Hosein Musavian, ish-negociator i lartë bërthamor iranian, ka komentuar vendimin e mundshëm të presidentit të SHBA Donald Trump për decertifikimin e marrëveshjes bërthamore të Iranit, duke thënë se Irani mbetet i angazhuar në Traktatin për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore.
Irani kurrë nuk ka ndërtuar armë bërthamore, kurrë nuk ka drejtuar programin e tij bërthamor drejt armatimit, u hap deri në inspektimet më të plota në historinë e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (ANEA), dhe “është palë e të gjitha traktateve kryesore ndërkombëtare që ndalojnë prodhimin dhe përdorimin e armëve të shkatërrimit në masë”, tha ai.
Teksti i plotë i artikullit të Musavian, që fillimisht u shfaq në lobelog.com të premten, është si vijon:
Pas një takimi të Shtëpisë së Bardhë me udhëheqësit ushtarakë amerikanë të enjten ku diskutoi çështjet bërthamore të Iranit dhe të Koresë së Veriut, Presidenti amerikan Donald Trump tha me zë të lartë se ishte “i qetë para stuhisë”. Trump njoftohet gjithashtu t’u ketë thënë zyrtarëve të tij ushtarakë për t’i dhënë atij “një gamë të gjerë opsionesh ushtarake … me një ritëm shumë më të shpejtë”.
Në fjalimin e tij para Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në shtator, Trump gjithashtu deklaroi se ishte i gatshëm të “shkatërronte tërësisht” Korenë e Veriut dhe të anulonte marrëveshjen bërthamore të Iranit si “një nga marrëveshjet më të këqija dhe më të njëanshme”. Ditë më vonë, bombarduesit amerikanë fluturuan në afërsi të hapësirës ajrore të Koresë së Veriut, duke e detyruar ministrin e jashtëm të Koresë së Veriut për të shpallur se Shtetet e Bashkuara kishin “shpallur luftë”.
Për vite me radhë ishte programi bërthamor i Iranit që u shqyrtua nga Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj, derisa negociatat çuan në Planin e Përbashkët të Veprimit, një marrëveshje që zbatoi regjimin më të plotë të transparencës dhe verifikimit bërthamor në historinë e mospërhapjes së armëve bërthamore.
Me tensionet në gadishullin Korean në nivele të rrezikshme dhe humbja e negociatave për luftën bërthamore, a mundet që marrëveshja bërthamore të shërbejë si një model për të shmangur përshkallëzimin e mëtejshëm me Korenë e Veriut apo taktikat e presionit të Trumpit do të shtyjnë Iranin të hedhur poshtë rrugën e Koresë së Veriut për të frenuar Shtetet e Bashkuara?
Krahasimi i Iranit dhe Koresë së Veriut
Kancelarja gjermane Angela Merkel ka miratuar idenë e përdorimit të marrëveshjes bërthamore si një model për Korenë e Veriut, duke deklaruar se “formati” i negociatave bërthamore të Iranit mund të “përdoret për t’i dhënë fund konfliktit me Korenë e Veriut”. Në të njëjtën kohë, Federica Mogherini, shefe e politikës së jashtme dhe e sigurisë së BE, ka thënë se ka shumë dallime midis rastit të Koresë së Veriut dhe Iranit dhe se “sistemet e tyre politike janë shumë të ndryshme dhe historitë janë shumë të ndryshme”.
Dosjet bërthamore të Iranit dhe Koresë së Veriut janë me të vërtetë ndryshe. Përkundër të gjitha presioneve dhe sanksioneve që ka qenë subjekt i dekadave mbi programin e tij bërthamor, Irani mbetet i angazhuar në Traktatin për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore (NPT), kurrë nuk ka ndërtuar armë bërthamore, kurrë nuk ka drejtuar programin e tij bërthamor drejt armatimit, u hap deri në inspektimet më gjithëpërfshirëse në historinë e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (ANEA), është pjesë e të gjitha traktateve kryesore ndërkombëtare që ndalojnë prodhimin dhe përdorimin e armëve të shkatërrimit në masë, ka nxjerrë jashtë ligjit prodhimin e armëve të shkatërrimit në masë në nivelin më të lartë fetar dhe madje nuk u hakmor ndaj sulmeve me armë kimike nga Iraku i Sadam Huseinit për shkak të besimit fetar të udhëheqjes iraniane.
Nga ana tjetër, Koreja e Veriut është tërhequr nga NPT, ka ndërtuar armë bërthamore, ka zhvilluar raketa të afta për të mbartur raketa bërthamore dhe nuk kundërshton – qoftë fetarisht apo në aspektin sekularist – përdorurin e armëve bërthamore kundër armiqve të saj. Mogherini saktë ka deklaruar se rastet bërthamore të këtyre dy shteteve nuk janë të krahasueshme. Megjithatë, kancelarja Merkel ka të drejtë që modeli që zgjidhi krizën bërthamore iraniane mund të aplikohet për të arritur një zgjidhje diplomatike të krizës së Koresë së Veriut.
Pas revolucionit iranian të vitit 1979, Shtetet e Bashkuara miratuan një politikë të “teknologjisë zero bërthamore” në Iran dhe madje refuzuan të furnizonin Reaktorin e Kërkimeve të Teheranit, të cilin Shtetet e Bashkuara vetë e ndërtuan në vitin 1967. Sanksionet dhe presioni i Shteteve të Bashkuara kundër vendeve të tjera i detyroi ata që të largohen nga Irani por që Iran arriti vet të zhvillojë programin e vet të karburantit bërthamor, i cili çoi Iranin të zhvillojë mjeshtërinë e procesit të uraniumit në vitin 2003. Më pas, politika amerikane kundër Iranit u tërhoq në një “zero pasurim” në Iran dhe pranimin e reaktorëve iranianë të energjisë./ PT
