Teksa qeveria e Shqipërisë e ka firmosur në parim një marrëveshje për krijimin e zonës së lirë ekonomike në rajonin e Ballkanit, me rregulla njësoj si në BE që finalizohet tërësisht në vitin 2023, afate këto të konfirmuara edhe në Samitin e Triestes, mbetet pas vendeve të rajonit edhe në aspektin formal.
Shqipëria është i vetmi vend në rajon që nuk ka emëruar ende koordinatoret për “tregun” dhe “investimet”, teksa vende të tjera, jo vetëm kanë plotësuar nga ana formale strukturat, por po ecin me ritme më të shpejta për të marrë pozita dominuese në këtë proces. Sipas Këshillit të Koordinimit Rajonal, 6 vendet e tjera të rajonit, përveç Shqipërisë, kanë plotësuar me koordinatore katër drejtimet kryesore të bashkëpunimit rajonal si tregtia, investimet, burimet njerëzore dhe integrimi dixhital.
Serbia dhe Maqedonia po përparojnë me shpejtësi duke ndërmarrë reforma strukturore në drejtim të lehtësimit të kostove për biznesin për t’i bërë ato konkurruese në rajon, që “nesër” ku tregjet të njësohen të jenë superiorë në tregun e vogël të Rajonit.
Kryeministrat e Serbisë, Shqipërisë, Maqedonisë, Malit të Zi, Bosnjës dhe Kosovës kanë firmosur një marrëveshje dhe tashmë një plan veprimi është në zbatim për krijimin e një zone tregtare pa dogana njësoj si në vendet e BE-së deri në vitin 2023.
Në disa aspekte, ky lehtësim që ka nisur me marrëveshjen e CEFTA redukton ndjeshëm barrierat dhe procedurat tregtare ndërmjet vendeve, por sakaq vë në vështirësi disa industri në vend që të bëhen jokonkurruese me hapjen e tregjeve për disa arsye. Qeveria e Shqipërisë, siç shihet nga të dhënat e RCC, ka mbetur pas, sepse ende nuk i ka përcaktuar koordinatoret e vetë që do të negociojnë pjesën e Shqipërisë, ndërsa bizneset prodhuese në vend ende nuk janë informuar as formalisht për efektet që do të ketë ky proces.
Serbia, Maqedonia dhe vende të tjera në rajon aplikojnë politika të subvencionit të prodhimit të grurit, ndërsa Shqipëria jo. Edhe pse fabrikat shqiptare të përpunimit të miellit kanë investuar në teknologji moderne, ato nuk kanë akses të njëjtë në lëndën e parë, si bizneset e tjera të përpunimit të miellit në Serbi dhe Maqedoni, teksa hapja e tregut me rajonin rrezikon një faliment të industrisë vendase.
Sipas marrëveshjes që është tashmë në zbatim, kontrollet e përbashkëta kufitare me një ndalesë duhet të nisin nga puna gjatë 2018-2019. Heqja e barrierave për tregtinë e shërbimeve dhe njohja elektronike e certifikatave duhet të ndodhë deri në vitin 2023. Deri në vitin 2020 duhet të jetë zbatuar protokolli shtesë për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve të CEFTA dhe vendet duhen të kenë kryer gjithashtu investimet në infrastrukturën e brendshme për tregtinë pa tarifa. Deri në vitin 2020, gjithashtu duhet të funksionojë një Task Forcë që të ndalojë subvencionet e fshehta të shteteve të veçanta ndaj sektorëve të caktuar.
