“Khashoggi dëshironte që bota islame të arrijë qeverisje demokratike”

METİN MUTANOĞLU

Këshilltari i kryetarit të përgjithshëm të Partisë për Drejtësi dhe Zhvillim (Partia AK), Yasin Aktay, rrëfen se kush është gazetari saudit Jamal Khashoggi i vrarë në mënyrë brutale në Konsullatën e Arabisë Saudite në Stamboll më 2 tetor.

“Kush është gazetari Jamal Khashoggi për të cilin është kuptuar se është vrarë brutalisht pasi hyri më 2 tetor në Konsullatën e Arabisë Saudite në Stamboll për të marrë një dokument zyrtar dhe për të cilin që nga ajo ditë nuk ka patur më asnjë lajm nga ai? Këtë çështje e ndjekin pyetjet se pse është vrarë Khashoggi? Përse është vendosur në objektiv një gazetar i larguar nga vendi i tij dhe që ishte në përpjekje për të krijuar një jetë të re mes SHBA-ve dhe Turqisë? Me sa duket mendimet e tij kanë qenë arsyet e vrasjes, mendimet të cilat i ndau me botën dhe të cilat shqetësuan qeverinë e Arabisë Saudite”.

Çfarë ishin këto ide të Jamal Khashoggit që shqetësuan familjen saudite dhe që çuan deri në vrasjen e tij mizore? Pyetjet tona ia drejtuam sociologut dhe politikanit Yasin Aktay, i cili në Turqi është një nga personat që e njeh më mirë Jamal Khashoggin dhe mendimet e tij. Pra, shpresat e Jamal Khashoggit për demokraci dhe liri që filluan me “Pranverën Arabe” ishin mendimet intelektuale që e çuan atë në vdekje.

PYETJE: Jamal Khashoggi për qytetarët turq që shikojnë televizionin për ditë të tëra është përshkruar si një “gazetar saudit”. U kuptua se Khashoggi u zhduk nga Konsullata e Përgjithshme e Arabisë Saudite në Stamboll dhe u vra më vonë. Sauditët e kanë pranuar këtë. Kush ishte Jamal Khashoggi për një qytetar të mesëm turk?

Aktay: “Për një qytetar të mesëm turk, Jamal Khashoggi në të vërtetë nuk ishte një emër i njohur përpara se të ndodhnin këto ngjarje. Duke u përmendur kaq shumë, njerëzit mund të kenë menduar se ‘nga doli ky emër?’. Sepse, Jamal Khashoggi nuk ishte një emër që përmendej shumë në mediat turke, nuk ishte një emër që fliste turqisht, por nga origjina ai ishte turk. Nëse do të kemi parasysh lëvizjet e popullatës brenda kufijve të përcaktuara në vitet e Luftës së Parë Botërore ai ishte nip i një familjeje turke e mbetur në pjesën e Arabisë Saudite, e cila ka qenë pjesë e territorit të Shtetit Osman. Familja e tij i ka rrënjët të bazuara nga qyteti Kayseri. Familja e tij e ka ndjerë veten turke përsa kohë që ka jetuar në Arabinë Saudite. Ai është nga Arabia Saudite, por në të njëjtën kohë është turk. Për këtë arsye Khashoggi i ka kushtuar rëndësi gjithmonë marrëdhënieve Turqi-Arabi Saudite”.

PYETJE: A e ndante me ju që ndjehej turk?

Aktay: “Sigurisht. Në ambientet ku ndodhej ai e paraqiste në një masë se ishte turk. Ka një gjë të çudtishme ku përmes një shembulli dëshiroj të shprehë se shpesh herë kemi vizituar Arabinë Saudite dhe pozitat e vjetra gjeografike Osmane, ku ka dhe jemi njohur me shumë njerëz që e ndjejnë veten turq. Ku gjithkush vë në dukje me rëndësi se ka lidhje me Turqinë apo ndonjë farefisni me turqit. Kjo nuk ndodh vetëm me Arabinë Saudite, por edhe në Siri, Liban madje edhe në Egjipt, Tunizi dhe Algjeri. Shohim se e kaluara Osmane përket me periudhën para 100 viteve në kohën kur të gjithë bashkë kanë qenë osmanë. Pra, ne u ndamë në pozita gjeografike të ndryshme kur kufijtë u përcaktuan njëqind vjet më parë. Në një mënyrë jemi shpërbërë. Ku si pasojë gjithmonë kemi patur një pjesë mangut. Kohët e fundit përballemi shpesh herë me këto skena që kur ‘globalizimi’ ka nisur të na e bëjë më të lehtë qasjen, takimin. Kjo është diçka që e kemi parë shumë qartë, veçanërisht në Egjipt. Shumë njerëz që kemi njohur në Egjipt e bënin të qartë se halla, tezja, gjyshi apo gjyshja ishin turq dhe ishin krenarë për këtë”.

