Në politikën shqiptare, qëndrimi ndaj Enver Hoxhës, ka pasur dyzimet e tij. Që nga 20 shkurti i vitit 1991 e deri tani, shumë ujra kanë rrjedhur nën këmbët e një politike të çartur dhe shumë tabu të së djeshmes nuk janë më të tilla.
Një forum i tillë, dy dekada e më shumë më parë, as që mund të mendohej. Ishte koha e mohimit të gjithçkaje, dhe, si dihet mohimi nuk sjell progres. Ishte koha e “çekut të bardhë” dhe e logos politike pëdëiste “ne qeverisim, bota na ndihmon”, dhe dalldia e përgjithshme nuk kishte asnjë vend të lirë për forume të tilla.
Ka pasur gjithnjë një triumvirat, që shkurt mund të përmblidhet, e djathta, Enveri, e majta.
Ndërsa forcat e së djathtës politike, në fakt nuk janë të tilla, është më shumë një lëvizje amorfe politike, figurën e Enver Hoxhës nuk e kanë analizuar kurrë, me seriozitet, saktësisht, pa mllefe dhe verbëri. Ata kanë sharë, kanë mallkuar, janë çjerrur, kanë mbushur sheshet me urrejtje, por nuk kanë bërë asnjëherë një gjë të duhur, thellësisht shkencore dhe serioze. Duke sharë gjithçka, ata kanë shkuar në të kundërtën e asaj që kanë synuar; kanë afruar një kohë që dukej e largët të afrohej. Bashkë me kohën kanë ripërtërirë edhe figurën e Enver Hoxhës.
E majta, megjithëse duket shumë më e afërt me figurën e Enver Hoxhës, në fakt ka pasur një shkëputje më serioze ndaj tij; figura të shquara të së majtës, si Dritëroi dhe Moikom Zeqo kanë bërë katarsin e një politike të shkuar. E kanë bërë pa mllef, seriozisht, me dinjitet dhe të saktë.
Megjithëse, mbi figurën e Enver Hoxhës janë hedhur në një kohë të shkurtër, të gjithë rrebeshet e mundshme, përsëri dyzimi ndaj tij vazhdon të mbetet një gjë e pranishme, e prekshme dhe që nuk mund të hiqet me dekretet, as të së djathtës e as të së majtës.
Vitet që erdhën e shkëputën mllefin nga arsyeja, e hoqën zemërimin nga mendimi, sollën krahasimin mes dy kohëve, njëra e së shkuarës, që nuk perceptohet dot në gjerësinë e saj dhe tjetra, e tashme, e prekshme dhe shpesh herë, neveritëse.
Por, fakti mbetet fakt. Dy dhjetëvjeçarë më parë, kudo, në të gjithë shtetin, e përtej tij me një shpejtësi të marramendshme, ndryshuan gjërat, ndryshoi edhe mendimi e qëndrimi ndaj liderëve të kohës, e mes tyre, edhe për Enver Hoxhën. Nuk ka ndryshim dramatik, por shenja e rikthimit të Enver Hoxhës, megjithëse nuk duam ta pranojmë, ashtu si pa u ndjerë, po futet gjithnjë e më shumë tek disa njerëz, jo edhe aq si nostalgji, por si përcpetim i një bote ndryshe nga sa ishte menduar.
Enver Hoxhën nuk mund ta rikthejnë disa vetë që mbartën portretin e tij. Atë po e rikthen politika jonë, politika e ditës, e sharjeve, e pasurimit të padenjë, e vjedhjeve, e grabitjeve, e rikthimit të alfabetizmit, po e rikthen, duke thënë se e luftuam, pikërisht ajo klasë politike që në vitin 1990 ,u shfaq kundërshtare e vendosur e tij.
Dhe njeriu, i cili ka një të metë, ai mund të mendojë, thotë me vete: po këta, në këtë kohë, kur i thonë demokraci, bëjnë kaq shumë gjëma, çfarë do të kishin bërë në një kohë tjetër? Dhe fillon e mendon për kohën tjetër, fillon e mendon kur ishin të varfër, por nuk kishin mbi kurriz gjithëfarë vagabondësh politikë. Fillon e mendon për një kohë kur mjekët nuk largoheshin dot nga fshati ku shërbenin, ku për një fëmijë të sëmurë rrinin gjithë natën në këmbë dhe harronin fëmijët e tyre. Ju sjell një shembull. E kam pasur mik të afërt mjekun Skender Zaimaj. Nuk bën nëna djalë më të mirë se si ishte ai. Nuk jeton më. Ishte drejtor i spitalit në Selcë të Vermoshit, specialist i sëmundjeve kancerogjene, dhe natën e vitit të ri, sapo ishte ulur me familjen, një telefonatë për një të sëmurë në Vermosh, 100 kilometra larg, e ngre nga tryeza e shtruar, udhëton gjithë natën, nëpër borë e akull dhe i shpëton jetën një njeriu. Kush e bën tashti këtë. Askush, ose më saktë, pak kush. Tani mjekët rrinë me turne në zonat e tyre… një javë unë, një javë ti, një javë ai tjetri. Dhe njerëzit fillojnë e marrin mall, sepse nuk kanë as lekë të paguajnë për mjekun, ilaçet, analizat…
Enver Hoxhën e ndalon ajo politikë, tek e cila njerëzit kanë shpresuar që nga dhjetori i vitit 1990 dhe që nuk po e gjen rrugën për të ardhur tek ne.
Nuk e risjell atë zhurma e pak çasteve e disa njerëzve, të cilët ende e kanë mendjen në një portret.
Atë e risjellin njerëzit tanë të politikës, të cilët, edhe në një vend të shenjtë, si parlamenti ynë, e kanë kthyer në një grazhd të neveritshëm.
Njerëzit kanë një të metë, ata mendojnë. Kanë të drejtën të mendojnë. Nuk besoj se do të ketë ende njerëz që ëndërrojnë kthimin e luftës së klasave, izolimin, ritkhimin e ndalimit të pronës private. Edhe dikush, kushdo qoftë, do të kishte provuar rikthimin e tyre, ai do të ishte shumë shpejt i dëbuar.
Por duan më shumë qetësi, çka nuk e kanë; duan punë, të cilën duhet ta blejnë; duan siguri për jetën e tyre dhe nuk kanë ku e gjejnë, sepse të vrasin ditën për diell e jo më natën për hënë; duan politikanë të ndershëm, por ata janë për faqe të zezë; duan që qytetet të mos shkretohen, por ata po mbetin bosh; duan një politikë agrare ndryshe nga sa është sot, por financat fluturojnë drejt së panjohurës.
Enveri ishte simbol i një kohe tjetër. Ajo kohë nuk kthehet më. Nostalgjia mbetet, e jo rrallë jo vetëm nostalgjia.
Bedri Islami
