Ibrahim Karagül
Pse u parashtrua një pyetje në emisionin e një shfaqje televizive në kanalin televiziv kombëtar turk ATV që ka një ndikim të tillë në ndërgjegjen kolektive shoqërore të Turqisë? Pse ua bëri zemra dhe mendja të dridheshin aq thellë? Pse ishim aq të zhvendosur, pse disa prej nesh u reduktuan në lot, pse zemrat ishin të acaruara?
Pyetja ishte: “Nëse do të kishte një aeroport në Stamboll në 1819, për cilat qytete do të përdoreshin terminali “ndërkombëtar” për të udhëtuar?” Përgjigjet e listuara ishin “Athina, Sarajeva, Sofje,” “Damasku, Jerusalemi, Kajro,” dhe “Bagdadi, Amani, Medina”.
Ishim aty, nga Danubi në Persi, nga Jerusalemi në Medinë
Asnjë nga këto nuk ishte përgjigja e saktë. Udhëtarët do të duhej të përdorin terminalin e “brendshëm” për të shkuar në të gjitha këto qytete. Ne do të ishim duke udhëtuar në këto qytete sic udhetojme ne Konia, Trabzon, Izmir, Edirne, Diyarbakır dhe Erzurum.
Këto qytete ishin qytetet qendrore gjatë epokës osmane. Ato ishin qytetet e lashta të gjeografisë sonë. Ato ishin qytete që ndërtonin rajonin, bënë histori, edukuan dhe ngritën perandoritë. Dhe ndërsa këto qytete ekzistonin, ekziston thelbi i te qenit “ne”.
“Ne” ishim atje, nga Danubi në Gjirin Persik, nga Kaukazi në Detin e Kuq, nga Jerusalemi dhe Medina deri në Bagdad dhe Damask. Kjo “ne” ishte Ballkani, ne ishim Mesopotami, ishim Anadoll, ne ishim Oqeani Indian dhe ne ishim Deti i Zi dhe Mesdheu.
Ne ishim turq, ishim arab, ishim kurd. Ne po përpiqemi të mbetemi “ne”
Ne ishim turq, ishim arab, ishim kurd, ishim kaukazian apo boshnjak, ishim shqiptar apo persian. Por ne ishim “ne.
Ndërsa kjo ide e “ne” ekzistonte, ne ishim qendra e botës, ne ishim boshti kryesor i tokës, ne ishim burim i fuqisë dhe pasurisë, ne po formonim fushën globale të energjisë. Pas vitit 1819, ne bëmë përpjekje të mëdha për të mbrojtur, mbrojtur dhe mbajtur së bashku të gjitha këto qytete, një rajon. Ajo që ne u përpoqëm për të mbrojtur dhe mbajtur së bashku nuk ishte vetëm ato qytete. Ne po përpiqeshim të mbronim atë që ishte “ne”, ne po përpiqeshim të qëndronim «ne».
Kujtesa, zemrat dhe qytetet tona u prishën
Dhe pasi kemi humbur identitetin si “ne”, kemi humbur edhe këto qytete. Jo vetëm këto qytete, por humbëm njëri-tjetrin. Ndërkohë që ishim duke e bërë historinë për shekuj me radhë, ne u qëlluam papritmas në margjinat e historisë. Rajoni ynë ra, qytetet tona u rrëzuan dhe zemrat tona u shpërndanë. Më e rëndësishmja, kujtesa jonë u shemb, u bëmë të verbër dhe te harruar.
Kur Iraku u pushtua në vitin 2003, kur morëm lajme për masakrën në qytetin e Kutit , asnjëri prej nesh, përveç disa Kut al- Amara, nuk u kujtua. Ne nuk e mbajme mend se si pas qindra mijëra vetësh ushtria Perëndimore u ndërtua në zemër të Mesopotamisë, si Bagdadi, një nga qytetet e lashta të Islamit, u nda në copa-copa me mure të larta, si njerëz që kanë jetuar së bashku për shekuj me radhë u theren me njeri-tjeterin. Ndërsa Bagdadi ishte në shtëpi për sa e sa shumë perandori. Ne nuk gjetëm asgjë në kujtimet tona përtej 90 vjetëve.
Cili ishte ushtari turk i cili shkroi fjalët e mëposhtme duke u përpjekur të na tregonte?
‘Mos u lut për ne.
Hakmarrje, oh hakmarrje! ‘
Ndërsa Izraeli po bombardonte Gazën, pasi po kryente masakër pas masakre, pasi po shkatërronte një komb në dritën e diellit, u derdhëm në rrugë duke thirrur “Gaza”. Bëmë flamuj palestinezë; ata që rezistojnë me hobe janë jashtë heronjve. Por ne nuk i kujtojmë luftërat e Gazës në vitin 1917.
Edhe një herë, ne nuk u zgjuam si 90 viteme pare. Cilat ishin luftërat e para, të dyta dhe të treta të Gazës, nuk u kthyem të shikojmë. Kujtesa jonë nuk ishte e mjaftueshme për të ditur se cilat fshatra ishin bombarduar nga Izraeli.