PYETJE: Khashoggi pasi u largua nga Arabia Saudite filloi të jetonte në SHBA, por, e vizitonte edhe Turqinë. Çfarë ishin arsyset e vizitave të tij?

Aktay: “Ndoshta të gjithë jemi të vetëdijshëm se Turqia ka një veçori që është një prej qendrave të rëndësishme të botës dhe botës islame. Ku shumë takime në lidhje me botën islame zhvillohen tashmë në Stamboll. Një pjesë e madhe e takimeve, konferencave në lidhje me të ardhmen e botës islame, takimet politike, tregtare, akademike dhe intelektuale zhvillohen në Turqi. Kjo situatë e bën Turqinë një prej qendrave më të rëndësishme. Për shembull një grup aktivistësh për të drejtat e njeriut nga e gjithë bota u mblodhën dhe vendosën që të zhvillojnë çdo vit organizimin e çmimit për një vend në lidhje me çështjet politike dhe ndihmat humanitare. Si çmim të parë të organizimit për vitin 2018 ata shpallën ‘Stambolli kryeqytet i njerëzisë’. Gjithashtu kanë filluar përgatitjet për vitin e mëpasshëm. Turqia në këtë drejtim ka qenë një pikë reference, pikë fillestare. Në këtë kuptim Turqia është një qendër intelektuale dhe politike. Turqia në pretendimin e saj për t’u bërë fuqi rajonale nuk bazohet vetëm në ide të thjeshta por në të vërteta dhe mbi një bazë. Aktualisht ka një bazë ndëkombëtare sociologjike. Nëse shkoni në të gjitha hotelet në Stamboll dhe do të shikoni profilet e përgjithshme të mbledhjeve të zhvilluara do ta shikoni qartë këtë. Pra, nuk është për t’u habitur që Stambolli të ketë qenë një pikë e vizituar shpesh nga Khashoggi. Gazetari Khashoggi dhe për emra të tjerë të përzgjedhur si Khashoggi janë emra që janë të parët që vijnë ndërmend për mbledhje të tilla”.

PYETJE: A vinte çdo muaj Khashoggi”

Aktay: “Në Turqi zhvillohen aktivitete, mbledhje takime apo konferenca që mund të jenë arsye për të ardhur çdo muaj. Jo vetëm ai, por çdo intelektual vjen shpesh herë në Turqi, ku nëse më thoni një emër ju them se sa shpesh vjen në Turqi. Aktualisht mund të them se nuk ka mbetur ansjë intelektual pa kaluar në Turqi. Gjithashtu edhe në Stamboll nuk ka ansjë emër intelektuali, aktivisti dhe sidomos nga bota islame që të mos ketë kaluar nga Stambolli. Sigurisht që Khashoggi ka një situatë të veçantë. Pas largimit nga Arabia Saudite, ai filloi të jetonte në Washington deri para 1-1,5 vitesh. Lidhjet e tij me Turqinë u formuan edhe për shkak të një afrimi njerëzor. Filluan të planifikonin një martesë me një zonjë. Mendoj se kjo ka qenë edhe arsyeja që ka vizituar më shpesh Stambollin, ku ai kishte blerë një shtëpi dhe kishte filluar përgatitjet në mënyrë të shpejtë për një martesë”.

PYETJE: Atëherë kishte vendosur të jetonte në Turqi?

Aktay: “Në të vërtetë ai mendonte të jetojë në Turqi dhe në Washington. Zonja Hatice nuk kishte përfunduar ende shkollën, vazhdonte masterin, por gjithashtu ai dëshironte të kishte lidhje edhe me Turqinë, sepse kishte dashuri ndaj Turqisë. Mendonte se herët apo vonë do të kthehej në Turqi, gjë të cilën ia shprehte edhe zonjës Hatice, por edhe mua dhe shokëve. Në Turqi ai gjente ngrohtësi, gjente vetveten”.

