Si duhet të luftohet recesioni kur normat e interesit janë të ulëta? Si politikat monetare dhe ato fiskale mbeten të diskutueshme
Një ditë, ndoshta shumë shpejt, do të ndodhë. Do të shpërthejnë disa lajme të këqija të tilla si rritja e çmimit të naftës, tregu në panik ose një frikë e përgjithësuar pa një formë të caktuar. Dhe më e keqja ndër këto është se qeveritë do ta vënë re rrezikun me shumë vonesë. Një recesion i ri do të fillojë, shkruan The Economist. Dikur përgjigjja do të kishte qenë shumë e qartë: Bankat Qendrore do të futeshin menjëherë në veprim, duke ulur normat e interesit për të nxitur huamarrjen dhe investimet.
Por gjatë krizës financiare, dhe pas katër dekadash rënie të normave të interesit dhe inflacionit, ndodhi e pashmangshmja. Normat e interesit të përdorura me aq kujdes nga Bankat Qendrore shkuansërish në zero, duke i vendosur politikëbërësit përballë alternativave të paprovuara më parë. Dhjetë vjet më pas, pavarësisht debateve të lodhshme, ekonomistët nuk kanë rënë dakord se si duhet ta trajtojnë një botë të tillë. Gjatë recesionit të ardhshëm, “kufiri më i ulët, nën zero” i normave të interesit ka shumë mundësi të godasë sërish. Kur të ndodhë një gjë e tillë, bankat qendrore do të përdorin instrumente të testuara edhe më parë nga kriza, si lehtësimi sasior (gjenerimi i parave për të blerë bonot) dhe premtimi për të mbajtur në nivele të ulëta normat e interesit për një kohë të gjatë. Por këto politika do të jenë më pak efikase se në të kaluarën.
Blerjet e bonove janë më pak të dobishme, për shembull, kur tregjet e kredisë nuk janë të zhvlerësuara nga kriza dhe normat afatgjata të interesit janë tashmë të ulëta. Në mungesë të një konsensusi të qëndrueshëm të politikave, përdorimi i çdo instrumenti do të jetë thjesht një tentativë për të nxitur një shërim më të shpejtë. Në përgjithësi, ekonomistët shohin dy mënyra të mundshme, të dyja të deklaruara në një konferencë të kohëve të fundit të drejtuar nga Instituti Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare. Njëra prej tyre është që të ndryshohet strategjia monetare. Ben Bernanke, kryetari i Rezervës Federale gjatë krizës, propozoi një qasje të zgjuar: kur ekonomia e ardhshme të goditet sërish nga norma më e ulët e interesit, nën zero, Banka Qendrore duhet të miratojë sa më shpejt të jetë e mundur një objektiv të përkohshëm të çmimeve.
Nëse një recesion shkakton inflacionin nën objektivin e caktuar gjatë një viti, Banka Qendrore duhet të premtojë se do të tolerojë inflacionin mbi objektivin derisa çmimet të arrijnë nivelin që duhet. Nëse besohet, një premtim i tillë duhet të nxisë shpenzimet dhe ta bëjë ekonominë që të jetë sërish e shëndetshme. Rritja e objektivave të inflacionit do të reduktonte frekuencën dhe ashpërsinë e episodeve të normës më të ulët të interesit nën zero.
Megjithatë, ajo do të detyronte ekonomitë familjare të pranonin një inflacion më të lartë gjatë gjithë kohës, dhe jo vetëm pas një rënieje të ashpër. Një objektiv i përhershëm i nivelit të çmimeve, nga ana e tij, do të detyronte Bankat Qendrore t’u përgjigjen një rritjeje të inflacionit në ekonomi, siç është një fatkeqësi e madhe natyrore, me rritje të nivelit të normave, duke shkaktuar dhimbje në raste të tilla. Por ajo që është edhe më pak e qartë është nëse Banka Qendrore mund të përmbushë premtimin e saj. Gjatë pesë viteve të fundit, Rezerva Federale ka dështuar në arritjen e objektivit të saj të normës së inflacionit prej 2%. Propozimi i z. Bernanke do të ishte efikas nëse tregjet do dyshonin për aftësinë e një banke qendrore për të përmbushur premtimin e saj.
Kufizimet me të cilat përballen bankat qendrore sugjerojnë më shumë shpresë për rrugën e dytë, mbështetje më të madhe në politikën fiskale. Kjo ishte tema e trajtuar në konferencën e mbajtur nga Olivier Blanchard dhe Lawrence Summers, veteranët e krizës nga FMN-ja dhe Administrata Amerikane. Para krizës, ekonomistët përdorën politikën fiskale, si një mjet për luftimin e recesionit. Nxitja ishte e ngathët, e ngadalshme dhe, duke pasur parasysh kontrollin e ushtruar nga bankierët qendrorë, thuajse e panevojshme. Por me normat e interesit afër zeros, nxitja mund të jetë mënyra më efikase për të rritur kërkesën. Në 2013, Rezerva Federale njoftoi se do të reduktonte blerjet e saj të aseteve, pavarësisht inflacionit të ulët dhe në rënie dhe një normë papunësie mbi 7%, kushte që mund të nxisin një stimul fiskal nga një qeveri e shqetësuar. Nëse të pasurit e sa më shumë shpenzimeve qeveritare në raste të tilla mund të konsiderohej si një formë për të rritur inflacionin, ato mund edhe thjesht të nxisin një Bankë Qendrore për shtyrë më tej masat e saj shtrënguese. Kjo do të zbuste dhe ndoshta do të kompensonte tërësisht, efektin e stimulit fiskal.
Agimi i një gabimi të ri
Pra, politika fiskale dhe ajo monetare do të duhet që të koordinohen ngushtë me njëra-tjetrën, duke arritur që të shkëputen nga autonomia e Bankës Qendrore. Një bankë, e cila me kokëfortësi kërkoi që të rriste normat e interesit, sepse drejtuesit e saj donin që të nxisnin rritjen, shumë shpejt e pa veten në një pozicion të papërshtatshëm politikisht, ashtu siç bëri edhe Rezerva Federale, pas zgjedhjes së Franklin Roosevelt në vitin 1932. Humbja e autonomisë është një prej temave më shqetësuese dhe më të diskutuara në ditët e sotme. Blanchard dhe Summers janë në kundërshtim me një fakt të tillë.
Z. Summers është për një pavarësi më të qetë, ndërsa z. Blanchard shqetësohet se Bankat Qendrore të politizuara mund të kenë qenë shumë të ndrojtura gjatë krizës dhe ashtu si shumë qeveri iu kthyen shpejt marrjes së masave shtrënguese. Ekonomistë të tjerë përmendin një frikë më të zakonshme: atë që qeveritë do të drejtohen në mënyrë të pashmangshme drejt një stimuli monetar të madh, duke përshpejtuar inflacionin. Pavarësia e Bankës Qendrore ishte një përgjigje institucionale ndaj inflacionit të viteve ’70, ashtu si menaxhimi i ciklit të biznesit të qeverisë ishte një përgjigje ndaj Depresionit. Por rregullat që mbështetën kushtet e viteve 1970 duket se nuk zbatohen më. Për një dekadë (madje edhe pak më shumë në Japoni), inflacioni dhe normat e interesit kanë qenë historikisht në nivele të ulëta, madje edhe kur borxhi i qeverisë është ulur dhe Bankat Qendrore kanë grumbulluar sasi të mëdha parash.
Kjo paraqet një problem të rëndësishëm për institucionet mbizotëruese, por edhe për zgjuarsinë konvencionale makroekonomike. Në vitet 1970, ndryshimi intelektual brenda ekonomisë u shoqërua së bashku edhe me ndryshimin në praktikën e politikave. Disiplina mund të shpjegojë se përse politika e parashikueshme monetare e vendosur nga Bankat Qendrore të pavarura ishte ajo që preferohej nga qeveritë për të shkuar drejt rrugës së punësimit të plotë. Megjithatë gjërat nuk duhet të shihen nga ky këndvështrim kësaj here. Me ekonomistët që nuk bien dakord në lidhje me episodet e ardhshme të normës më 0të ulët të interesit, nën zero, tabloja që krijohet është pothuajse e njëjtë me atë të viteve 1930. Në atë kohë politikanët populistë shkuan në drejtime të reja, një pjesë e të cilave ndikuan për më mirë dhe një pjesë për më keq. Vetëm më vonë, ekspertët mund të krijonin një tregim koherent të krizës dhe rimëkëmbjes. Edhe pse kjo nuk është mënyra ideale, megjithatë, mund të jetë alternativa e vetme në dispozicion.
