Chaim Weizmann, ish presidenti i Izraelit, ishte një figurë monumentale, autobiografia e të cilit “Trial and Error”, është e lexueshme dhe e parashikueshme. Në faqen 462 ai shkroi: “Unë jam i sigurt se bota do ta gjykojë shtetin hebre me atë që do të bëjë me arabët”. Mjerisht, jo vetëm bota po e bën këtë, por edhe hebrenjtë amerikanë gjithashtu
Kur isha fëmijë, shkoja derë më derë në lagjen time, duke kërkuar donacione për Fondin Kombëtar Hebraik, më i njohuri atëherë për programin e saj të pyllëzimit në Izrael. Në moshën 11-vjeçare, unë imagjinova veten si një Johnny Appleseed të vërtetë, përgjegjës për pyjet e mëdha. Fqinjët e mi ishin shënjeshtra të lehta.
Askush nuk pyeste për okupimin e Bregut Perëndimor, liritë civile të palestinezëve, fuqinë e jashtëzakonshme politike të çifutëve ultra-ortodoksë intolerantë ose ashpërsinë e kryeministrit Benjamin Netanjahu. Ishte një kohë tjetër. Nëse shkoja në fqinjët e mi sot, situata do të ishte krejtësisht ndryshe.Nga të gjitha ndarjet në lidhje me Izraelin – arabët kundër çifutëve, etj. – ndoshta më konsekuent në afat të gjatë është hendeku zgjerues midis hebrenjve amerikanë dhe politikave të qeverisë së Netanyahu. Kjo nuk do të thotë që hebrenjtë amerikanë – kryesisht demokratë dhe liberalë – nuk e mbështesin më Izraelin. Ata e bejnë. Por kjo mbështetje është e ndërlikuar, e mbushur me shqetësime dhe ndrojtje, dhe, gjithnjë e më shumë në mesin e brezit të ri, nganjëherë mezi ekziston.
Qeveria izraelite vazhdon politikat e saj sikur asnjë nga këto nuk kanë rëndësi. Preokupimi i saj, natyrisht, është me elektoratin e saj të brendshëm – votuesit e Galilesë së sipërme dhe jo donatorët e Anës së Epërme të Perëndimit. Jo vetëm që hebrenjtë amerikanë nuk votojnë në Izrael, por siç zëvendësministri i Jashtëm i Izraelit, Tzipi Hotovely, theksoi, ata nuk shërbejnë as në ushtri.
Po aq e rëndësishme, shumica dërrmuese e hebrenjve amerikanë nuk janë ortodoksë dhe atyre nuk i pëlqen shumë ndikimi fetar mbi jetën politike izraelite. Siç e shohim me muslimanët sunitë dhe shiitë, luftërat ndërfetare janë më të shëmtuarat.
Për hebrenjtë e moderuar apo liberalë – me fjalë të tjera, për 76% që nuk votuan për Donald Trump – Izraeli është bërë si një i afërm i cili gjithmonë duhet të shpjegohet. Ndërsa kufizimet fetare janë shumë të rëndësishme, çështja kryesore është e ardhmja e Bregut Perëndimor – nëse, së bashku me Rripin e Gazës, do të përfshijë një shtet të ardhshëm palestinez ose nëse Izraeli thjesht do ta gëlltisë atë.
Kjo zakonisht quhet zgjidhje me një shtet ose dy shtete. Një mënyrë tjetër për ta kuptuar çështjen është nëse Izraeli do të mbetet një demokraci hebraike ose do të duhet të shtypë një shumicë palestineze larg në të ardhmen.
Zgjidhja me një shtet është drejtimi ku duket se qeveria po shkon. Në mbyllje të fushatës së tij të fundit zgjedhore në vitin 2015, një Netanyahu i panikuar u zotua se nuk do të lejonte krijimin e një shteti palestinez. (Më parë, ai kishte lënë të kuptohet se mund ta bënte diçka të tillë). Netanjahu kishte mbështetur të ashtuquajturën lëvizje koloniste, e cila kërkon gjithnjë e më shumë vendbanime në Bregun Perëndimor, eventualisht duke përjashtuar çdo shans për krijimin e një shteti palestinez. Lëvizja drejt një shteti të vetëm është një arsye pse ish kryeministri izraelit Ehud Barak kohët e fundit e quajti qeverinë Netanyahu “irracionale, në kufi me mesianikën”.
Barak e shkroi atë në një editorial në New York Times. Ai ishte edhe më i ashpër pak më vonë me vërejtjet e tij në Forumin e Politikave të Izraelit, i cili kryesisht ndan pikëpamjet e tij. Disa herë ai i referohej humbjes së “qëndrimit të lartë moral” të Izraelit dhe efektin që kjo ka mbi hebrenjtë kudo. “Ne jemi duke humbur gjeneratën e ardhshme”, tha ai.
Baraku është një figurë unike. Ai është ish-ministër i mbrojtjes, një shef i dikurshëm i stafit të përgjithshëm dhe, jo rastësisht, ushtari më i dekoruar në historinë e Izraelit kur u tërhoq nga ushtria. Ai është një ish-komando.
Por ai është gjithashtu rast tipik. Ai është njëri prej shumë gjeneralëve në pension ose shefave të inteligjencës që favorizojnë një zgjidhje dy shtetesh. Këta janë burra që nuk do të luanin me sigurinë e Izraelit, dhe kështu kur Netanyahu argumenton, siç ka bërë deri tani, se një shtet palestinez do të bëhet një enklavë terroriste, Barak dhe të tjerët insistojnë ndryshe. Ata mund të kuptojnë situatën.
Ndërkohë, Izraeli gjithnjë e më shumë kritikohet. Në kampuset amerikane, akuzohet në mënyrë rutinore si një fuqi raciste dhe koloniale. Nuk është e tillë. Por hebrenjtë amerikanë në ato kampusë e kanë gjithnjë e më të vështirë të mbrojnë shtetin e tyre. Okupimi i vazhdueshëm i Bregut Perëndimor dhe karakteri Trumpian i Netanjahut i lënë ata të pandjeshëm.
Jeremy Ben-Ami, kreu i grupit liberal pro-Izrael J Street dhe një folës i zakonshëm i kampusit, konstaton se shumë studentë të universitetit ndjejnë një kontradiktë midis asaj që ata besojnë se janë vlerat hebraike dhe politikat e qeverisë Netanjahu.
Në kohën kur shkoja derë më derë për Fondin Kombëtar Hebre, Chaim Weizmann ishte presidenti i Izraelit. Ai ishte një figurë monumentale, autobiografia e të cilit “Trial and Error”, është e lexueshme dhe e parashikueshme. Në faqen 462 ai shkroi: “Unë jam i sigurt se bota do ta gjykojë shtetin hebre me atë që do të bëjë me arabët”.
Mjerisht, jo vetëm bota po e bën këtë, por edhe hebrenjtë amerikanë gjithashtu. /The Washington Post
