Lufti Bilalli
Sipas një raporti të publikuar nga Financial Times, SHBA-ja ka zbuluar se United Arab Emirates (UAE) ka kontribuar me teknologji burimore në përmirësimin e dy raketave ajër-ajër kineze: PL‑15 (prekësisht distancë e gjatë) dhe PL‑10 (distancë e shkurtër). Teknologjia — që duket të jetë marrë nga përvoja e UAE-së me sisteme perëndimore të raketave si MICA (franceze) dhe ASRAAM (britanike) — ka lejuar Kinën të rrisë rrezen, drejtimin dhe rezistencën ndaj kundërmasave të këtyre dy raketave me rreth 20-30 %. SHBA-ja zbuloi bashkëpunimin përmes satelitëve dhe analizës së sinjaleve, duke ngritur shqetësime në Uashington për lidhjet mbrojtëse UAE-Kinë dhe për rrjedhjen e mundshme të teknologjisë perëndimore.
🔻Pse ka rëndësi ky implikim !
▪️Ky skenar ka disa implikime të rëndësishme për arkitekturën gjeopolitike, veçanërisht në Lindjen e Mesme (Middle East) dhe në rivalitetin midis United States dhe People’s Republic of China.
▪️Përmirësimi i kapaciteteve të raketave kineze tregon një hap të ri në garën teknologjike ushtarake. Nëse Kina arrin të vendosë sisteme raketore më efikase, kjo mund të ndryshojë peshën ushtarake dhe diplomatike në rajone ku ajo është aktive.
▪️UAE-ja, si një aktor i vogël por strategjik në Gjirin Persik, bëhet vend kyç ku teknologjia, diplomacia dhe partneritetet ndërkombëtare ndërthuren. Lidhja e saj me Kinën për teknologji ushtarake sjell tension me SHBA-në dhe me aleatët e saj.
▪️SHBA-ja ndodhet përballë dileme: Si të ruajë dominimin e saj historik në Lindjen e Mesme, ndërkohë që Kina po futet më në thellësi — jo vetëm ekonomikisht, por edhe në fusha të mbrojtjes dhe teknologjisë.
🔻Cilat janë pasojat për Lindjen e Mesme ?
1. Rritje e influence kineze
Kina ka intensifikuar rolin e saj në Lindjen e Mesme — jo vetëm përmes investimeve në infrastrukturë dhe energji, por edhe përmes bashkëpunimeve ushtarake dhe teknologjike. Ky rast i transferimit të teknologjisë vetëm forcon perceptimin se Kina po shtron rrjetin e vet të ndikimit në rajon.
2. Dobësim i ekskluzivitetit amerikan
Deri tani SHBA-ja ka qenë aktori dominues në fushën ushtarake dhe të sigurisë për shumë vende të Gjirit. Kur këto vende fillojnë të bashkëpunojnë me Kinën në fushën e teknologjisë ushtarake, kjo mund të dobësojë pozicionin amerikan si furnizuesi kryesor dhe partneri i sigurt. Një raport i fundit thuhet se shitjet e armëve nga Kina për Lindjen e Mesme janë rritur ndjeshëm në dekadën e fundit.
3. Rritje e rrezikut të përshkallëzimeve të armatosura ?
Nëse raketat kineze-përmirësuara përfshihen në arsenale të vendeve në Lindjen e Mesme, kjo mund të përkeqësojë tensionet ekzistuese — mes Izraelit dhe fqinjëve arabë, në Gjirin Persik dhe Iranin etj. Një ‘balancim polarizues’ i armatimeve mund të kthehet në një garë armatimi për teknologji dhe fuqi raketore.
4. Presion për SHBA-në që të ndryshojë strategjinë ?
SHBA-ja mund të ndjehet e detyruar të përmirësojë ofrimin e saj të teknologjisë ushtarake, të forcojë aleancat e saj në rajon, ose të ripërqendrohet në sigurinë rajonale. Një raport sugjeron se politika amerikane dhe sidomos ajo mbrojtjes për Lindjen e Mesme duhet të rishikohet për shkak të lëvizjeve kineze.
🔻Si mund të evoluojë situata ?
Vendet e Gjirit (si UAE, Arabia Saudite, Katar, etj.) mund të ndjekin një politikë të “hedhjes ndaj dy skajeve” — duke bashkëpunuar me SHBA-në për sigurin, por edhe me Kinën për teknologji dhe investime ekonomike. SHBA-ja mund të përpiqet të rikthejë avantazhin e saj duke ofruar teknologji të reja ose marrëveshje të thella mbrojtjeje për partnerët rajonalë, në mënyrë që të parandalojë afrimin e tyre me Kinën. Kina, nga ana tjetër, nuk kërkon domosdoshmërisht aleanca të thella ushtarake me vendet arabe, por e përdor Lindjen e Mesme si një fushë strategjike për zgjerim ekonomik dhe teknologjik — duke ofruar alternativa ndaj SHBA-së.
🔻Çfarë tregon kjo për Kosoven dhe Ballkani !
Edhe pse ky lajm nuk ka të bëjë direkt me Ballkanin apo Kosovën, dinamika globale e sigurisë dhe teknologjisë ushtarake ka ndikime të tërthorta:
▪️Njohuria për rivalitetin teknologjik midis SHBA-së dhe Kinës është e rëndësishme për vendet që synojnë të zhvillojnë sektorë të teknologjisë dhe mbrojtjes apo partneritete ndërkombëtare.
▪️Shtetet që synojnë integrim euro-atlantike duhet të jenë të vetëdijshme për pasojat e teknologjive që mund të përdoren edhe nga palë jo-miqësore.
▪️Rritja e influencës kineze në rajone të largëta tregon se asnjë vend nuk është larg ndikimit të skenave të mëdha strategjike — dhe vendet e vogla duhet të kenë strategji të qarta për mbrojtjen e sovranitetit të teknologjisë dhe aleancave.
Përmbyllje :
Ky rast i transferimit të teknologjisë nga UAE-ja në Kinë për mirëmbajtjen e dy raketave të avancuara është jo vetëm një ngjarje teknike ushtarake, por simbolizon një ndryshim më të gjerë në ekuilibrin e fuqive në Lindjen e Mesme dhe përballë rivalitetit SHBA-Kinë./fb
