OPINION

45 vite nga Revolucioni Islamik, si i transformoi Khomeini marrëdhëniet e Iranit me Moskën

February 13, 2024

Nga: Ilya Tsukanov

E diela shënoi 45 vjetorin e përmbysjes së monarkut iranian të mbështetur nga SHBA, Mohammad Reza Pahlavi në një kryengritje popullore dhe ngritjen e Republikës Islamike të Iranit. Si ndihmoi Revolucioni i Iranit në transformimin rrënjësor të lidhjeve të Teheranit me Moskën?

Më 11 shkurt 1979, Shtabi i Përgjithshëm i Iranit shpalli neutralitetin e ushtrisë pas më shumë se një viti trazirash masive sociale dhe protesta kundër Shahut, duke e privuar shtetin nga një shtyllë kryesore mbështetjeje dhe garantuar fitoren e Revolucionit Islamik. Revolucioni, i farkëtuar nga kleri i fuqishëm shiitë i Iranit, të majtët, liberalët dhe iranianët e zakonshëm që kundërshtojnë korrupsionin, sundimin autokratik të Shahut, perëndimorizimin dhe statusin e kombit si vasal amerikan, u premtoi iranianëve drejtësi sociale, liri dhe pavarësi nga konfrontimi global mes fuqive të mëdha.

Revolucioni u drejtua nga Ayatollah Ruhollah Khomeini, një klerik islamik shiit me ndikim, i cili u detyrua të mërgonte nga qeveria e mbështetur nga SHBA. Khomeini u kthye në Iran më 1 shkurt 1979, duke u bërë përfundimisht udhëheqësi suprem i qeverisë revolucionare, e cila e transformoi Iranin nga një monarki absolute në një Republikë Islamike, një formë unike e qeverisjes që përmban një sistem parlamentar dhe president të zgjedhur nga populli, i mbikëqyrur nga autoriteti i “Udhëheqësi Suprem”, i cili nga ana e tij mbikëqyret nga një trup i zgjedhur i dijetarëve islamë i njohur si Asambleja e Ekspertëve.

Pictured: The famous Azadi (Freedom) Tower is illuminated with historical photographs of the late Iranian Supreme Leader Ayatollah Ruhollah Khomeini, leader of the Islamic Revolution, and Iran's national flag during a ceremony of the 45th anniversary of the Islamic Revolution, in Tehran, February 10, 2024.After February 1979, it took Moscow and Tehran time to calibrate their new relationship. Then-Soviet leader Leonid Brezhnev hailed the revolution as a "great historical victory for the Iranian people," with the USSR becoming the first country in the world to recognize the new government. Moscow was undoubtedly relieved by the ouster of an American puppet regime in such a strategically vital country bordering its soft southern underbelly, and heartened by Tehran's decision to break off relations with Washington and join the Non-Aligned Movement. - Sputnik International

Në foto: Kulla e famshme Azadi (Liria) është e ndriçuar me fotografinë historike të liderit suprem të ndjerë iranian Ayatollah Ruhollah Khomeini, liderit të Revolucionit Islamik dhe flamurit kombëtar të Iranit gjatë një ceremonie të 45 vjetorit të Revolucionit Islamik, në Teheran, në 10 shkurt, 2024.

Pas shkurtit 1979, Moskës dhe Teheranit iu desh kohë për të kalibruar marrëdhënien e tyre të re. Udhëheqësi i atëhershëm sovjetik Leonid Brezhnev e përshëndeti revolucionin si një “fitore të madhe historike për popullin iranian”, me BRSS duke u bërë vendi i parë në botë që njohu qeverinë e re. Moska u lehtësua padyshim nga rrëzimi i një regjimi kukull amerikan në një vend me strategji jetike që kufizohej me nënbarkun e saj të butë jugor, dhe u inkurajua nga vendimi i Teheranit për të ndërprerë marrëdhëniet me Uashingtonin dhe për t’u bashkuar me Lëvizjen e të Paangazhuarve.

Pictured: Revelers celebrating the 45th anniversary of the Islamic Revolution.Relations worsened through the first half of the 1980s, with Iran's revocation of two articles of the 1921 Soviet-Iranian Treaty pledging both countries not to deploy military contingents hostile to one another on one another's territory, the USSR's military operation in Afghanistan in support of a communist government besieged by CIA-backed rebels, and Moscow's failed attempts to reconcile Baghdad with Tehran during the brutal Iran-Iraq War of 1980-1988 negatively impacting bilateral relations.Ayatollah Khomeini's statements about the incompatibility of Islam with communist ideology further strained ties, with the supreme leader characterizing the USSR as the "Lesser Satan" in the Cold War confrontation against the American "Great Satan," signaling that Iran would not support either side. - Sputnik International

Në foto: Qytetarë që festojnë 45 vjetorin e Revolucionit Islamik.

