTS
Për shumë sirianë, ngritja e HTS nuk përfaqëson stabilitet, por një vazhdimësi të persekutimit. Jezidët, kurdët, të krishterët dhe komunitetet laike mbeten të cenueshme nën sundimin e HTS. Edhe muslimanët sunitë që refuzojnë teokracinë e ngurtë të grupit përballen me pasoja brutale.
Aktivistët laikë janë heshtur, gratë u nënshtrohen kufizimeve të ashpra dhe kundërshtarët jetojnë në frikë të vazhdueshme. Një e mbijetuar kurde kapi aksionet në mënyrë të përmbledhur:
“Ata ju fshijnë – jo vetëm trupin tuaj, por gjithçka rreth ekzistencës tuaj. Kultura juaj, historia juaj, identiteti juaj.”
Dominimi i HTS ka komplikuar gjithashtu përpjekjet humanitare në Sirinë veriore. Organizatat e ndihmës luftojnë për të lundruar në kërkesat e grupit, me raportet e burimeve që devijohen për të mbështetur operacionet e HTS në vend që të arrijnë civilët që kanë më shumë nevojë për to.
Iluzioni i stabilitetit
Ndërsa disa fuqi rajonale e shohin HTS-në si një mjet pragmatik për të kundërshtuar ISIS-in dhe ndikimin iranian, kjo qasje rrezikon të legjitimojë një grup, historia e të cilit përcaktohet nga frika dhe dhuna. Normalizimi i HTS mund të forcojë vizionin e tij teokratik, duke tjetërsuar popullsinë lokale dhe duke minuar stabilitetin afatgjatë në Siri.
Rritja e al-Sharaa dhe HTS nënvizon një sfidë më të thellë për komunitetin ndërkombëtar: Si të balancohen interesat e menjëhershme gjeopolitike me imperativin etik të mbrojtjes së popullsive të cenueshme. A mund të arrihet ndonjëherë paqja dhe qeverisja nën udhëheqjen e një njeriu që sanksionoi mizoritë dhe e ndërtoi pushtetin e tij mbi persekutimin e pakicave?
Një udhëkryq i brishtë
Transformimi i Ahmed Husein al-Sharaa nga një udhëheqës xhihadist në një burrë shteti të vetëquajtur mishëron kompleksitetin e peizazhit të thyer të Sirisë. Ndërsa rrëfimi i tij për moderimin mund të tërheqë ata që kërkojnë zgjidhje afatshkurtra, trashëgimia e tij tregon një histori tjetër.
Për sirianët që kanë vuajtur nën sundimin e HTS-së, premtimet për stabilitet janë të kota. Çdo paqe e ndërtuar mbi frikën dhe ndarjen nuk është aspak paqe. Pyetja për komunitetin ndërkombëtar nuk është vetëm se si të menaxhohet ngritja e HTS, por nëse fuqizimi i grupeve të tilla sakrifikon vetë vlerat e nevojshme për të rindërtuar një komb të copëtuar. Për sa kohë që fuqitë rajonale dhe aleancat globale i japin përparësi përfitimeve taktike mbi drejtësinë afatgjatë, e ardhmja e Sirisë do të mbetet e pasigurt – dhe plagët e saj do të mbeten të pashëruara.
Nga Mohamed Krit , fotoreporter dhe shkrimtar lajmesh me fokus të veçantë në çështjet e migrantëve dhe refugjatëve/RT/GazetaImpakt