Dëshmia: Britania dhe SHBA punuan së bashku në grushtin e shtetit në Iran në vitin 1953 (Pjesa e dytë)

Paul Nitze, i cili drejtoi stafin e planifikimit të politikës së fuqishme të Shtetit, sugjeroi që aktorët e grushtit të shtetit në Iran të zhvillonin së pari një “fushatë” kundër Ajetollah Abolkasem Kashani, një kundërshtar kryesor i përfshirjes britanike në industrinë e naftës të Iranit dhe të Partisë Komuniste Tudeh.

Një gazetë britanike, bazuar në dokumentet e zbuluara, ka zbuluar se Britania dhe Shtetet e Bashkuara bashkëpunuan ngushtë për të orkestruar një grusht shteti në vitin 1953 në Iran dhe për të rrëzuar qeverinë e zgjedhur në mënyrë demokratike të kryeministrit Mohamed Mosadek. David J. Lynch i ‘Financial Times’ në artikullin e tij të publikuar në këtë gazetë, ka analizuar faktin se si Mbretëria e Bashkuar i tërhoqi Shtetet e Bashkuara në grusht shtetin, i cili u quajt “Operacioni Ajax” nga amerikanët dhe “Operacioni Boot” nga britanikët.

Por Paul Nitze, i cili drejtoi stafin e planifikimit të politikës së fuqishme të Shtetit, sugjeroi që aktorët e grushtit të shtetit në Iran të zhvillonin së pari një “fushatë” kundër Ajetollah Abolkasem Kashani, një kundërshtar kryesor i përfshirjes britanike në industrinë e naftës të Iranit dhe të Partisë Komuniste Tudeh.

Zyrtarët britanikë me mirësjellje e hodhën poshtë këtë propozim dhe, duke pranuar se administrata e Trumanit ishte në javët e fundit, e shtyu SHBA për një vendim. “Koha më e mirë për një grusht shteti do të ishte në pranverë”, tha Sir Christopher, sipas memorandumit të 3 dhjetorit, përfundoi artikulli i Financial Times.

Bazuar në provat në artikullin e mësipërm, përsëri argumenti i Iranit del të jetë i saktë se Uashingtoni dhe Londra luajtën rol thelbësor në grusht shtetin e 1953.

Stephen Kinzer shkroi në ‘Të gjithë burrat e Shahut: Një grusht shteti amerikan dhe rrënjët e terrorit të Lindjes së Mesme’ se grushti i shtetit i vitit 1953 ishte hera e parë që SHBA përdorën Agjencinë Qendrore të Inteligjencës Amerikane për të përmbysur një qeveri civile të zgjedhur në mënyrë demokratike.

Sipas Kinzer, qeveria Eisenhover e konsideroi Operacionin Ajax si një sukses, që kishte ‘efekt të menjëhershëm dhe të largët’, CIA përsëriti modelin vitin e ardhshëm dhe organizoi një grusht shteti në Guatemalë dhe përmbysi Jacobo Arbenz Guzmán, i cili kishte shtetëzuar tokën bujqësore.

Në vitin 2000, si pjesë e një përpjekjeje për të ndrequr marrëdhëniet me Iranin, atëherë Sekretarja e Shtetit Madeleine Albright pranoi se SHBA-të kishin ‘luajtur një rol të rëndësishëm’ në përmbysjen e Mosadekit, duke thënë se ‘grushti ishte qartë pengesë për zhvillimin politik të Iranit dhe është e lehtë për të parë tani se përse shumë iranianë vazhdojnë të durojnë këtë ndërhyrje nga Amerika në punët e tyre të brendshme”.

Presidenti Barak Obama bëri disa vërejtje më 4 qershor 2009, në Kajro, që e bën të qartë se SHBA-të kishin një rol qendror në grushtin e shtetit kundër qeverisë së zgjedhur ‘demokratikisht’.

“Kjo çështje ka qenë një burim i tensioneve midis Shteteve të Bashkuara dhe Republikës Islamike të Iranit. Për shumë vite, Irani është përcaktuar pjesërisht nga kundërshtimi i saj ndaj vendit tim dhe ekziston një histori e trazuar midis nesh. Në mes të Luftës së Ftohtë, Shtetet e Bashkuara luajtën një rol në përmbysjen e një qeverie iraniane të zgjedhur në mënyrë demokratike”, tha Obama.

Në të njëjtin fjalim, ai gjithashtu tha: “Unë ua kam bërë të qartë udhëheqësve dhe njerëzve të Iranit se vendi im është i përgatitur të ecë përpara. Pyetja tani nuk është ajo që Irani kundërshton, por më tepër se çfarë të ardhme dëshiron të ndërtojë”. Sidoqoftë veprimet e tij dhe pasuesit e tij më vonë treguan diçka tjetër dhe veprimet flasin më shumë se fjalët./ PT

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne