Përpjekja e Turqisë për të zgjidhur çështjen kurde – përmes një kombinimi të negociatave të ndjeshme me një figurë ikone separatiste të burgosur dhe veprimeve ushtarake në Siri – mund të hapë rrugën për paqe ose të thellojë ndarjet në një rajon që po përballet me kolapsin.
“Gjendja në Siri ka ndryshuar. Ne besojmë se është vetëm çështje kohe deri sa PKK/YPG të eliminohen.”
- Ministri i Jashtëm turk Hakan Fidan duke folur në një konferencë për shtyp javën e kaluar.
Në tetor 2024, Devlet Bahceli, lideri i Partisë Kombëtare të Lëvizjes Turke (MHP) dhe aleat politik i Presidentit turk Recep Tayyip Erdogan, surprizoi shumë njerëz me një propozim të papritur. Ai sugjeroi që Abdullah Öcalan, anëtari i themelues i Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), mund të lirohej nën kushte nëse ai do të heqë dorë nga dhuna dhe shpërbënte organizatën.
Öcalan, i cili është i burgosur në Turqi që nga viti 1999, ka qenë gjithmonë një simbol i rezistencës kurde. Pavarësisht kërkesave të vazhdueshme nga grupet kurde për lirimin e tij ose për një ulje të dënimit, autoritetet turke nuk kanë përgjigjur pozitivisht.
Muajin e ardhshëm, Bahceli e zgjeroi propozimin e tij, duke e paraqitur atë si një zgjidhje të mundshme për konfliktin disa dekadash me militantët kurdë dhe duke kërkuar që Partia për Barazi dhe Demokraci (DEM), pro-kurde, të angazhohet në bisedime direkte me Öcalan.
Erdogan e mbështeti idenë, duke e quajtur atë një “mundësi historike”. Ky propozim përkohet me ngjarjet politike në Siri, ku Hayat Tahrir al-Sham (HTS), e udhëhequr nga Abu Mohammad al-Julani, e rrëzoi ish-presidentin Bashar al-Assad më 8 dhjetor pas një ofensive të papritur dyjavore që e tronditi rajonin. Julani, i cili tani përdor emrin e tij të vërtetë Ahmad al-Sharaa, dikur udhëhoqi Frontin al-Nusra, të lidhur me Al-Qaeda, të cilin e krijoi në Siri nën udhëheqjen e liderit të ISIS, Abu Bakr al-Baghdadi në vitin 2011. Fronti al-Nusra më vonë u bë HTS. Ngjarjet në Siri dhe shembja e regjimti Baathist të Assadit përforcuan pozitat rajonale të Ankarasë.
Përfaqësuesit e DEM u takuan me Öcalan, pas një takimi të partisë me Bahceli muajin e kaluar. Turqia tani është gati të shfrytëzojë pozitat e saj të forcuara të negociatave për të adresuar atë që e sheh si kërcënimin kurd në Siri.
Konflikti Turqi–PKK: Dritë historike
Për të kuptuar qëndrimin e Turqisë ndaj çështjes kurde, veçanërisht pozicionin e saj ndaj Forcave Demokratike Siriane (SDF) të mbështetura nga SHBA dhe lidhjet e tyre me PKK-në, është thelbësore të shqyrtohen momentet kyçe të konfliktit. Këto momente kanë formësuar marrëdhënien mes shtetit turk dhe PKK-së gjatë dekadave të dhunës dhe përpjekjeve sporadike për paqe.
PKK u themelua zyrtarisht më 27 nëntor 1978 në qarkun Lice të provincës Diyarbakir. Themeluesit e saj, përfshirë Öcalan, ishin një grup studentësh marksistë që kërkonin të krijonin një shtet të pavarur kurd që do të përfshinte rajonet me shumicë kurde në Turqi, Siri, Irak dhe Iran.
Megjithatë, kjo vizion përplasej me politikat e Turqisë, e cila mohoi ekzistencën e një identiteti të veçantë kurd dhe kufizoi shprehjen kulturore kurde. Pushtimi ushtarak i 12 shtatorit 1980 i dha një goditje të rëndë PKK-së, ku shumë nga anëtarët dhe liderët e saj u arrestuan. Pavarësisht kësaj, PKK nisi operacionin e saj të parë ushtarak në 1984, duke shënuar fillimin e një konflikti të gjatë dhe të dhunshëm me shtetin turk.
Në fillim të viteve 1990, PKK bëri përpjekjen e saj të parë të rëndësishme për paqe. Më 20 mars 1993, grupi shpalli një armëpushim pas bisedimeve indirekte, por kjo iniciativë u shkatërrua pas vdekjes së papritur të Presidentit turk Turgut Özal në prill të atij viti. Më maj, Presidenti Süleyman Demirel e mbylli zyrtarisht procesin e paqes, duke i rifilluar armiqësitë mes të dyja palëve.
Arrestimi i Öcalan në 1999 shënoi një pikë kyçe në konflikt. Më 15 shkurt, inteligjenca turke kapti Öcalanin në Nairobi, Kenia, dhe e ekstradoi atë në Turqi. Fillimisht i shqiptohej dënimi me vdekje, por dënimi u konvertua në burgim të përjetshëm pas heqjes së dënimit me vdekje nga Ankara. Pas arrestimit të tij, PKK shpalli një armëpushim të njëanshëm, por ky armëpushim u mbyll në vitin 2004, kur grupi rifilloi operacionet, duke synuar qendrat urbane në Turqi.
Vitet që pasuan panë një eskalim të rëndësishëm ushtarak bashkë me përpjekje për negociata sekrete. Në vitin 2008, ushtria turke nisi Operacionin Sun në veriperëndim të Irakut, duke përfshirë 10,000 ushtarë. Në të njëjtën kohë, filluan negociata sekrete në Oslo në vitin 2010, por këto negociata nuk arritën rezultate të rëndësishme.
Në fund të vitit 2012, kryeministri i atëhershëm Recep Tayyip Erdogan njoftoi bisedime me Öcalanin në burg me synimin për të arritur paqe. Më mars 2013, Öcalan telefonoi nga burgu për të kërkuar që përkrahësit e tij të ndalonin luftën dhe të tërhiqeshin nga Turqia, duke theksuar nevojën që politika të mbizotëronte mbi armët. Partia e përgjigjej këtij thirrje dhe shpalli një armëpushim.
Një proces i rinovuar i paqes filloi në fund të vitit 2012, të nismuar nga Erdogan, i cili shpalli biseda direkte me Öcalanin për të arritur një zgjidhje paqësore për konfliktin. Më mars 2013, Öcalan bëri thirrje për fundin e armiqësive dhe kërkoi që luftëtarët e PKK-së të tërhiqeshin nga Turqia. PKK shpalli një armëpushim në përgjigje, por kjo periudhë qetësie ishte e shkurtër.
Procesi i paqes u shemb në korrik 2015 pas vrasjes së dy policëve turq nga anëtarë të PKK-së. Dhuna që pasoi paqen pas kësaj çoi Turqinë në lansimin e operacioneve ushtarake masive dhe në rikthimin e kontrollit të territoreve të mbajtura nga kurdët në juglindje të vendit. Këto përleshje çuan në vdekjen e mijëra luftëtarëve të PKK-së dhe qindra ushtarëve turq.
Mes 2016 dhe 2020, Turqia e drejtoi vëmendjen e saj në operacionet kufitare në Siri, duke lançuar një sërë fushatash ushtarake, përfshirë Operacionin Mburoja e Eufratit, Operacionin Dega Olives, Operacionin Burimi i Paqes dhe Operacionin Burimi i Springut, për të dobësuar forcat kurde në Siri.
Këto operacione synonin Njësitë e Mbrojtjes së Popullit (YPG), të cilat Turqia i konsideron si një degë të PKK-së. Për të mbajtur kontrollin mbi zonat e rimarra, Turqia reorganizoi grupet e opozitës siriane nën Ushtrinë Kombëtare Siriane të mbështetur nga Turqia (SNA), duke ua caktuar atyre rolin e forcimit të masave të sigurisë, veçanërisht në zonat me shumicë kurde.
Situata në Siri dhe negociatat aktuale
Rënia e qeverisë së Assadit në Siri ka krijuar tani mundësinë për Turqinë që të adresojë çështjen kurde në disa fronte. Administrata e Erdogan po ndjek strategji paralele: angazhimin në negociata me Öcalan dhe forcat kurde, ndërkohë që po përgatitet për veprime ushtarake të mundshme në rast se bisedimet dështojnë.
Öcalan ka shprehur gatishmërinë e tij për të kontribuar në procesin e paqes, duke e konsideruar forcimin e vëllazërisë kurdo-turke si një “përgjegjësi historike”. Ai është cituar duke thënë se ishte “gati të merrte hapat e nevojshëm pozitivë”, duke theksuar se delegacioni që e vizitoi do të përcillte qëndrimin e tij tek shteti turk dhe forcat e tjera politike.