PYETJE: “Jemi në dijeni për fjalimet e tij se e shihte Turqinë si një qendër të botës islame. Si ishte qasja e tij në këtë çështje?

Aktay: “Sigurisht kështu është. Ai gëzohej dhe kënaqej për përparimin e Turqisë në periudhën e qeverisjes së Partisë AK, nga performanca e treguar në pikën e zhvillimit, me rrugën që ka bërë në demokratizim dhe që përbënte një model shumë të mirë për botën arabe, ku dhe ai theksonte se në fund edhe bota arabe do të arrinte diku duke u ndikuar nga ky model. Sigurisht që ishte i vetëdijshëm se asnjë model nuk mund të zbatohej plotësisht në një vend. Por, me një frymëzim, një ndikim i tillë, ai ishte i vetëdijshëm se ky fllad që frynte nga Turqia do të krijonte një jehonë. Ai këtë e ndjente. Për shembull në lëvizjet e ‘Pranverës Arabe’ ai e shihte se po formohej domosdoshmërisht një paralelizëm. Kishte një entuziazëm të madh gjatë ‘Pranverës Arabe’. Edhe pse nuk ishte kundërshtar i vendit të tij, ai në lëvizjet e ‘Pranverës Arabe’ kishte ide të kundërta me vendin e tij. Këto mendime të kundërta nuk e bënin atë që të ishte një person që duhej të bëhej të heshtte, të përndiqej në vendin e tij. Natyrisht, ai ishte i pakënaqur me kontributin e vendit të tij në ‘Pranverën Arabe’. Ai përshkruhet si një gazetar kundërshtar, por ajo mbeti një shprehje që e kishte mbërthyer atë në 1.5 vitet e fundit. Ai kishte marrëdhënie të mira më parë. Ai bënte rolin e opozitës, kritikonte dhe nuk ngurronte të bënte kritika të cilat edhe kur i bënte ishin shumë të vërteta. Ai nuk po kërkonte një alternativë. Me fjalë të tjera, nuk ishte në kërkim të asnjë dinastie tjetër, të asnjë mbreti apo të një familjeje tjetër përveç familjes saudite”.

PYETJE: Çfarë kërkonte plotësisht?

Aktay: Por, kishte një mendim që mbretëria në vendin e tij të kishte qeverisje më të mirë, më demokratike, më respektuese për të drejtat e njeriut, si ajo në Britani. Për të, politikat e reformës së shpallur nga mbreti Salman bin Abdul Aziz, që pasoi mbretin Abdullah pas vdekjes, i dhanë atij shpresë të madhe. Dhe, bëri deklarata shumë të favorshme për të. Madje, nuk kundërshtonte ndërhyrjen për të eliminuar kaosin në Jemen, për të cilën në fillim nuk ishte kundër”.

PYETJE: Ju keni shkruar një shkrim. Çfarë ishte faji i Khashoggit? Atje ju keni shtruar pyetjen çfarë ishte në të vërtetë faji i Khashoggit. Përse u vendos në objektiv?

