Nga: Salim Kadri Kerimi, Shkup
Në shkrimin e tij me titull: “Regjistrimi i popullsisë 1942-1943”, i publikuar në Portalin e gazetës KOHA, të datës 4 Nëntor 2021, kolegu im i nderuarë m-r Qerim Lita, edhe njëherë ka bërë tentim për ti manipuluar lexuesit, rreth numrit të popullatës turke, që në periudhën para Luftës të dytë botërore kanë jetuar në teritorin e të ashtuquajturës Banovinë e Vardarit. Sipas tij, numri i “turqve dhe pomakëve” në kët Banovinë, në vitin 1938, paska qenë “rreth 60.000 banorë”, kurse i shqiptarëve “rreth 830.000 banorë”.
Shfrytëzoj nga rasti, kolegun Q.Lita ta lus lexuesve dhe opinionit më të gjera t’ua tregojë ose sqarojë burimin e informacionit rreth numrit të sipërpërmendur “të turqve dhe pomakëve” në teritorin e Banovinës të Vardarit/ Serbisë Jugore të Mbretërisë Jugosllave, në vitin 1938. Të dhënat statistikore, jo nga viti 1938, por p.sh. nga viti 1921, kur u zhvillua regjistrimi i parë zyrtar i banorëve të shtetit në fjalë, tregojnë se, sipas gjuhës amtare, vetëm në teritorin e sotëm të Maqedonisë Veriore, numri jo i “turqve dhe pomakëve” por vetëm i turqve ka qenë 118.758, kurse i shqiptarëve, 110.674 frymë.
Sipas të dhënave nga regjistrimi i njëjtë, të prezantuara në punimin shkencor të autorit serb Dimitar Tasiq (Дмитар Тасић, “Рат после рата – Војска Краљевине Срба, Хрвата и Словенаца на Косову и Метохији и у Македoниjи 1918-1920”, Утопија – Институт за стратегијска истраживања, Београд, 2008, 25), në teritorin e Serbisë Jugore, ku bënin pjesë teritoret e Maqedonisë Veriore (të sotme) dhe pjesë të Serbisë dhe të Kosovës, nga gjithsej 1.476.747 banorëve, numri i turqve ka qenë 148.019 (10%), kurse i shqiptarëve, 416.977 (28,2%). Sipas regjistrimit të rradhës, të vitit 1931, vetëm në teritorin e sotëm të Maqedonisë Veriore, numri i shqiptarëve ka qenë 129.640 frymë, kurse i turqve 105.407 frymë. Se të dhënat e lartpërmendura të Q.Litës, rreth numrit të turq ve (në 1938) në Banovinën e Vardarit, janë qesharake/ të pavërteta, përveç të dhënave të sipërpërmendura, e vërtetojnë edhe të dhënat e regjistrimit të banorëve në vitin 1948, sipas të cilave numri i turqve vetëm në RP të Maqedonisë ishte 95.904. Në fakt, mumri i turqve i Maqedonisë në 1948 ishte shum më i madh se numri i paraqitur zyrtar, por në se edhe këtë të dhënë e konsiderojmë si të saktë, atëhere del se të dhënat e lartpërmendura të Q.Litës rreth numrit të turqve, nuk janë azgjë tjetër vetëm se sajesa të tij. Manipulime të kësaj natyre për studijues seriozë siç pretendon të jetë z. Q.Lita, nuk janë korekte bile as të lejueshme.
Sa i takon vlefshmërisë të të dhënave statistikore nga “Regjistrimi i popullsisë 1942 -1943”, i realizuar nga administrata okupuese Italo – shqiptare, në Nënprefekturën e Carevdvorit (fshatrat e Prespës të Maqedonisë Veriore, pa qytezën e Resnjës dhe disa fshatra në veri të Resnjës), me këtë rast përmbledhtas mund ti jap këto dy vlerësime:
– administrata në fjalë, vetëm brenda tre viteve jo të plota, ka bërë tentim për asimilimin e popullatës joshqiptare (maqedonase, turke, vllehe, e tj.), mes tjerash, duke i detyruarë ata të arsimohen në gjuhën shqipe e jo në gjuhët e tyre amtare;
– nga të dhënat e transmetura nga ana e Q.Litës, del se konkretisht popullatës turke të fshatrave të Prespës (Kozjak, Belocrka e Sipërme, Carev Dvor, Dërmeni, Llavcë, e tj.), nuk ju është dhënë mundësija për deklarimin e përkatsisë të tyre nacionale, duke i trajtuarë të gjithë ata si shqiptarë.
