Ka nga ata që e duan vetëm me vezë, apo me ton dhe domate, por të gjithë të paktën një herë, i janë përgjigjur një sulmi të papritur urie të shuar duke iu drejtuar zgjidhjes së një sanduiçi. Historia e këtij ushqimi të shpejtë, që sot ka një mbushje të gjerë të natyrës mish, peshk, perime të vendosura në mes të dy pjesëve bukë, aq më mirë nëse lyhet edhe me majonezë.
Shpikësi, siç thuhet, ishte John Montagu, konti i katërt i sanduiçit, i lindur saktësisht 300 vjet më parë më 3 nëntor 1718 në qytetin homonim të Kent, në Britaninë e Madhe. Admiral dhe diplomat, pasi studioi në Kolegjin Eton dhe në Trinity College, Kembrixh, u bë pjesw e Dhomës së Lordëve. Gjatë karrierës së tij ai dyshohej gjithashtu për korrupsion dhe moralin e tij privat të quajtur një skandal. Ai në fakt kishte shumë dashamirës dhe në martesën e dytë u celebrua me një këngëtare opere, Martha Ray, e cila u vra nga një paditës xheloz në 1779. Midis jetës publike dhe asaj private, lordi i sanduiçit ishte sigurisht një njeri shumë i zënë për këtë dukej se për të ushqyer veten, pa braktisur tryezën e punës ose të ndërpriste lojërat e tij me letra apo golfin, ai shpiku sanduiçin që mori dhe emrin e tij.
Por transformimin sanduiçi e pati në Itali ku me sa duket ishte Gabriele D’Annunzio. Poeti, i cili shpesh dha frymëzimin e tij në shërbim të reklamës – emri i tij La Rinascente, Amaro Montenegro, biskotat Saiwa – mendoi se sanduiçi si ‘mes vakti’, vakt i mesmw mes mëngjesit dhe drekës për të ngrënë.
Atësia e sanduiçit të parë italian i atribuohet një kafeneje të famshme dhe të lashtë në Piazza Castello në Torino. Në vitin 1925 kafja Mulassano filloi t’i shërbente klientëve të saj një version italian të sanduiçit me çaj anglez, pak më i madh, gjithnjë trekëndësh dhe i përbërë nga dy feta buke të mbushura dhe pa kore. Edhe sot sanduiçet e këtij vendi janë të famshëm për origjinalitetin e mbushjeve, me mbi 30 variacione.
Vitet e fundit, pothuaj dhjetë, së bashku me sanduiçin tradicional, gjithnjë të pasur në përbërje, është bërë i madh, shpikur nga Stefano Callegari në Testaccio (marka tregtare e regjistruar): një gërshetim mes picës dhe sanduiçit, i nxehtë dhe në qese për ushqimin e shpejtë të rrugës. Sukses i siguruar: gjashtë dyqane në Romë, pastaj në Firence, Milano dhe tani edhe në Nju Jork./ansa.it