Aktay: “Ajo që kam thënë unë se pse ka vdekur Jamal Khashoggi në këtë ngjarje, se çfarë gabimi ka bërë është që ai besoi. I besoi shumë vendit të tij. Besoi shumë se njeriu i vendit të tij nuk do t’i bënte një të keqe të tillë atij. I besoi Turqisë. Besoi se nuk do të kryhej një ngjarje e tillë brenda Turqisë. Për shkak se Turqia është një shtet i fuqishëm ligjor, shtet i drejtësisë, një vend ku fuqia dhe aftësia e forcave të policisë është shumë e mirë. Prandaj, ai mendonte se këtu ndaj tij nuk mund të kishte ndonjë vrasje apo rrëmbim. Dhe, sigurisht ai besoi se nuk do të ndodhë një gjë e tillë në konsullatë. Besoi në gjënë më të thjeshtë që njerëzit e zakonshëm mund të kishin besim, gjë e cila u dëmtua. Kjo ngjarje solli në mendje mundësinë se një njeri nuk duhet t’i besojë konullatës së tij kur ai shkon atje. Kjo është një ngjarje e tmerrshme. Çfarë do të thotë që një njeri të mos i besojë konsullatës së tij. Çdo njeri jashtë vendit rastis që të ketë punë në konsullatën e vendit të tij. Nuk jep siguri tek njerëzit nëse konsullatat janë vende ku mund të kryhen lehtësisht krimet dhe të mbulohen ato. Bota moderne, a nuk është një botë e përcaktuar nga fakti se ndjenja e besimit dhe e realitetit janë shumë të zhvilluara? Sigurisht nëse nuk ka ndonjë krim të referuar nga vendi i tij. Nëse faji i tij është për shkak të opozitarit ai ka qenë edhe më parë si i tillë. Ai ka bërë rolin e opozitarit herë gjatë ‘Prenverës Arabe’ dhe herë kundër vendit të tij, por askush nuk i tha që ‘përse bën opozitën’. Këtë herë filloi të kishte vëzhgimet me kundërshtimet ndaj një numri arrestimesh, zbulimit të shkeljeve të rënda të të drejtave të njeriut pas daljes nga kontrolli të punëve pas ndërhyrjes në Jemen të cilën në fillim e kishte mbështetur, si dhe për faktin se prania e Arabisë Saudite thellonte edhe më shumë, sesa zgjidhte krizën e Jemenit. Aktualisht, ne të gjithë kemi këto vëzhgime. Tani, të gjithë vëzhguesit objektivë e dinë se Arabisë Saudite nuk i ka mbetur më misioni për të zgjidhur problemin në Jemen dhe se veçanërisht Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabia Saudite, së bashku me Iranin, janë duke thelluar krizën në Jemen. Këto tre vende nuk e lënë Jemenin në Jemen. E njëjta gjë ndodh edhe në Siri, Libi dhe Egjipt. Khashoggi e thoshte hapur se vendi i tij, Arabia Saudite në vend të zgjidhjes së problemit luante një rol që thellonte edhe më shumë problemin. Këto kritika bëhen, këto mund të jenë shqetësuese, por a mund të jetë një arsye për vrasjen, a kërkon urrejtje të mjaftueshme ndaj një personi sa të arrijë deri në eliminim? Mendoj se ka patur arsye të tjera, më shumë arsye për këtë. Nga administrata e tanishme e Arabisë Saudite, Jamal Khashoggi nuk konsiderohej vetëm si gazetar i opozitës, por edhe si truri i aftë për të organizuar opozitën. Atij i ishte atribuuar një rol i tillë, teksa ai kurrë nuk ia kishte përshtatur vetes së tij një rol të tillë, ku ai thoshte ‘Nuk do të mund të kem një rol të tillë. Aktualisht është e pamundur të bëhet një gjë e tillë në Arabinë Saudite’. Por, në anën tjetër kishte një dyshim të tillë. Nga buroi ky dyshim? Unë mendoj se ky dyshim ka ardhur pak nga frika, paranoja, nga paranoja e pushtetit”.

PYETJE: Veçanërisht pas ‘Pranverës Arabe’, tek të gjithë ne u krijua opinioni se në botën arabe kishte filluar një epokë e re në të cilën demokracia kishte lulëzuar, të drejtat e njeriut do të zbatoheshin më gjerësisht, liria e shprehjes do të zhvillohej në të gjithë botën arabe dhe njerëzit do të vinin në pushtet përmes sistemit të lirë zgjedhor. Menjëherë pas kësaj erdhi në rend dite çështja e Vëllazërisë Muslimane (Ihvan). Në këtë kuptim kishte frikë të madhe nga Vëllazëria Muslimane në rajonin e Gjirit. Dëshiroj të bëni një vlerësim edhe për paranojën në Gji për Vëllazërinë Muslimane, si dhe këndvështrimin e Jamal Khashoggi ndaj Ihvanëve.