Megjithatë, SDF, e mbështetur nga SHBA, mbetet e palëkundur në qëndrimin e saj për të mbajtur armët, përveçse Turqia ndalon sulmet e saj, dhe Ankara ka refuzuar propozimin e komandantit të SDF-së, Mazloum Abdi, për të integruar SDF-në në ushtrinë siriane.
Ndërkohë, Ankara vazhdon të ushtrojë presion ushtarak në Siri, me Ushtrinë Kombëtare Siriane (SNA) që synon infrastrukturën kyçe të kontrolluar nga forcat kurde, siç janë Dega Tishreen dhe Ura Qaraqoq. Këto veprime, ndërsa kanë për qëllim dobësimin e ndikimit kurd, tregojnë tensionet e thella mes Turqisë, SDF-së dhe qeverisë ndërkohëse siriane. Pavarësisht negociatave të periodshme, mosmarrëveshjet mbeten, duke e bërë gjithnjë e më të mundur një përshkallëzim të mëtejshëm të konfliktit.
Për të shtuar shqetësimet e kurdëve, janë bërë deklarata që sugjerojnë një mundësi tjetër për uljen e mbështetjes nga SHBA nën administratën e presidentit të zgjedhur Donald Trump. Në një postim në platformën e tij sociale Truth Social, Trump shpalli:
“Siria është një kaos, por nuk është mik i ynë, dhe SHBA nuk duhet të ketë asgjë të bëjë me të. KJO NUK ËSHTË LUFTA JONË. LE TA LËSHOJË TË LODHET. MOS U PËRSHKRUANI!”
Komentet e mëtejshme nga aleati i Trumpit, Robert Kennedy Jr., zbuluan se presidenti i zgjedhur ka mbrojtur privatisht tërheqjen e trupave amerikane nga Siria, me qëllimin për të shmangur që ata të kthehen në “ushtri ushqimore” në konflikte rajonale. Ky diskurs ka lënë SDF-në të ndihen të pambrojtur, duke marrë parasysh varësinë e tyre të gjatë nga mbrojtja amerikane si një kundërbalancë ndaj agresionit të Ankarasë.
Vizioni të ndryshme dhe pasiguria rajonale
Në dritën e këtyre pasiguri, SDF ka kërkuar një marrëveshje me qeverinë e re siriane.
Gjatë një takimi me liderin ndërkohës sirian të mbështetur nga Turqia, Ahmad al-Sharaa, SDF propozoi miratimin e një sistemi qeverisjeje të decentralizuar, integrimin e SDF-së në ushtrinë siriane si një trup i bashkuar dhe kufizimin e operacioneve të saj në zonat e Administratës Autonome Kurde të Sirisë.
Ndërkohë që SDF kërkon shpërndarjen e barabartë të burimeve nga zonat pasura me burime për lindje të Eufratit, përgjigjja e Sharaas tregon dallimet e vazhdueshme mes dy palëve.
Damasku propozon që 80 përqind të të ardhurave nga nafta dhe gazi të drejtohen në qeverinë qendrore, shpërbërjen e SDF-së, shpërndarjen e anëtarëve të saj nëpër Siri, shpërbërjen e forcave të sigurisë kurde Asayish dhe caktimin e sigurisë urbane në polici qendrore siriane. Këto vizione të kundërta lënë pak hapësirë për kompromis dhe sugjerojnë një mundësi gjithnjë e më të madhe për Turqinë që të ndjekë veprime ushtarake të mëtejshme në Sirinë veriperëndimore.
Gatishmëria e Erdogan për të angazhuar në negociata me Öcalanin dhe SDF-në nuk është formësuar vetëm nga dinamikat rajonale, por edhe nga konsideratat e ngutshme të brendshme. Kushtetuesisht, Erdogan është i ndaluar të kërkojë një mandat tjetër përveçse të thirren zgjedhje të parakohshme, që e vendos të ardhmen e tij politike në një udhëkryq.
Sigurimi i mbështetjes së Partisë për Barazi dhe Demokraci (DEM) – partisë të tretë më të madhe në parlament – mund të jetë thelbësor për Erdoganin për të kaluar ndryshimet kushtetuese që do të zgjatnin presidencën e tij.
Nëse përmes diplomacisë apo veprimeve ushtarake, qasja e Erdogan ndaj çështjes kurde do të formësojë jo vetëm të ardhmen e politikës së brendshme të Turqisë, por gjithashtu do të përcaktojë nëse Siria mund të arrijë një unitet të brishtë ose do të nënshkruhet në fragmentim sipas linjave etnike dhe sektariste./TheCradle/GazetaImpakt