Unë deri diku i “kuptoj” sajesat e administratës Italo – shqiptare të vitit 1942, por ama assesi nuk mund ti kuptoj sajesat e kolegut Q.Lita, i cili vazhdimisht mundohet ta mohojë prezencën e popullatës turke në Prespë, në Maqedoninë Perëndimore dhe Veri – perëndimore. Prezenca e turqve p.sh., në Prespë duke filluarë që nga shekulli i 15 e gjer më sot është e vërtetuarë/ konfirmuarë, nga autorë dhe institucione të shumta. Prezencën e turqve në Prespë z.Q.Lita dhe kush do tjetër mund ta vërejë edhe sot e kësaj dite, në se shëtitet nëpër rugët e Resnjës dhe pesë fshatrat e sipërpërmendura. Një fakt të këtillë e vërtetojnë edhe të dhënat e të gjitha regjistrimeve të realizuara që nga vite 1948 dhe gjer te i fundit në 2021. Kështu, p.sh. sipas të dhënave statistikore të viti 1948, pra gjashtë vite pas Regjistrimit të vitit 1942, del se në fshatrat e lartpërmendura si dhe në disa fshatra të tjera të Prespës, dhe kuptohet edhe në qytezën e Resnjës, përveç maqedonasve, shqiptarëve, egjiptasve, e tj., në Prespë me shekuj kanë jetuar/ jetojnë edhe turq. Pjesëtarët e këtij komuniteti në aspektin numëror gadi në çdo regjistrim kanë qenë në rradhë të dytë, pas pjesëtarëve të komunitetit maqedonas. Për ta ilustruarë këtë konstatim me të dhëna konkrete, në vijim do ti transmetoj të dhënat statistikore zyrtare, për periudhën 1948-2002, rreth përkatsisë nacionale të banorëve të pesë fshatrave të Prespës (Kozjak, Belocrka e Sipërme, Carev Dvor, Dërmeni dhe Llasca) të cilat, në periudhën 1941-1943, ishin pjesë përbërëse e Nënprefekturës të Carevdvorit, e cila ishte e administruarë nga administrata Italo – shqiptare.
- Fshati Kozjak
| Viti | Gjithsej | Maqedonas | Turq | Shqiptarë |
| 1948 | 135 | – | – | – |
| 1953 | 311 | – | 311 | – |
| 1961 | 299 | – | 297 | 2 |
| 1971 | 353 | – | 342 | 10 |
| 1981 | 396 | 5 | 337 | 7 |
| 1991 | 267 | 1 | 159 | – |
| 1994 | 120 | 1 | 111 | 8 |
| 2002 | 117 | – | 106 | 11 |
- Fshati Belocrka e Sipërme
| Viti | Gjithsej | Maqedonas | Turq | Shqiptarë |
| 1948 | 519 | – | – | – |
| 1953 | 359 | 1 | 284 | 74 |
| 1961 | 434 | 2 | 290 | 141 |
| 1971 | 506 | 3 | 291 | 207 |
| 1981 | 591 | 1 | 220 | 332 |
| 1991 | 342 | 1 | 106 | – |
| 1994 | 215 | – | 98 | 117 |
| 2002 | 187 | – | 73 | 114 |
- Fshati Carev Dvor
| Viti | Gjithsej | Maqedonas | Turq | Shqiptarë |
| 1948 | 1.237 | – | – | – |
| 1953 | 1.327 | 934 | 387 | – |
| 1961 | 1.303 | 951 | 344 | 7 |
| 1971 | 1.152 | 836 | 308 | 5 |
| 1981 | 1.233 | 875 | 343 | 2 |
| 1991 | 1.067 | 814 | 124 | – |
| 1994 | 708 | 612 | 95 | 1 |
| 2002 | 605 | 520 | 81 | – |
- Fshati Dërmeni
| Viti | Gjithsej | Maqedonas | Turq | Shqiptarë |
| 1948 | 802 | – | – | – |
| 1953 | 864 | 777 | 86 | – |
| 1961 | 822 | 721 | 99 | 2 |
| 1971 | 810 | 723 | 86 | – |
| 1981 | 774 | 693 | 78 | – |
| 1991 | 848 | 741 | 100 | – |
| 1994 | 460 | 447 | 13 | – |
| 2002 | 416 | 404 | 12 | – |
- Fshati Llascë
| Viti | Gjithsej | Maqedonas | Turq | Shqiptarë |
| 1948 | 305 | – | – | – |
| 1953 | 333 | 126 | 206 | – |
| 1961 | 339 | 121 | 217 | 1 |
| 1971 | 312 | 103 | 209 | – |
| 1981 | 358 | 97 | 241 | 16 |
| 1991 | 197 | 28 | 164 | – |
| 1994 | 145 | 28 | 113 | 4 |
| 2002 | 134 | 18 | 113 | 2 |
Pra, nga të dhënat e mësipërme, dalin në shesh manipulimet e administratës Italo – shqiptare, se në fshatrat e Nënprefekturës të Carevdvorit, sipas të dhënave statistikore që janë të transmetuara në shkrimin e lartpërmendur të Q.Litës, gjoja nuk paska popullatë turke. Nga të dhënat e mësipërme, poashtu, z.Q.Lita dhe të gjithë ata persona që mendojnë ngjashëm si ai, se gjoja në Republikën e Maqedonisë së Veriut turq paska/ ka vetëm në pjesën e saj lindore, duhet njëherë dhe përgjithmonë ti ndërprejnë manipulimet e tyre, se siç ka deklaruarë intelektuali angley Oldous Haksli (Aldous Leonard Huxley), “faktet nuk pushojnë së egzistuari duke i ignoruarë ato”.
Nga të dhënat e Regjistrimit të vitit 1942, në Nënprefekturën e Carevdvorite, mes tjerash del në shesh edhe një e dhënë tjetër jo e vërtetë. Për tja bërë qejfin administratës bulgare, si një nga dy aleatët e tjerë të koalicionit fashist, administrata Italo-shqiptare të gjithë popullatën maqedonase të nënprefekturës në fjalë e ka trajtuarë/ prezantuarë vetëm si popullatë bullgare.
