Ulja e borxhit publik për këtë vit ngelet pjesërisht e varur nga realizimi me sukses i transaksionit të blerjes së mbrapsht (buy back) të një pjese të Eurobondit që maturohet në vitin 2025.
Sipas Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë, ky transaksion është planifikuar të kryhet gjatë këtij viti, por mbështetur në raportimet më të fundit në relacionin e projektbuxhetit 2024 dhe në treguesit e borxhit publik për 9-mujorin 2023 ende nuk është realizuar.
Në muajin qershor të këtij viti, Shqipëria emetoi një Eurobond 5-vjeçar për një shumë totale prej 600 milionë eurosh. Prej kësaj shume, 400 milionë euro do të përdoreshin për mbulimin e deficit buxhetor, ndërsa 200 milionë euro për blerjen mbrapsht të një pjese të Eurobondit që maturohet në vitin 2025.
Megjithatë, blerja mbrapsht e një titulli borxhi nga emetuesi varet nga interesi i mbajtësit të titullit (investitorit) për ta shitur atë para afatit. Fakti që buy back i Eurobondit nuk është realizuar, pavarësisht se kanë kaluar pesë muaj nga sigurimi i fondeve të nevojshme nga emetimi i ri, mund të jetë një tregues se Qeveria shqiptare nuk ka gjetur shumë interes mes investitorëve për t’i shitur Eurobondet mbrapsht përpara maturimit.
Mosrealizimi i buy back nënkupton se qeveria për këta pesë muaj ka paguar njëkohësisht kuponin për Eurobondin e vitit 2018, por edhe kuponin për Eurobondin e ri, që duhet të përdorej për të shlyer të mëparshmin. Kjo nënkupton një shpenzim të dyfishtë për interesa.
Një fenomen i ngjashëm është vërejtur këtë vit edhe me operacionet buy back të programuara në tregun e brendshëm. Ministria e Financave dhe Ekonomisë ka organizuar disa ankande buy back për të blerë mbrapsht obligacione 3-vjeçare dhe 5-vjeçare, por pjesëmarrja e investitorëve në to ka qenë e pakët. Në rast të mosrealizimit, qoftë edhe të pjesshëm të buy back të Eurobondit, alternativa që ngelet do të jetë përdorimi i këtyre parave për shlyerjen e detyrimeve të tjera të jashtme ose të brendshme. Në skenarin më të mundshëm, kjo do të nënkuptonte uljen e huamarrjes në tregun e brendshëm financiar për vitin 2024.
Eurobondi që maturohet në vitin 2025 u emetua në vitin 2018, me një yield prej 3.55%. Ndërkohë, yield-et e titujve të borxhit në tregjet ndërkombëtare në dy vitet e fundit janë rritur ndjeshëm dhe sigurisht që Eurobondet shqiptare nuk bëjën përjashtim. Eurobondi i vitit 2018 sot tregtohet me një yield sipër kufirit të 6%. Kjo do të thotë se mbajtësi i Eurobondit duhet ta shesë atë me një çmim më të ulët se vlera nominale (face value). Por, nga ana tjetër, në një mjedis me norma më të larta interesi, ai do të kishte mundësi të investtonte paratë nga shitja e Eurobondit në fjalë me një kthim më të lartë.
Mbështetur në parashikimet buxhetore për deficitin dhe në projeksionet për rritjen ekonomike, pritet që borxhi publik të ulet në 61.5% të Prodhimit të Brendshëm Bruto në fund të këtij viti dhe në 59.8% në fund të vitit të ardhshëm. Këto shifra përfaqësojnë një ulje domethënëse krahasuar me nivelin 64.5% të raportuar në fund të vitit të kaluar. Megjithatë, faktori me ndikimin kryesor në uljen e borxhit publik nuk ka qenë konsolidimi fiskal, por forcimi i Lekut në kursin e këmbimit valutor./Monitor
