Pse marrëdhëniet mes Uashingtonit dhe Ankarasë kanë agravuar deri në këtë pikë?

Nga: Finian Cunningham

Lufta e jashtëzakonshme me fjalë  ndërmjet Uashingtonit dhe Ankarasë tregon për një përfundim të pashmangshëm: SHBA ka vendosur të rëndojë Turqinë për ta sjellë në linjën që dëshiron.

Dy anëtarë të aleancës ushtarake të NATO-s kërcënojnë njëra-tjetrën me sanksione dhe kjo është një situatë e papërshtatshme. Por ka shumë më tepër se sa shqetësimet vetëm për NATO-n megjithëse duke pasur parasysh anëtarësimin e Turqisë në bllokun ushtarak që nga viti 1952 dhe ky është një shqetësim i madh.

Tashmë, presioni i shtrënguar nga Uashingtoni që godet ekonominë turke duket se ka prodhuar rezultatet e dëshiruara. Në samitin e ASEAN në Singapor të premten, ministria e jashtme e Turqisë njoftohet se mbajti një takim të përzemërt me Sekretarin Amerikan të Shtetit, Mike Pompeo, duke u zotuar të zgjidhin mosmarrëveshjen e tyre përmes dialogut.

Pompeo kishte thënë se planet e SHBA-së për të vendosur sanksione ndaj dy ministrave të lartë të qeverisë turke ishin “një shenjë që jemi serioze”.

Fillimisht, Ankaraja dukej se nuk po e mbështeste, duke paralajmëruar se do të reagonte me masa reciproke kundër Uashingtonit.

Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu, përpara se të shkonte në Singapor, tha se përdorimi i “sanksioneve dhe kërcënimeve nga SHBA nuk do të funksiononte”.

Megjithatë, Ankaraja i mbajti kundërsulmet pavarësisht nga retorika e saj luftuese. Siç rezulton, diplomati më i lartë i Turqisë duket të ketë një takim miqësor me homologun e tij amerikan Pompeo në samitin e ASEAN. Me pak fjalë, Turqia është përballur më parë me Uashingtonin.

Shkaku i menjëhershëm i mosmarrëveshjes duket se është mbi fatin e një pastori të krishterë amerikan, i cili është arrestuar në Turqi për gati 21 muaj. Andreë Brunson, i cili gjithashtu ka jetuar në Turqi për dy dekada, akuzohet nga autoritetet turke për akte terroriste në lidhje me grushtin e dështuar të 2016 kundër Presidentit Rexhep Tajip Erdogan.

Ka edhe disa amerikanë të tjerë, pjesëtarë të Ambasadës amerikane, të cilët u arrestuan gjatë goditjes së përhapur nga Erdogan kundër mbështetësve të dyshuar të grushtit të shtetit.

Por është fati i pastorit Brunson që nxiti luftën e fjalëve këtë javë. Pjesërisht kjo është për shkak të përfshirjes personale të Zëvendëspresidentit amerikan Mike Pence, i cili ndan një përkatësi të ngjashme ungjillore të krishterë si predikues i ndaluar.

Administrata e Trump duket të jetë mbështetur më parë në kontakte diplomatike me Erdogan për të siguruar lirimin e pastorit. Vetëm tre javë më parë, Trump u pa duke përshëndetur Erdogan në takimin e nivelit të lartë të NATO-s në Bruksel.

Në të vërtetë, Ankaraja dëshiron ta lidhë rastin me atë të klerikut islamik turk Fethullah Gulen, që jeton në mërgim në SHBA. Mbështetësit e Erdoganit akuzojnë Gulen për orkestrimin e grushtit të shtetit në vitin 2016 dhe ata duan që ai të ekstradohet për t’u përballur me gjyqin në Turqi. Uashingtoni ka bllokuar çdo marrëveshje shkëmbimi dhe këmbëngul që predikuesi i SHBA duhet të lirohet menjëherë, së bashku me amerikanët e tjerë të ndaluar.

Interesat personale fetare të Pence dhe të tjerëve në administratën Trump mund të jenë pjesë e kalkulimit përse Uashingtoni e ka rënduar këtë javë Ankaranë duke imponuar sanksione.

Por ka arsye të tjera strategjike më të rëndësishme prapa lëvizjes së muskujve të SHBA. Uashingtoni duket se ka humbur në fund “durimin strategjik” me Erdogan. Politika e jashtme e SHBA-së ka vendosur që është koha për të “marrë veprime ndëshkuese ekonomike” ndaj Ankarasë për ta sjellë presidentin saj në përputhje me interesat strategjike të Uashingtonit.

“Edhe administrata Trump dhe Kongresi kanë harxhuar durimin e tyre strategjik. Ata tani janë të vendosur për të ndryshuar qasjen e tyre dhe për të ndërmarrë hapa për të shkaktuar dhimbje ekonomike në një aleat të NATO-s [Turqia] prej 66 vjetësh”, sipas Punëve të Jashtme.

Në qendër të atyre shqetësimeve strategjike të SHBA-së ka shenja se Erdogan dëshiron të riorientojë vendin e tij larg ndikimit të Uashingtonit dhe të përqafojë një politikë të jashtme më të pavarur.

Dy javë më parë, Erdogan tha se vendi i tij po provonte të bashkohej me bllokun tregtar të njohur si BRICS (Brazil, Rusi, Indi, Kinë dhe Afrikë e Jugut). Presidenti turk u prit ngrohtësisht nga udhëheqësit e kombeve të tjera, ndërkohë që morën pjesë në konferencën e 10-të vjetore të BRICS në Johanesburg. Një tjetër person nderi në këtë samit ishte Presidenti iranian Hassan Rouhani.

Ekziston gjithashtu çështja e vazhdueshme e Turqisë që planifikon të blejë sistemin mbrojtës anti-avion të Rusisë S-400. Kjo ka shkaktuar alarm në Uashington sepse pretendon se blerja e teknologjisë së mbrojtjes ruse minon “ndërveprimin e NATO-s”. SHBA-ja është gjithashtu e shqetësuar se instalimi i propozuar i Turqisë i S-400 do të kompromentonte aftësinë e avionit luftarak amerikan të gjeneratës së re, F-35. Uashingtoni ka paralajmëruar se do të anulojë shitjet e F-35 në Turqi nëse ajo ecën përpara me marrëveshjen S-400.

Një tjetër strategji ishte kundërshtimi i fundit i Turqisë ndaj kërkesave të Uashingtonit për sanksione mbi eksportet iraniane të naftës. Si pjesë e fushatës së saj armiqësore ndaj Teheranit, administrata Trump po bën thirrje për një ndalim global ndaj blerjeve iraniane të naftës. Nuk është e qartë nëse importuesit aziatikë të naftës iraniane do t’i bashkohen një kërkese të tillë, e cila do të hyjë në fuqi këtë nëntor nën një afat të caktuar nga administrata Trump.

Turqia, e cila është një importues kryesor i naftës iraniane, tha se nuk do të ishte në përputhje me diktatin e Uashingtonit për përfundimin e marrëdhënieve të saj të biznesit me Teheranin.

Ne gjithashtu duhet të shtojmë në faktorin e Presidentit Erdogan që kohët e fundit ka dënuar në mënyrë të zjarrtë dhunën izraelite kundër palestinezëve. Erdogan ka denoncuar ashpër terrorizmin shtetëror izraelit mbi masat e tij brutale të sigurisë kundër civilëve në Gaza.

Komente luftarake të kreut turk kanë dëmtuar ndjeshëm politikën e Trump për të qetësuar Izraelin me njohjen e saj të diskutueshme të Jeruzalemit si kryeqytetin e shtetit. Duke adoptuar një qëndrim kaq të hapur, Erdogan ka nxitur zemërimin arab në të gjithë rajonin, i cili nënvleftëson planet e Uashingtonit për Izraelin dhe në veçanti propozimin e kohëve të fundit të Trump për të ngritur një të ashtuquajtur forcë aleate arabe të NATO-s.

Forca arabe e Shteteve të Gjirit, plus Egjipti dhe Jordania, është një pjesë instrumentale e asaj që duket të jetë vënia në Uashington e izolimit dhe destabilizimit të Iranit. Ose më keq, luftë.

Nga pikëpamja e Uashingtonit, Turqia ka kaluar disa linja të kuqe në drejtim të pengimit të objektivave strategjike. Erdogan po zbraps politikën armiqësore të NATO-s ndaj Rusisë duke propozuar blerjen e sistemeve të mbrojtjes ajrore ruse; ai po përqafon gjithashtu një vizion multipolar të tregtisë dhe diplomacisë globale.

Pështjellimi i kohëve të fundit mbi të burgosurit politikë që përfshijnë pastorin amerikan është thjesht “mbulimi moralist” për SHBA-të.

Për arsye të shumta strategjike, Uashingtoni nuk mund të lejojë që Turqia të lëkundet nga kthetrat e tij hegjemonike.

Çështja është, a do të shpallë Erdogani presion? Kërcënimi i sanksioneve amerikane ka zhytur ekonominë tashmë të trazuar të vendit të tij në një grumbull dhimbjeje, kryesisht humbjen e vlerës në monedhën turke dhe në frikësimin e investitorëve të huaj.

Burimi: Rt.com/ Gazeta impakt

 

 

 

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne