Bisedoni me armiqtë e Bashar al-Asadit, dhe ata do t’ju thonë se ai duhet të fajësohet për çdo njeri, grua dhe fëmijë që është vrarë në Siri. Janë 400,000. Apo 450,000. Apo 500,000. Shifrat e mbledhura në mënyrë të shkujdesur nga mediat, OKB-ja dhe grupet e ndryshme të opozitës, të cilët natyrshëm dëshirojnë që statistikat të jenë sa më të larta, tani përqafojnë 100,000 shpirtra që mund ose jo të jenë ende të gjallë. Por numri i të vdekurve nuk ka të bëjë me dhembshurinë. Ka të bëjë me fajin, me fajtorin.
Dhe pretendimi se Asadi është përgjegjës për secilin prej të vdekurve mbështetet në nocionin se ai “nisi luftën”. Në rastin e tij, kjo do të thotë se arrestimi dhe tortura – dhe në një rast, vrasja e pretenduar – e një grupi nxënësish që kishin shkruar graffiti anti-regjim në një mur në qytetin jugor të Dera’as, ishin çelësi i ndezjes për tubime masive të opozitës dhe për kryengritjen e mëvonshme të armatosur që ka shkatërruar Sirinë. Në rastin e Dera’as, Asadi e kuptoi seriozitetin e ngjarjes – ai shkarkoi guvernatorin e qytetit dhe dërgoi zëvendësministrin e tij të jashtëm Faisal Mekad për të parë familjet. Shumë vonë.
Në epokën e revolucioneve arabe, tortura rutinë nuk ishte më e justifikueshme. Dhe kur një numër i madh demonstruesish paqësorë u sulmuan nga trupat e armatosura dhe milicitë, lufta siriane u bë e pandalshme. Por, ndryshe nga regjimet tuniziane dhe egjiptiane, autokratët e të cilëve u larguan respektivisht për në Arabinë Saudite dhe në një spital egjiptian, Asadi luftoi. Ai shpalli luftë mbi “terrorizmin”, duke pretenduar se armiqtë e tij të armatosur ishin paguar dhe armatosur nga Perëndimi – gjë që ishte krejtësisht e vërtetë – dhe se ishte duke u zhvilluar një komplot për ta rrëzuar atë, gjë që ishte gjithashtu shumë e vërtetë. Dhe pastaj mbërriti ISIS.
Që atëherë është krijuar nocioni që ISIS është një produkt i luftës së Asadit, dhe se ai është gjithashtu për t’u fajësuar për vrasjet dhe therjet masive në Siri. Kjo, sigurisht, është e pakuptimtë. ISIS ishte një krijesë e lindur nga pushtimi Bush-Blair i Irakut. ISIS ishte rezultati i drejtpërdrejtë i pushtimit tonë brutal të Irakut. Veprimtaritë e ISIS-it janë përgjegjësi e këtyre dy zotërinjve të krishterë, të cilët vendosën të pushtonin në mënyrë të paligjshme një shtet tjetër sovran nën pretendime të rreme dhe aventura kriminale, që çuan në vdekjen e një gjysmë milioni irakienësh – në mënyrë të çuditshme, i njëjti numër vdekjesh është duke iu kredituar tani Asadit nga armiqtë e tij më të egër.
Por fjala “përgjegjësi” prezanton një perspektivë tjetër. Kush ishte “përgjegjës” për luftën siriane? Familja Asad, diktatura e së cilës u shtri në vitin 1971, mund të akuzohet për krijimin e një shteti, të metat e brendshme (dhe jodemokratike) të së cilit një ditë do ta çonin vendin në dhunë masive. Për shembull, masat individuale të represionit – masakra e Hamas, për shembull – mund të përkufizoheshin si krime të luftës, megjithëse armiqtë e regjimit po vrisnin zyrtarët sirianë dhe familjet e tyre në atë kohë, dhe amerikanët (Reaganët e shenjtë) ishin më shumë se të lumtur për ta lejuar Hafez el-Asadin për të pastruar armiqtë e tij të Vëllazërisë Muslimane.
Koha e historisë. Lufta e Parë Botërore u shkaktua nga vrasja e Kryepeshkopit Ferdinand në Sarajevë – por askush nuk pretendon se Gavrilo Princip ishte përgjegjësi apo “fajtori” për vrasjen e mbi 17 milionë njerëzve. Natyrisht që mund të fajësojmë gjermanët, të cilët pushtuan Belgjikën dhe Francën, edhe pse çuditërisht nuk i kushtuam shumë vëmendje Kaiser Vilhelmit, ashtu siç bëmë me “militarizmin prusian”. Ndoshta meqë Kaiseri ishte një figurë tepër patetike, ai kurrë nuk fitoi statusin e parisë së monstrave gjermane më vonë.