Marrëdhëniet u përkeqësuan gjatë gjysmës së parë të viteve 1980, me revokimin nga Irani të dy neneve të Traktatit Sovjeto-Iranian të vitit 1921, duke u zotuar të dy vendet të mos vendosin kontigjente ushtarake armiqësore me njëri-tjetrin në territorin e njëri-tjetrit, operacioni ushtarak i BRSS në Afganistan në mbështetje të një qeveria komuniste e rrethuar nga rebelët e mbështetur nga CIA dhe përpjekjet e dështuara të Moskës për të pajtuar Bagdadin me Teheranin gjatë luftës brutale Iran-Irak të 1980-1988 duke ndikuar negativisht në marrëdhëniet dypalëshe.

Deklaratat e Ayatollah Khomeinit për papajtueshmërinë e Islamit me ideologjinë komuniste i tendosën më tej lidhjet, me liderin suprem që e karakterizoi BRSS si “Satani i Vogël” në konfrontimin e Luftës së Ftohtë kundër “Satanit të Madh” amerikan, duke sinjalizuar se Irani nuk do të mbështeste asnjërën palë.

Pictured: Fireworks over Tehran's Milad Tower during the celebration of the 45th anniversary of the Islamic Revolution.In the second half of the 1980s, relations began to thaw, with economic ties remaining close, and cultural cooperation continuing. Iranian airlines received the right to fly through Soviet airspace in 1985. In 1987, Aeroflot resumed flights to Iranian cities, and in 1990, Iranian pipeline gas deliveries to the USSR were resumed, paid for on a barter basis, including the work of Soviet engineers working on important social and infrastructure projects in the Islamic Republic. By 1990, Soviet-Iranian trade turnover had reached the equivalent of about $1.3 billion US. - Sputnik International

Në foto: Fishekzjarrë mbi Kullën Milad të Teheranit gjatë kremtimit të 45 vjetorit të Revolucionit Islamik.

Në gjysmën e dytë të viteve 1980, marrëdhëniet filluan të shkrihen, lidhjet ekonomike mbetën të ngushta dhe bashkëpunimi kulturor vazhdonte. Linjat ajrore iraniane morën të drejtën për të fluturuar përmes hapësirës ajrore sovjetike në vitin 1985. Në vitin 1987, Aeroflot rifilloi fluturimet drejt qyteteve iraniane dhe në vitin 1990, u rifilluan dërgesat iraniane të gazit në BRSS, të paguara në bazë të shkëmbimit, duke përfshirë punën e inxhinierëve sovjetikë duke punuar në projekte të rëndësishme sociale dhe infrastrukturore në Republikën Islamike. Deri në vitin 1990, qarkullimi tregtar Sovjetik-Iranian kishte arritur në ekuivalentin e rreth 1.3 miliardë dollarëve amerikanë.

Pictured: Closeup of the Azadi (Freedom) Tower, illuminated with pictures of late Iranian Supreme Leader Ayatollah Ruhollah Khomeini during a ceremony of the 45th anniversary of the Islamic Revolution in Tehran, February 10, 2024.In January 1989, five months before his death, Ayatollah Khomeini wrote his first and only message ever to a foreign leader - addressing Soviet leader Mikhail Gorbachev.In it, he called on the USSR to abandon its ideology of communism, and particularly its principles of materialism and atheistic hostility to religion, while simultaneously warning him against a return to capitalism. Khomeini suggested Iran's Islamic system as an ideological alternative."Your difficulties lie in the lack of true faith in God, and this leads and will lead the West into a quagmire of vulgarity, into a dead end. Your main difficulty lies in the futile, long-term struggle against God, the main source of being and everything that exists," Khomeini wrote. - Sputnik International

Në foto: Nga afër Kullës Azadi (Liria), e ndriçuar me fotografi të Udhëheqësit Suprem të ndjerë iranian Ayatollah Ruhollah Khomeini gjatë një ceremonie të 45-vjetorit të Revolucionit Islamik në Teheran, 10 shkurt 2024.

Në janar 1989, pesë muaj para vdekjes së tij, Ayatollah Khomeini shkroi mesazhin e tij të parë dhe të vetëm për një udhëheqës të huaj, duke iu drejtuar udhëheqësit sovjetik Mikhail Gorbachev.

Në të, ai i bëri thirrje BRSS që të braktiste ideologjinë e saj të komunizmit, dhe veçanërisht parimet e saj të materializmit dhe armiqësisë ateiste ndaj fesë, duke e paralajmëruar në të njëjtën kohë kundër një kthimi në kapitalizëm. Khomeini sugjeroi sistemin islamik të Iranit si një alternativë ideologjike.

