Ushtria siriane u shpërbë përballë ofensivës së opozitës për shkak të moralit të ulët dhe keqmenaxhimit prej vitesh.
Më 27 nëntor, një koalicion i grupeve të armatosura të opozitës, i udhëhequr nga Hayat Tahrir al-Sham (HTS) filloi një ofensivë kundër pozicioneve të mbajtura nga qeveria në provincat Alepo dhe Idlib në veriperëndim të Sirisë. Më pak se dy javë më vonë, ata u futën në Damask ndërsa Presidenti Bashar al-Assad dhe familja e tij fluturuan në një drejtim të panjohur. Shpërbërja e ushtrisë së regjimit sirian ishte jashtëzakonisht e shpejtë. Ajo sjell ndërmend kolapse të ngjashme në Afganistan – kur talebanët pushtuan Kabulin nga qeveria afgane pas tërheqjes së forcave amerikane – dhe në Irak, kur ISIL (ISIS) pushtoi në 2014 dhe pushtoi Mosulin, qytetin e dytë më të madh irakian, brenda ditë. Sukseset e HTS-së, talebanëve dhe ISIL (ISIS) ishin për shkak të mobilizimit dhe kohezionit të tyre të brendshëm – ose “asabijya” siç do ta quante historiani arab Ibn Khaldun – sa edhe për dështimet e kundërshtarëve të tyre. Rrjetet e patronazhit dhe korrupsionit dominuan ushtrinë e Sirisë njësoj si në Irak dhe Afganistan, duke e bërë atë të paqëndrueshme dhe joefektive pa mbështetjen e forcave të huaja. Kjo, përveç qeverisjes së lëkundur të al-Asadit, mungesa e legjitimitetit dhe jopopullariteti i regjimit siguruan paaftësinë e ushtrisë siriane për t’i bërë ballë avancimit të grupeve të armatosura të organizuara mirë.
Patronazh dhe moral të ulët
Për vite me radhë, opozita siriane vuajti nga fragmentimi dhe luftimet e brendshme, duke humbur terren ndaj regjimit sirian. Pas vitit 2020, konflikti u konsiderua kryesisht i “ngrirë”, gjë që i lejoi opozitës, veçanërisht HTS, të konsolidohej dhe të rigrupohej. Pavarësisht shumë vitesh pengesa, ajo nuk e humbi shpresën dhe përpjekjen për të luftuar regjimin sirian. Kjo siguroi një ndjenjë solidariteti të brendshëm, të cilin Ibn Khaldun e identifikoi në shekullin e 14-të si elementin kyç që e bëri një forcë fisnore mjaft të fortë për të marrë mbretëri të tëra. Ai e bëri këtë përfundim duke vëzhguar përparimin e udhëheqësit mongol Timur, i cili pushtoi jo vetëm sipërfaqe të gjera toke në Azinë Qendrore, por edhe pjesë të Indisë, Persisë, Irakut dhe Anadollit. Në vitin 1400, forcat e tij plaçkitën Alepon dhe më pas nisën një ofensivë rrufe, duke marrë Hamën dhe Homsin. Përfundimisht, Damasku kapitulloi ndaj Timurit pa një betejë në dhjetor 1400, me Sulltanin jopopullor Mamluk që u largua nga qyteti i tronditur. Në rastin e opozitës siriane, morali i tyre u rrit jo vetëm nga solidariteti i brendshëm, por edhe nga ideja se ata po luftojnë për çlirimin kombëtar. Në të kundërt, ushtria siriane vuante nga morali i ulët. Radhët e saj ishin kryesisht rekrutët, disa prej të cilëve u detyruan në shërbim pas arrestimit dhe torturës. Kështu, trupat siriane prej 130,000 trupash kishin pak shanse kundër 30,00 luftëtarëve rebelë që përparuan. Ushtria u shpërbë ashtu si u shpërbë ushtria afgane prej 300,000 trupash kur u përball me një forcë talebane prej 60,000 luftëtarësh dhe ashtu si forca irakiane prej 30,000 trupash kur 1,500 luftëtarë të ISIL (ISIS) sulmuan Mosulin. Në realitet, numrat e mëdhenj fshehin mangësi strukturore. Ushtria siriane – si ajo irakiane dhe afgane – ishte e zhytur në korrupsion dhe kishte një problem të rëndësishëm me “ushtarët fantazmë”. Ky fenomen i referohet listave të fryra me emra fiktivë, në mënyrë që oficerët të mbledhin pagesa shtesë. Kjo praktikë u shfaq për shkak se ushtria shërbeu si një rrjet patronazhi ku postet e oficerëve jepeshin në bazë të besnikërisë dhe jo në bazë të mprehtësisë ushtarake. Këta oficerë do të përdornin më pas pozitat e tyre për të nxjerrë pasuri për veten e tyre, qoftë nëpërmjet këtyre listave të fryra, qoftë përmes shantazhit të popullatës civile.
Rënia e një dinastie të korruptuar
Kur Egjipti nënshkroi një traktat paqeje me Izraelin në vitin 1979, atëherë presidenti sirian Hafez al-Assad – babai i Basharit – hoqi dorë nga aleancat ushtarake arabe dhe zhvilloi në mënyrë të njëanshme një forcë ushtarake masive. Bashkimi Sovjetik e furnizoi atë me një flotë tankesh, artilerie dhe avionësh, si dhe raketa balistike Scud për të penguar atë që e perceptonte si armikun e tij kryesor në rajon – Izraelin. Siria gjithashtu zhvilloi një program të armëve kimike në përputhje me atë bërthamor izraelit. Megjithatë, këto armë nuk u përdorën kurrë në një luftë konvencionale kundër ushtrisë izraelite. Kjo fuqi e madhe ushtarake u lëshua kundër popullsisë së Sirisë – fillimisht nën sundimin e Hafezit gjatë kryengritjes së Hamasë dhe më pas nën sundimin e Basharit gjatë revolucionit sirian në 2011. Armët e dizajnuara për të shkaktuar dëme serioze në ushtrinë izraelite u kthyen kundër civilëve sirianë. Al-Assad madje lëshoi raketat e tij balistike Scud me rreze të gjatë veprimi në qytetet siriane. Kur masakra e popullit sirian nga ushtria shkaktoi një dezertim masiv që i kushtoi gjysmën e oficerëve dhe ushtarëve të tij, regjimi i al-Asad u përpoq të importonte forca të huaja për të luftuar në emër të tij. Luftëtarët libanezë nga Hezbollahu dhe luftëtarët rusë nga grupi mercenar Wagner iu bashkuan grupe të ndryshme të armatosura pro-Iraniane dhe përfundimisht disa forca të rregullta ruse. Ndërkohë që këto forca të huaja arritën të zmbrapsnin forcat rebele dhe të siguronin regjimin e al-Asadit, ky i fundit bëri gabimin fatal duke besuar se mund të mbretëronte përgjithmonë me forcë brutale. Ajo nuk bëri pothuajse asgjë në përpjekjen për të rifituar legjitimitetin duke ofruar qeverisje të mirë për popullin e saj. Ajo ofroi pak shërbime dhe pothuajse asnjë siguri, pasi ekonomia siriane vazhdoi rënien e saj të lirë dhe standardet e jetesës ranë. Kjo neglizhencë u reflektua edhe në mënyrën se si regjimi i trajtoi gradat e ushtrisë. Që nga viti 2023, ushtarët merrnin shpërblime prej 10,000 lirash siriane ose 0,75 dollarë. Tre ditë para rënies së tij, al-Assad bëri një përpjekje të fundit për të rritur moralin duke rritur pagat në ushtri me 50 për qind. Por kjo doli se nuk kishte asnjë efekt. Ajo që mbeti nga ushtria siriane pasi ajo zhvilloi një luftë dhjetëvjeçare kundër popullit të vet, nuk dukej më e gatshme të zhvillonte një luftë tjetër dhjetëvjeçare në 2024. Me forcat e huaja që nuk ishin më pranë për të luftuar në emër të al-Asadit, trupat siriane u tërhoqën nga qytet pas qyteti derisa rebelët pushtuan Damaskun. Ushtria u zhduk në ajër ndërsa ushtarët e saj hodhën uniformat e tyre ushtarake në kazanët e plehrave dhe veshin rroba civile.Siç vërejti Ibn Khalduni rreth 700 vjet më parë, korrupsioni mund të vrasë asabiyya dhe të sjellë rënien e nxituar të dinastive të tëra. Është e qartë se al-Asadët nuk kishin mësuar shumë nga historia e vendit të tyre. /AlJazeera/GazetaImpakt