Dhe pastaj vijmë në Luftën e Dytë Botërore – që do të thotë një udhëtim i rrezikshëm në SpicerËorld. Rreth 60-70 milionë burra, gra dhe fëmijë u vranë në konfliktin më të keq titanik në histori. Dhe po, ne e fajësojmë Hitlerin dhe themi se ai dhe rrëmbyesit e tij nazistë ishin në të vërtetë përgjegjës për Luftën e Dytë Botërore 1939-1945. Dhe kjo do të ishte e saktë. Kjo ndoshta do të duhej të përjashtonte kinezët të cilët ishin pushtuar nga Perandoria Japoneze, për të cilët lufta filloi në vitin 1937. Dhe sigurisht, Bashkimi Sovjetik u pushtua nga nazistët vetëm në qershor të vitit 1941, pasi shijoi pothuajse dy vjet në një aleancë skandaloze me Hitlerin. Dhe SHBA-ja u bashkua me luftën vetëm kur japonezët sulmuan Pearl Harbor në dhjetor të vitit 1941, pasi Amerika kishte gëzuar më shumë se dy vjet neutralitet fitimprurës. Por Hitleri më pas i shpalli luftë Amerikës – jo anasjelltas – duke u lidhur kështu me krimet e luftës të Japonisë.
Dhe Hitleri besoj se e ka provuar që është një përjashtim i pamohueshëm. Ai donte luftë dhe donte t’i vriste hebrenjtë – shumë kohë para se të ishte në gjendje t’i plotësonte këto aspirata vërtet të këqija. Regjimi i tij nazist ishte krejtësisht i parevokueshëm. Nuk kishte asnjë veçori të vetme morale në ekzistencën e tij. Ai duhej fajësuar. Ai ishte fajtor. Ai ishte përgjegjës. Dhe po, ai ishte një njeri me të vërtetë i lig. Dhe ai përdori armë kimike mbi hebrenjtë e pafajshëm të Evropës. Unë sapo mbarova leximin e një llogarie të jashtëzakonshme të DC Ëatt-it për 12 muajt e fundit të paqes – Si Erdhën Luftërat: origjina e menjëhershme e Luftës së Dytë Botërore, 1938-1939 – dhe u ndjeva shumë i lodhur nga hajdutët e Hitlerit dhe ndihmëtarët e tij; për të mos përmendur turpin e atyre demokratëve që u përpoqën të besonin në të.
Pastaj vijmë në ngjarjet individuale. Pushtimet gjermane, Blitz në Varshavë, Roterdam, Londër, Beograd, Varshavë përsëri … Të gjitha krimet e luftës. Dhe më pas vijmë te RAF dhe USAF që shkatërruan Dresdenin, viktimat civile në masë të të cilëve – së bashku me shifrat edhe më të mëdha në stuhinë e zjarrit të Hamburgut – duhet të vendosen në duart individuale të Marshall Artur Harris. Ai e dinte që nëse digjte një qytet mesjetar, vriste dhjetëra mijëra civilë. Dhe ai përparoi duke djegur. Gjatë Blitzit të vitit 1940, ai tha për gjermanët se “ata i mbolli era, dhe tani, ata do të korrin vorbullën”. Dhe vorbulla e Harrisit vërshoi përmes qyteteve gjermane në një stuhi zjarri. Kështu e shkakton një krim lufte një tjetër krim lufte? A e lëkundën Hiroshima dhe Nagazaki renë kriminale të regjimit të egër perandorak dhe të vrasësve të Japonisë që ajo i imponoi kaq mizorisht në tokat e pushtuara prej saj?
Pra, tani le të kthehemi, me kujdes, me frikë, në Lindjen e Mesme. Kur Sadam Huseini, duke përdorur gaz “në popullin e tij” në Halabja, ai ishte, siç e dimë të gjithë (por pëlqejmë të harrojmë), duke vrarë kurdët që u bashkuan me armikun iranian – me të cilin Iraku i Sadamit ishte në luftë vdekjeprurëse. Kjo nuk mund ta justifikojë këtë ligësi. Regjistrimet gjyqësore në Bagdad pas varjes së Sadamit dëshmuan se ai i njihte efektet fizike të gazit. Sadami donte që njerëzit e Halabjas të vuanin para vdekjes.
Fakti që ai nuk e lëshoi gazin personalisht në qytetin kurd nuk e shfajëson atë – aq sa ç’mund të ishim gati të shfajësonim krimet e luftës në Kosovë për të cilat Sllobodan Millosheviçi u padit në Hagë. Sepse ne nuk besojmë vetëm në faj, por në përgjegjësi. Megjithatë, Harrisi, i vdekur prej kohësh, do të thoshte se edhe pse mori përgjegjësinë për Dresdenin, ai nuk duhej të fajësohej – ishte Hitleri, i cili «mbolli erën», që ishte fajtor. Dhe kështu ne hyjmë në botën e errët të krimeve të luftës.
Na thuhet tani që Bashar al-Asadi duhet të bëhet fajtor për krime lufte. Dhe liderët kombëtarë duhet të jenë me të vërtetë përgjegjës përpara ligjit ndërkombëtar. Kjo përfshin jo vetëm diktatorët rajonalë arabë – unë mund të mendoj për disa princa sauditë që mund të qëndrojnë në bankën e të akuzuarve për krime lufte në Jemen, megjithëse ju premtoj se janë të sigurt nga ndonjë rezultat i tillë – por edhe udhëheqës të vendeve perëndimore shumë më të mëdhenj dhe më të pasur. Dhe kështu kthehemi, natyrisht, te zotërinjtë Bush dhe Blair. Ata kurrë nuk përdorën gaz. Në të vërtetë, refreni i përhershëm i Blairit – se “ne” nuk ishim aq të këqinj sa Sadami – do të bëhej Mantra e tij sa herë që akuzohej për kryerjen e krimit të agresionit. Sadami ishte për t’u fajësuar. Ai ishte përgjegjësi.
Dhe tani çdokush mund ta përdorë këtë linjë. Bashari nuk është aq i keq sa ISIS, mund të thuash – edhe pse armiqtë e tij janë pothuajse duke pretenduar se ai në fakt është. Por asnjë kamikaz Batist nuk po përpiqet të masakrojë civilët në Paris, Bruksel, Londër, Shën Petersburg apo në SHBA. Dhe këtu na duhet të kujtojmë kur Amnesty prodhon detaje të varjes në burgjet e Asadit, se vetëm disa vjet më parë Bush dhe Blair po dërgonin civilë për t’u torturuar në këto burgje (së bashku me burgjet satelitore në Egjipt, Marok dhe Libi) gjatë politikës së tyre famëkeqe të “renditjes” – Britania dërgoi një nga kundërshtarët kryesorë të Gadafit në Tripoli për një dozë torture dhe burgim të zgjatur. Dhe a nuk e kemi dashur të gjithë Sadamin kur ai pushtoi Iranin në vitin 1980, megjithëse e dinim se ai i varte armiqtë e tij në trekëmbësh në atë kohë në burgun Abu Ghraib, një institucion të cilit më vonë i kthyem duart tona torturuese?
Po, është një pyetje mjaft e tensionuar, ky biznes i fajësimit dhe i fajësisë, i fajit dhe i përgjegjësisë. Dhe i krimeve të luftës. Putin gjithashtu nuk është i qartë. Ukraina. Sevastapoli. Bombardimi i Alepos. Por ajo që na duhet është dëshmia. Jo zyrtarë anonimë dhe burime të panjohura të inteligjencës dhe të gjithë komedianët e tjerë në skenën e gazetarisë. As të vdekurit, numri i së cilëve ndryshon me një dallim prej 100,000 trupash. Le të kujtojmë se 30.000 të vdekurit e bombardimeve naziste të Roterdamit dolën në Nuremberg për të qenë më afër 900-ës (ende shumë, por jo e njëjta gjë).
Pra, përse të mos ndalojmë së drejtuari gishtat nga shkaktarët e raketave për njëfarë kohe, të përmbahemi nga aventurat e Hollivudit të “forcave speciale” dhe të atyre që duan “nënën e të gjitha bombave”? Pse të mos gjejmë avokatët dhe gjykatësit, nëpunësit ligjorë dhe hetuesit ndërkombëtarë të policisë dhe institucionet gjyqësore që ne i mblodhëm shumë kohë përpara përfundimit të Luftës së Dytë Botërore? Pse të mos shkojmë pas provave?
Kush janë vrasësit? Kush ua dha atyre urdhrat? Dhe kjo nuk do të thotë vetëm kush ua dha urdhrat vrasësve të Sirisë. Gjithashtu do të thotë – të mos përmendim këtu mbretërit dhe princin e Gjirit – që ne duhet të zbulojmë se kush është me të vërtetë pas ISIS-it? Dhe kjo mendoj, është çështja e kësaj dekade.
Robert Fisk
/ © Gazeta Impakt