“Vështirësitë tuaja qëndrojnë në mungesën e besimit të vërtetë në Zot, dhe kjo e çon dhe do ta çojë Perëndimin në një moçal vulgariteti, në një rrugë qorre. Vështirësia juaj kryesore qëndron në luftën e kotë dhe afatgjatë kundër Zotit, burimi kryesor të qenies dhe gjithçkaje që ekziston”, ka shkruar Khomeini.

Pictured: Fireworks light up the night sky as revelers watch during celebrations of the anniversary of the Islamic Revolution.Gorbachev sent a written response to Khomeini several days later, addressing issues of bilateral cooperation, the situation in the Middle East, and his “New Thinking” proposals for convergence between the superpowers to tackle global problems."I am disappointed," Khomeini responded in a message to Soviet Foreign Minister Eduard Shevardnadze, the only senior foreign official he ever met as supreme leader. "I heard that Gorbachev is a thinking man. I did not write him a letter by chance. The letter talked about the place of humanity in this world and the world beyond...As for the normalization of relations, I support it." - Sputnik International

Në foto: Fishekzjarret ndriçojnë qiellin e natës ndërsa njerzit argëtohen duke shikuar gjatë festimeve të përvjetorit të Revolucionit Islamik.

Gorbaçovi i dërgoi një përgjigje me shkrim Khomeinit disa ditë më vonë, duke trajtuar çështjet e bashkëpunimit dypalësh, situatën në Lindjen e Mesme dhe propozimet e “Mendimi i Ri” i tij për konvergjencën midis superfuqive për të trajtuar problemet globale.

“Jam i zhgënjyer”, iu përgjigj Khomeini në një mesazh për Ministrin e Jashtëm Sovjetik Eduard Shevardnadze, i vetmi zyrtar i lartë i huaj që ai takoi ndonjëherë si udhëheqës suprem. “Kam dëgjuar se Gorbaçovi është një njeri që mendon. Nuk i kam shkruar një letër rastësisht. Letra fliste për vendin e njerëzimit në këtë botë dhe botën më gjerë…Sa i përket normalizimit të marrëdhënieve, unë e mbështes”.

Pictured: Iranians gather in Tehran to mark the 45th anniversary of the Islamic Revolution.Following the USSR's collapse in 1991, notwithstanding the Boris Yeltsin government's attempts to forge closer ties with the West, relations with Tehran quickly came to enjoy a minor boom as well, with both countries facing economic difficulties and realizing they could complement one another's needs. Russia agreed to help Iran with its peaceful nuclear program, and agreed to assist the country in rearming its Army, Navy, and Air Force with then-modern Soviet weaponry. - Sputnik International

Në foto: Iranianët mblidhen në Teheran për të shënuar 45 vjetorin e Revolucionit Islamik.

Pas rënies së BRSS në 1991, pavarësisht nga përpjekjet e qeverisë së Boris Jeltsin për të krijuar lidhje më të ngushta me Perëndimin, marrëdhëniet me Teheranin gjithashtu patën një lulëzim të vogël, me të dyja vendet që përballeshin me vështirësi ekonomike dhe kuptuan se mund të plotësonin nevojat e njëri-tjetrit. Rusia ra dakord të ndihmonte Iranin me programin e tij bërthamor paqësor dhe ra dakord të ndihmonte vendin në riarmatimin e Ushtrisë, Marinës dhe Forcave Ajrore të tij me armatimin e atëhershëm sovjetik.

Pictured: Reveler watches fireworks over Tehran's Milad Tower during the celebration of the 45th anniversary of the Islamic Revolution.In Moscow foreign policy circles, some strategists began formulating proposals to establish a strategic partnership with Iran and other rising powers to help counterbalance US and NATO hegemony. This approach would begin to be realized in the 2000s.Trade relations remained weak through the 1990s due to both countries' lack of hard currency, but would eventually surpass Soviet-era levels from 2003 onward. - Sputnik International

Në foto: Reveler shikon fishekzjarre mbi Kullën Milad të Teheranit gjatë kremtimit të 45-vjetorit të Revolucionit Islamik.

Në qarqet e politikës së jashtme të Moskës, disa strategë filluan të formulojnë propozime për të krijuar një partneritet strategjik me Iranin dhe fuqitë e tjera në rritje për të ndihmuar në kundërbalancimin e hegjemonisë së SHBA-së dhe NATO-s. Kjo qasje do të fillonte të realizohej në vitet 2000.

Marrëdhëniet tregtare mbetën të dobëta gjatë viteve 1990 për shkak të mungesës së monedhës së fortë nga të dy vendet, por përfundimisht do të kalonin nivelet e epokës sovjetike nga viti 2003 e mbrapa.

Pictured: Ayatollah Khomeini waving to supporters in a historic photo projected onto the Azadi (Freedom)Tower in Tehran.After the start of the CIA dirty war in Syria in 2011, Russia and Iran joined forces to assist the country in its battle against terrorism, with Moscow deploying a limited contingent of military aircraft and warships in 2015 to conduct coordinated strikes against terrorist targets, reportedly after encouragement by late Islamic Revolutionary Guard Corps Quds Force Commander Qasem Soleimani.In 2019, Russian, Iranian, and Chinese warships held their first-ever joint drills in the Gulf of Oman, signaling strengthening strategic ties between the three nations.Throughout this period, economic cooperation continued to expand as well, with trade turnover hitting $4.9 billion in 2022 and expected to grow further after the completion of ambitious strategic infrastructure projects like the North-South Transport Corridor initiative. - Sputnik International

Në foto: Ayatollah Khomeini duke përshëndetur mbështetësit në një foto historike të projektuar në Kullën Azadi (Liria) në Teheran.

Pas fillimit të luftës së pistë të CIA-s në Siri në vitin 2011, Rusia dhe Irani bashkuan forcat për të ndihmuar vendin në betejën e tij kundër terrorizmit, me Moskën që vendosi një kontingjent të kufizuar të avionëve ushtarakë dhe anijeve luftarake në 2015 për të kryer sulme të koordinuara kundër objektivave terroriste, thuhet pas inkurajimit nga komandanti i ndjerë i Gardës Revolucionare Islamike të Forcave Quds Kasam Soleimani.

Në vitin 2019, luftanijet ruse, iraniane dhe kineze zhvilluan stërvitjet e tyre të para të përbashkëta në Gjirin e Omanit, duke sinjalizuar forcimin e lidhjeve strategjike midis tre kombeve.

Gjatë gjithë kësaj periudhe, bashkëpunimi ekonomik vazhdoi të zgjerohet gjithashtu, me qarkullimin tregtar që arriti në 4.9 miliardë dollarë në vitin 2022 dhe pritet të rritet më tej pas përfundimit të projekteve ambicioze të infrastrukturës strategjike si nisma e Korridorit të Transportit Veri-Jug.

Pictured: Fireworks explode near Azadi (Freedom) Tower during celebrations of the 45th anniversary of the Islamic Revolution, February 10, 2024.The construction of an economic and security bloc involving Russia and Iran accelerated dramatically in 2023, when Tehran joined the Shanghai Cooperation Organization and BRICS.At the same time, bilateral ties continue to grow stronger, with Moscow announcing in December 2023 that the two countries would be speeding up work to complete a "major new interstate agreement," widely speculated to be a strategic partnership pact involving economic, security, cultural, technical, scientific, and other cooperation. - Sputnik International

Në foto: Fishekzjarret shpërthejnë pranë Kullës Azadi (Liria) gjatë festimeve të 45 vjetorit të Revolucionit Islamik, 10 shkurt 2024.

Ndërtimi i një blloku ekonomik dhe të sigurisë që përfshin Rusinë dhe Iranin u përshpejtua në mënyrë dramatike në vitin 2023, kur Teherani iu bashkua Organizatës së Bashkëpunimit të Shangait dhe BRICS.

Në të njëjtën kohë, lidhjet dypalëshe vazhdojnë të forcohen, me Moskën që njoftoi në dhjetor 2023 se të dy vendet do të përshpejtonin punën për të përfunduar një “marrëveshje të re madhore ndërshtetërore”, e spekuluar gjerësisht si një pakt partneriteti strategjik që përfshin ekonominë, sigurinë, bashkëpunimin kulturor, teknik, shkencor e të tjera.

Pictured: Fireworks explode in the night sky against the background of Milad Tower during celebration of the anniversary of the Islamic Revolution.Relations between Russia and Iran have been forged by over 500 years of diplomatic contacts, and more than a millennium of ties going back to commercial exchanges between the Persian Empire and Russian peoples in the 8th century. This history has seen periods of friendship and cooperation, strife and conflict, but as former Iranian Ambassador to Russia Mehdi Sanaei said in 2018, "at no point in the last 500 years has the level of dialogue between Iran and Russia been so high." - Sputnik International

Në foto: Fishekzjarret shpërthejnë në qiellin e natës në sfondin e Kullës së Miladit gjatë kremtimit të përvjetorit të Revolucionit Islamik.

Marrëdhëniet midis Rusisë dhe Iranit janë krijuar nga mbi 500 vjet kontakte diplomatike dhe më shumë se një mijëvjeçar lidhjesh që kthehen në shkëmbimet tregtare midis Perandorisë Persiane dhe popujve rusë në shekullin e 8-të. Kjo histori ka parë periudha miqësie dhe bashkëpunimi, grindjesh dhe konfliktesh, por siç tha në vitin 2018 ish-ambasadori iranian në Rusi, Mehdi Sanaei, “në asnjë moment në 500 vitet e fundit niveli i dialogut midis Iranit dhe Rusisë nuk ka qenë kaq i lartë”./GazetaImpakt/Sputnik/