Aktay: “Nën frikën ndaj Ihvanëve në të vërtetë qëndron frika për demokracinë. Kjo është shumë e hapur dhe e qartë. Ihvan deri më tani në asnjë vend të botës nuk ka ndjekur një rrugë për të ardhur në pushtet përmes ndonjë rruge jashtë demokracisë. Nuk ka një plan, një program të tillë. Nëse do t’i kundërshtojmë nga pikëpamja e botës së tyre të mendimit, Ihvanët kanë një mendim që është më i hapur ndaj kriritkave, kanë një qasje që është më i përshtatshëm për t’u modernizuar dhe që përbrenda saj përmban shumëllojshmërinë. Gjithashtu mbështet edhe demokracinë. Në çdo vend të botës ku janë të përhapur janë të hapur që në pushtet të vijnë me rrugë demokratike. Asnjëherë nuk kanë aplikuar dhunë dhe asnjëherë dhunën nuk e kanë bërë pjesë të programeve të tyre. Cili grup i Ihvanëve, në cilin vend të botës ka vepruar kështu? Nëse nuk ka një gjë të tillë, çfarë ndodhi në Egjipt? Erdhi në pushtet me zgjedhje dhe u largua me puç. Ata që erdhën në pushtet nuk përdorën asnjë lloj forme të dhunës, ndërsa ata që i përmbysën përdorën dhunën më të pamëshirshme duke masakruar 3.000 njerëz të pambrojtur. Ndërkohë edhe grupet Selefi të mbështetur nga vendet e Gjirit pavarësisht masakrave e kanë mbështetur puçin ushtarak. (Sigurisht nuk kanë qenë të tillë të gjithë grupet Selefi, ku në Egjipt ka patur edhe grupe Selefi që e kanë kundërshtuar grusht shtetin, madje ka patur edhe grupe liberale nga të cilët këto dolën kundër puçit). Është e qartë se Vëllazëria Muslimane ka qenë viktimë e kësaj. Ajo gjithmonë ka qenë viktimë dhe jo autore e ndonjë akti të dhunshëm. Është e pakuptimtë që gjëra të tilla t’i ngarkohen. Në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe në Arabinë Saudite ka një propagandë intensive për të djallëzuaar dhe tjetërsuar Ihvanët. Në këtë drejtim ndiqet një retorikë dhe zhvillohen lobime duke shpenzuar shumë para. Në SHBA, Britani bëhen përpjekje për t’i lançuar Ihvanët si organizatë terroriste. Por, a e kemi ne detyrë të mbrojmë Ihvanët? Jo nuk kemi. A jemi ne Ihvanë?Jo nuk jemi? A kemi ne ndonjë lidhje me Ihanët? Sigurisht që jo. Ne Ihvanët i shohim si një pjesë të rëndësishme të pozitës gjeografike islame. Unë jam sociolog dhe si i tillë interesohem shumë pak me çdo anë të botës islame. Aktualisht në botën islame nuk ka ndonjë grup më të fuqishëm dhe më të organizuar se Ihvanët me të cilët mund të bashkëpunojmë dhe për të cilët mund të themi që janë miq të demokracisë apo të përshtatshëm me demokracinë, të cilët si në Sudan, Libi, Jemen apo në Irak dëshirojnë të punojnë me demokraci dhe japin përpjekje me rrugë demokrratike. Për këtë arsye më shumë se armiqësi ndaj Ihvanëve mund të ketë armiqësi kundër demokracisë. Ihvanët nuk kanë bërë grusht shteti dhe nuk kanë aplikuar dhunë në asnjë vend. Përkundrazi, kanë një qasje që përpiqet ta gjejë të arsyeshme kudo”.

PYETJE: Khashoggi ishte gjithashtu aktiv në mediat sociale. A ishte një burim frymëzimi me idetë e tij?

Aktay: “Kishte rreth 2 milionë ndjekës. Ishte një person që kur postonte një tweet apo një deklaratë, brenda një ore mund të kishte reagime nga qindra, madje edhe mijëra persona. Kjo veçori me sa duket shqetësonte disa persona në Arabinë Saudite”.

PYETJE: Khashoggi kishte një mendim prej Ihvani? Kjo është arsyeja pse ai dukej i rrezikshëm në rajonin e Gjirit? Khashoggi mendonte se Ihvan ishte një strukturë që mbronte demokracinë në rajon?

Aktay: Ndoshta Khashoggi ishte i njohur për shumë intelektualë në botën islame dhe ashtu sikur kishte marrëdhënie të ngushta me shumë qarqe islamike ose politike, ai kishte marrëdhënie të ngushta edhe me qarqe të Ihvanëve. Ndoshta mund të ketë patur ndonjë bashkëveprim me ta, por nuk është e drejtë që ai të vendoset në një linjë të pastër të Ihvanëve. Ai ishte një njeri që kishte marrëdhënie shumë të mira me shumë shtresa të ndryshme edhe me liberalë. Ishte një njeri që kishte bashkëveprim dhe një marrëdhënie të afërt me njerëzit liberalë të krahut të majtë edhe të Egjiptit edhe të gjeografisë islame. Por, ai ishte një njeri besimtar. Jamal Khashoggi nuk kishte një praktikë politike ose lidhje me organizata. Nuk ishte pjesë e ndonjë strukture të organizuar brenda Arabisë Saudite. Nuk kishte ndërmarrë ndonjë rol organik brenda lëvizjes Ihvan. Por, ndoshta mund të vërehet afërsi nga pikëpamja e ideve. Ai gjithmonë mbronte demokracinë, hapjen demokratike. Po ashtu ishte një person që mendonte për Turqinë, e ndiqte nga afër se çfarë ndodhte në Turqi dhe po ashtu shprehte mendimet e tij. Po ashtu edhe për Egjiptin. Kishte mendime se si e gjithë bota islame gjatë ‘Pranverës Arabe’ të arrinte sërish qeverisje demokratike. Në lidhje me këtë ishte shumë aktiv. Ku madje edhe në takimet ku merrte pjesë fliste për këto çështje. Sigurisht që fliste edhe nëse Arabia Saudite mund t’i lejonte, nuk i lejonte, apo hezitonte madje edhe për pengesat që kryente. Dhe, kjo e bënte atë më interesant. Mund të them këtë se ka shumë pak njerëz nga Arabia Saudite që mund të flasin kaq hapur dhe që kanë një horizont kaq të gjerë. Edhe sikur të ketë është vështirë të gjesh njerëz që mund të shprehin kaq qartë veten e tyre. Ai mund të shprehte veten e tij edhe në anglisht edhe në arabisht. Për këtë arsye unë them se ai ishte një nga personat që ngjallte interes se çfarë do të shpreh në takime të tilla”.

PYETJE: Shumë intelektualë nga bota arabe kryesisht jetojnë në Turqi, në Evropë. Atentati ndaj Khashoggit për ata a do të ketë një ndikim nxitës për rrugën drejt demokracisë apo një ndikim frikësues?

Aktay: “Askush të mos mendojë se ngjarja që i ka ndodhur Khashoggit do të frikësojë të gjithë intelektualët. Unë mendoj se mënyra e vdekjes apo e vrasjes e ka kurorëzuar me martirizim jetën që ka jetuar. Ka jetuar një jetë me një qëndrim krenar dhe luftarak. Nuk është tërhequr asnjëherë për të thënë atë që ka patur për të shprehur. Disa mund ta kritikojnë për qëndrimin që ka patur afër me Arabinë Saudite në të kaluarën, por përse kjo duhet të jetë çështje diskutimi? Njerëzit nuk janë gjithmonë të detyruar të jenë opozitarë të vendit të tyre. E rëndësishme është ajo që të mos hezitojë të kritikojë dhe të rregullojë ato gjëra që i sheh si të gabuara absolute. Ai kritikoi publikisht vendin e tij në ‘Pranverën Arabe’, mbajti një qëndrim ndryshe nga vendi i tij. Ndërsa në çështjen e Katarit tregoi një qëndrim ndryshe. Një njeri që ka qenë i detyruar të largohej nga vendi i tij për të mos mbetur i detyruar të mbrojë gjërat që nuk beson. Ishte një njeri që ka provuar mërgimin me dhimbjen, por me idenë se shpjegimi i kësaj jete me dhimbje ndoshta mund të përbëjnë një model. Por, si rezultat ata që e kanë vrarë, që kanë urdhëruar apo kanë lidhje me këtë e mallkojnë këtë moment, sepse kanë marrë një famë të keqe. Sepse ato që janë përfshirë në këtë edhe kanë marrë një famë të keqe, edhe do të marrin ndëshkimin e kësaj. Ata nuk do të shpëtojnë së gjykuari nga ndërgjegjja ndëkombëtare. Martirizimi i tij ishte i rëndësishëm në një ngjarje të tillë. Kjo ngjarje ka krijuar një model të gjallë për njerëzit që të mendojnë lirisht, të kurorëzojnë atë që mendojnë me sjellje dhe kosto. Ndoshta ai tregoi se mendimi i lirë mund të ketë një çmim. Njerëzit janë më të prirur të thonë: ‘Le të mendojmë të lirë, por mos të na ndodhë asgjë’. Nuk ka një botë të tillë. Bota që nga krijimi i saj është një vend ku njerëzit që mendojnë të lirë duhet të paguajnë një çmim”.

Burimi: AA

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne