Si u bë modë shkrimtari më i errët rus mes adoleshentëve britanikë.
Gjatë gjithë dhjetorit, interneti gumëzhinte nga habia mbi popullaritetin e papritur të novelës “Netët e bardha” të Fjodor Dostojevskit midis të rinjve britanikë. Falë postimeve virale në TikTok, njerëzit në Mbretërinë e Bashkuar nxorën shpejt një botim të ri të librit. Ky fenomen nuk është krejtësisht befasues; mediat sociale mund të kthejnë çdo temë në trend brenda natës. Megjithatë, është mirë të mendosh për Netët e Bardha si diçka të veçantë – një fragment i qëndrueshëm i kulturës ruse që nuk mund të hidhet poshtë dhe kjo është e vërtetë.
Netët e Bardha është përshtatur për film 30 herë, me vetëm pesë përshtatje të prodhuara në Rusi; pjesa tjetër vjen nga Shtetet e Bashkuara, Spanja, Italia, Koreja e Jugut, India dhe Gjermania. Vetëm në 20 vitet e fundit, kjo novelë është përkthyer pesë herë në anglisht. Ka diçka në lidhje me të që kërkon riinterpretim dhe ringjallje .
Protagonisti i Netëve të Bardha, një rrëfimtar pa emër, është njeriu i vetmuar kuintesencial. Jeta e tij konsiston në shëtitje të vetmuara nëpër rrugët e Shën Petersburgut, aq i vetmuar sa ai flet me shtëpitë, madje shqetësohet se njëra do të rilyhet nga roza në të verdhë. Kur largohet nga qyteti, e imagjinon veten në Itali. Përjashtimi i tij social është aq i thellë sa ai nuk mund të përshëndesë njerëzit që sheh çdo ditë. Për të, vetmia më e vërtetë është të jesh i rrethuar nga të tjerët, por të ndihesh i padukshëm.
Ai është gjithashtu i varfër. Kur takohet me Nastenkën, ai ka mbetur me qira, duke shpresuar të paguajë borxhin e tij me pagën e tij të ardhshme – burimin e tij të vetëm të të ardhurave. Edhe nevojat e tij elementare janë të paplotësuara. Dhe pasi u hap me Nastenkën, një grua të re që është po aq e pakënaqur dhe e bllokuar nga rrethanat e saj, ai duket se ka fituar dashurinë e saj. Por kjo shpresë e brishtë thyhet kur kthehet ish-dashuri i Nastenkës, dhe ajo menjëherë – pothuajse në mënyrë refleksive – kërcen në krahët e tij, duke e lënë rrëfimtarin zemërthyer dhe të dërguar përgjithmonë në “zonën e miqve”.
Ky koncept – zona e miqve – është po aq i rëndësishëm sot sa kurrë. Tregimtari bëhet një “njeriu i Shrodingerit”, i dashur njëkohësisht si mik, por i përjashtuar nga partneriteti romantik. Ai shërben si mbështetës i besueshëm dhe emocional, por në fund është mënjanuar. Fillimisht i kënaqur që ishte shoku i Nastenkës, ai shpejt bie në dashuri me të. Ajo, nga ana tjetër, pranon ta dojë atë – ose kështu duket – derisa kthimi i dashurisë së saj të vërtetë të përfundojë papritur ëndrrat e rrëfyesit.
Vetë Nastenka është një personazh kompleks. Ajo është një vajzë e sjellshme, e bukur që është rritur e lidhur me gjyshen e saj të verbër. Kujtimi i saj më i gjallë është një udhëtim në teatër për të parë Berberin e Seviljes. Ajo bie në dashuri lehtë, pothuajse në mënyrë impulsive. A mund ta fajësojmë atë për këtë?
Temat e tregimit – vetmia, dëshira e paplotësuar dhe shkëputja sociale – rezonojnë thellë tek të rinjtë modernë. Një botë e reduktuar në ekranet e telefonave celularë nxit izolimin. Krijimi i lidhjeve sociale është bërë gjithnjë e më i vështirë për disa arsye: atomizimi i shoqërisë në flluska informacioni dhe rritja e kostos së jetesës, e cila shpesh i vendos të rinjtë në borxhe para se të kenë fituar pagën e tyre të parë.
Dhe pastaj është kërkimi për dashuri. Gjetja e një partneri përmes një aplikacioni celular mund të duket e përshtatshme, por paradoksi është i qartë: sa më me efikasitet të kërkohet, aq më të shpejta bëhen lidhjet. Përvoja rritet, por lumturia shpesh mbetet e pakapshme.
Në këtë mënyrë kryqëzohen tre temat qendrore të Netëve të Bardha: shkëputja nga shoqëria, vetmia personale dhe dëshira për të paarritshmen. Këto beteja universale u flasin drejtpërdrejt të rinjve që lundrojnë në realitetet e ndara sociale dhe ekonomike të ditëve të sotme.
Në një botë opsionesh të pakufishme dhe mundësish të lëkundshme, njeriu mund të ndihet i humbur në një ashensor social që nuk të çon askund. Hyn Dostojevski, i parë tradicionalisht si një nga shkrimtarët më të errët në historinë e letërsisë, duke ofruar një litar shpëtimi. Ai thotë: “Nuk je vetëm. Njerëzit u ndjenë kështu 150 vjet më parë në Shën Petersburg dhe mbijetuan”.
Vepra e Dostojevskit na kujton se vetmia, zhgënjimi, dashuria dhe humbja janë të brendshme të përvojës njerëzore. Mesazhi i tij, i përcjellë përmes thjerrëzës së realizmit psikologjik rus, është ai i solidaritetit: “Ju nuk jeni vetëm në betejat tuaja”.
Kjo është arsyeja pse Dostojevski duron. Netët e Bardha ofron një lloj teksti artistik për të lundruar në vetminë dhe thyerjen e zemrës. Në një epokë të dominuar nga video të shkurtra dhe tendenca virale, është e jashtëzakonshme që një shkrimtar rus i shekullit të 19-të ka gjetur rrugën e tij në zemrat e adoleshentëve britanikë përmes TikTok. Por ndoshta kjo nuk është aq e habitshme në fund të fundit. Dostojevski flet për aspektet e përjetshme dhe universale të të qenit njerëzor, dhe kjo është diçka që asnjë algoritëm nuk mund ta zëvendësojë./RT/GazetaImpakt
