Lojërat e luftës Vostok-2018 në Siberinë lindore muajin e kaluar shënuan stërvitjen më të madhe ushtarake të Rusisë në më shumë se 30 vjet, ku morën pjesë rreth 300,000 trupa ruse, kineze dhe mongoliane.
Por, siç shkruan Aljazeera, përcjell Telegrafi, më shumë se një ushtrim, lojërat e luftës ishin një mundësi e marrëdhënieve me publikun për të shfaqur pajisjet ushtarake, burimi i dytë më i madh i Rusisë për të ardhurat, pas naftës.
Kështu, gjatë Vostok-2018, Rusia tregoi sistemin raketor S-400, një nga sistemet më të avancuara dhe të tregtueshme të armëve në vitet e fundit.
Siç bëhet e ditur, S-400 është një sistem i përmirësuar nga S-300, paraardhësi i tij i cili kohët e fundit u dërgua në Siri.
Dhe, për shkak të aftësive të saj, disa vende, përfshirë Kinën, Arabinë Saudite, Turqinë, Indinë dhe Katarin, kanë thënë se janë të gatshëm të blejnë S-400.
Si pasojë, pothuajse çdo qeveri që njoftoi se po planifikonte të blinte një sistem të tillë raketor ishte kërcënuar me një lloj hakmarrjeje diplomatike nga SHBA-të, NATO apo kundërshtarët.
Arsyeja për këtë shpërthim, sipas disa ekspertëve të intervistuar nga Al Jazeera, nuk është vetëm sepse S-400 është i avancuar teknologjikisht, por gjithashtu paraqet një rrezik potencial për NATO-n.
“S-400 është një ndër sistemet më të avancuara të mbrojtjes ajrore në dispozicion, në krahasim me më të mirën që Perëndimi ka për të ofruar”, vlerëson Siemon Wezeman, studiues i lartë për transferimet e armëve dhe programin e shpenzimeve ushtarake të Institutit Ndërkombëtar të Kërkimeve të Paqes të Stokholmit (SIPRI).
“Radarët e saj dhe sensorë të tjerë, si dhe raketat e saj mbulojnë një zonë të gjerë – radari ka një gamë të paktën 600 km për mbikëqyrje dhe raketat e saj kanë shkallë deri në 400 km”, bën të ditur Wezeman për Al Jazeera, përcjell Telegrafi. “Është e saktë dhe arrin të gjurmojë një numër shumë të madh objektivash të mundshëm”.
Gjithashtu vlerësohet se përparësi të tjera janë konfigurimi i tij modular dhe lëvizshmëria e lartë, që do të thotë se mund të ngrihet, të nxitet dhe të lëvizë brenda disa minutave.
“Është menduar të jetë një sistem raketash që mund të konfigurohet me sisteme të armëve me rreze të gjatë, gjysmë të gjatë, me rreze të mesme dhe madje me rreze të shkurtër, në varësi të asaj se si përdoruesi individual dëshiron të konfigurojë S-400”, ka thënë për Al Jazeera, analisti ushtarak Kevin Brand, i cili punonte me Këshillin për Marrëdhëniet me Jashtë.
Dhe Turqia, një anëtare e NATO-s, është një nga blerësit potencial më të rëndësishëm të S-400.
Duke folur në një ceremoni diplomimi për oficerët ushtarakë, presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan tha në gusht se Ankaraja do të përpiqet të sigurojë sistemin e raketave sa më shpejt që të jetë e mundur, gjë e cila sipas Rusisë do të ndodhë më 2019.
Por, interesi i Turqisë në sistemin raketor rus ka trembur aleatët e saj të Perëndimit, për arsye teknike dhe politike.
“Në kuptimin teknologjik, S-400 do të ishte një hap përpara për Turqinë, por nuk është domosdoshmërisht në interesin më të mirë të NATO-s që të integrojë sistemin e armëve brenda arkitekturës së saj më të gjerë”, tha Brand.
“S-400 mund të çojë në një situatë potencialisht të rrezikshme”, shpjegon Brand.
“Kur sheh sistemin rus S-400, sidomos në një strukturë të NATO-s, ka një shkallë vështirësie kur e integron atë në sistemin më të madh të mbrojtjes”, thotë Brand për Al Jazeera. “Nëse e merrni si një situatë shumë të mirë, skenari më i thjeshtë është se të dhënat e saj mund të mos jenë në gjendje të përfshihen në arkitekturën mbrojtëse që aktualisht përdoret nga NATO. Kjo është ndoshta skenari më i keq”.
Sipas tij, NATO mbështetet shumë në disa sisteme që punojnë së bashku në një rrjet më të madh. Por, potencialisht më e dëmshme, ekziston rreziku që Rusia të ketë qëllime të këqija.
“Çfarë lloj kontratash do të ekzistonin me teknikët rusë që do të kujdesen për S-400, për shembull, a do të ketë personeli i mirëmbajtjes ruse të dhëna në [NATO]?”.
“Skenari më i keq është se mund të ketë dobësi që lidhen me atë sistem që mund të shfrytëzohen nga një kundërshtar i mundshëm. Duke e lidhur atë, potencialisht mund të komprometoni në mënyrë aktive rrjetin tuaj mbrojtës”.
Për Indinë, Arabinë Saudite dhe Katarin, të cilët nuk janë pjesë e një aleance si NATO, blerja e një sistemi si S-400 do të çonte në më pak çështje teknologjike, por ato mund të rrezikonin pasoja diplomatike dhe ekonomike nga SHBA-të.
Në vitin 2017, SHBA-të zbatuan Aktin e Sanksioneve të kundërshtarëve të Amerikës (CAATSA) në një përgjigje ndaj ndërhyrjes së supozuar ruse në zgjedhjet presidenciale të vitit 2016 dhe përfshirjen ushtarake në Ukrainë dhe Siri.
CAATSA i lejon SHBA-të të veprojnë kundër individëve, kompanive apo vendeve që “shqetësojnë sigurinë ndërkombëtare”.
Kështu, Departamenti Amerikan i Shtetit ka thënë se blerjet kineze të avionëve SU-35 dhe sistemit raketor S-400 kanë shkelur CAATSA, vetëm disa javë pasi tha se India mund t’i nënshtrohet sanksioneve nëse vazhdon me blerjen e sistemit.
Përkundër kësaj, India vendosi më parë këtë javë për të blerë këtë sistem të raketave.
“India rendit prioritet të lartë lidhjet me Rusinë. Në botën e sotme të ndryshimeve të shpejta, marrëdhënia jonë merr rëndësi të madhe”, tha kryeministri i Indisë, Narendra Moditold, pasi nënshkruan marrëveshjen prej 5 miliardë dollarësh me presidentin e Rusisë, Vladimir Putin.
E sipas Wezeman të SIPRI, shanset e SHBA-ve që ndjekin kërcënimet e sanksioneve janë të pakta, veçanërisht për vendet si India dhe Arabia Saudite.
“Sanksionet në të vërtetë nuk janë të mundshme, pasi India dhe të tjerët janë shumë të rëndësishëm si partnerë ushtarakë dhe politikë për SHBA-të. Edhe sanksionet e kufizuara ndoshta do t’i bënin ato vende mjaft të zemëruara – të zemëruara për të dëmtuar interesat amerikane”.
Por edhe nëse sanksionet ekonomike nuk kanë gjasa, shqetësimi i SHBA-ve mund të shpjerë në një shtytje diplomatike.
“Ka gjithashtu një çështje diplomatike, pasi marrëveshja për të shitur teknologji të ndjeshme në një vend nënkupton një shtrirje më të gjerë të një sërë çështjesh politike dhe kjo është arsyeja pse SHBA-të po kërkojnë të izolojnë Rusinë pas ngjarjeve në Ukrainë dhe më gjerë”, ka thënë për Al Jazeera, Charles Forrester, analist i lartë i industrisë së mbrojtjes në Jane nga IHS Markit.
Për SHBA-të, këto blerje formojnë më shumë se vetëm një kërcënim ushtarak.
“SHBA ka punuar në gjetjen e mënyrave për të forcuar përgjigjet e saj diplomatike në skenën botërore në vendet që shkelin rendin e bazuar në rregullat globale”, tha Forrester.
Pra, pse Turqia, India apo ndonjë vend tjetër rrezikojnë marrëdhëniet diplomatike me SHBA?
“India nuk pëlqen të blejë domosdoshmërisht nga një shitës dhe të jetë tepër i varur nga një vend, kështu që nga një perspektivë indiane, gjeopolitikisht ka kuptim për të blerë disa sisteme nga Rusia dhe disa nga SHBA-të”, tha Brand.
India gjithashtu ka një marrëdhënie të gjatë për blerjen e pajisjeve nga Rusia, kështu që ata kanë shumë përvojë me këto pajisje.
Një motiv tjetër është “përzierja” e teknologjisë ushtarake, diçka që SHBA-të “nuk janë të gatshme të bëjnë, ndryshe nga Rusia”.
“Rusia është e gatshme të furnizojë S-400 ndoshta për këdo dhe të ndajë teknologjinë deri në një farë mase”, shpjegoi Wezeman megjithëse shtoi se nuk është e qartë se sa larg do të shkojë kjo gjë.
Dhe për Turqinë në veçanti, Wezeman tha, S-400 është bërë diçka e një projekti të kotë.
“Duke mos u ‘përkulur’ ndaj SHBA-ve dhe NATO-s, Turqia tregon se është ‘shefi i vetes’, dhe se mund të ‘zëvendësojë’ SHBA-të dhe NATO-n”, vlerëson Wezeman.