Ndërsa, edhe arkivat britanikë përmbajnë kujtime të ushtarëve turq që vdiqën në luftërat e Gazës – atëhere nga ku mësuam. Ne nuk arritëm të kuptojmë se ç’është ushtari turk, i cili erdhi këtu nga Anadolia për të mbrojtur Jeruzalemin në kuptimin e letrës së tij me xhep: “Mos u lut për ne, hakmarrje, hakmarrje!”
Tragjeditë e Ballkanit dhe Kaukazit … Sepse ishim një komb që nuk ‘qante’
Ne nuk i kujtojmë tragjeditë e përjetuara nga miliona njerëz që u dyndën nga Ballkani në Anadoll, masakrat dhe therjet, martirizimi i qindra mijëra njerëzve, gjenocidi – ne zgjodhëm ta harronim atë. Ne nuk i thamë askujt për dramat e atyre që erdhën nga Kaukazi dhe kërkuan strehim në Anadoll.
Ne nuk i kujtojmë ose mësojmë kujtimet e fëmijëve tanë që shkuan nga Anadolli në Jemen, duke e ditur se ata kurrë nuk do të kthehen më, edhe pse lufta e Jemenit vazhdon sot. Ne nuk e kemi, nuk mund ta kalojmë atë për tja paraqitur brezave.
Sepse ne ishim një komb që “nuk dinte të qante.” Ne nuk do të lypnim, nuk do të ishim të dobët, nuk do të bënim lëshime për krenarinë tonë, nuk do t’i kërkonim askujt ndihmë dhe kurrë nuk do të përkuleshim.
Ne ishim një ideal i madh që përfshin Paqësorin dhe Atlantikun
Dëgjuam këngët popullore që vinin nga bregu i Danubit, nga Jemeni dhe Kaukazi. Ne dëgjuam tingujt e zisë që u ngrit nga Anadolli. Ne mbetëm të heshtur me durim të pamëshirshëm. Ne dinim të qëndronim të qetë dhe të prisnim.
Sepse ne ishim një ideal i madh që u përhap nga brigjet e Oqeanit të Madh, nga brigjet e Oqeanit Indian deri në brigjet e Atlantikut.
Ne ishim të vetëdijshëm se ishin qytete që bënë histori, jo shtete. Ishim të vetëdijshëm se qytetet nuk e harruan dhimbjen, se një ditë do të merrnin hak.
Kemi kërkuar strehim në Anadoll dhe jemi mbajtur të qetë gjatë gjithë shekullit të 20-të. Kujtimet tona u fshinë dhe ne mbetëm ende heshtur. Ne qëndruam të qetë duke e ditur se një ditë këto toka do të zgjohen përsëri.
Sepse ky ishte zgjimi i tretë i madh, rritja e tretë e madhe
Ne qëndruam të qetë duke besuar se një ringjallje e re do të vinte pas Luftës së Parë Botërore, ashtu siç u ringjall pas Luftrave të Kryqëzatave, pas Selxhukëve , pas Invasionit Mongolian.
Tani, kujtimet tona kanë ardhur të gjalla, gjuha jonë është e palidhur, emocionet tona janë të lira, dhe besimi ynë ka fituar forcë. Ne kujtuam Medinën, Sarajevën dhe Bagdadin nga e para. Ne kujtojmë se çfarë janë atdheu dhe rajoni, ku janë qytetet tona të lashta. Ne jemi ringjallur.
Nëse sot, një “gjuhë e Turqisë” po fiton forcë në të gjithë rajonin nga brigjet e Paqësorit në Oqeanin Atlantik, kjo është për shkak të ringjalljes së kësaj kujtese dhe thirrjes së historisë në momentin e tanishëm. Ky ideal i madh nuk është nacionalizmi në kuptimin e ngushtë. Është lufta për “ne”, jo për “mua”.
Kjo është arsyeja pse u zhvendosën, por ‘gjuha’ tani flet si një
Kjo është lufta që Turqia po ngre. Kjo është arsyeja e sulmeve ndaj Turqisë nga Perëndimi, Lindja, rajoni ynë dhe brenda. Kjo është arsyeja pse mendjet, zemrat dhe mendimet tona janë ringjallur. Kjo është një përballje e madhe historike. Rrëzimi një shekull më parë ishte një pikë kthese historike. Ngjashëm, ngritja sot është gjithashtu një pikë kthese në histori.
Ri-zbulimi i kësaj ndërgjegjësimi, aktivizimi i kujtesës, rindërtimi i këtij identiteti është arsyeja pse njerëzit tanë u tronditën në mënyrë emocionale dhe mendore nga përgjigjet e kësaj pyetjeje. Kjo “gjuhë” është shumë më e fortë se të gjitha diskutimet politike. Dhe kjo gjuhë tani flet si një. Ndikimi i kësaj pyetjeje në një program televiziv zbuloi të gjithë mekanizmat prapa tendencave aktuale politike dhe shoqërore. Kjo në vetvete është rritja e re./ yenisafak/ Gazeta Impakt
