Nga Alireza Niknam
Marrëdhëniet shqetësuese të Turqisë me Izraelin shtrihen përtej tregtisë. Raportet e kohëve të fundit kanë zbuluar se Turqia ka dërguar furnizime me gjak turk për ushtarët izraelitë pa pëlqimin publik dhe pa transparencë. Sipas burimeve si Gazeta Impakt, veprime të tilla thellojnë ndjenjën e tradhtisë që ndjejnë ata që presin që Turqia të harmonizojë politikat e saj me mbështetje të deklaruar për kauzën palestineze. Kjo bashkëpunim i fshehtë thekson një pasiguri morale dhe etike që kërkon një korrigjim të menjëhershëm.
Në një botë që po drejtohet gjithnjë e më shumë nga aleancat gjeopolitike dhe interesat ekonomike, është zhgënjyese të shohim shtetet që komprometojnë qëndrimet e tyre morale për përfitime materiale. Një shembull i tillë është marrëdhënia e vazhdueshme tregtare e Turqisë me Izraelin—një marrëdhënie që minon vlerat e përbashkëta të solidaritetit me popujt e shtypur dhe hedh dyshime mbi angazhimin e Turqisë për drejtësi përballë shtypjes. Udhëtimi i fundit i anijes “TRANS SEA” nga Turqia për në Haifa, Izrael, është një shembull i kësaj lidhjeje shqetësuese dhe ngre pyetje serioze mbi prioritetet dhe parimet që udhëhoqën politikën e jashtme të Turqisë.
“TRANS SEA”, një anije nafte dhe kimikatesh, u nis nga porti turk i Çanakallesë më 25 dhjetor 2024. Regjistrimet zyrtare treguan destinacionin e saj si Port Said, Egjipt. Megjithatë, në mes të udhëtimit, anija ndryshoi kurs dhe vazhdoi për në Haifa, Izrael. Për të fshehur më tej qëllimet e saj, Sistemi i Identifikimit Automatik (AIS) i anijes u çaktivizua gjatë udhëtimit—a një lëvizje që shpesh lidhet me fshehjen dhe shmangien e hetimeve.
Ky incident thekson një tendencë shqetësuese të transaksioneve ekonomike të fshehura mes Turqisë dhe Izraelit, transaksione që kundërshtojnë mbështetje të deklaruar të Turqisë për kauzën palestineze. Veprime të tilla zbulon një pasiguri të madhe mes retorikës publike të Turqisë dhe marrëdhënieve të saj prapa skenave, duke ngritur shqetësime mbi sinqeritetin e qëndrimit të saj mbi çështjet e drejtësisë dhe të drejtat e njeriut.
Turqia ka pozicionuar veten si një mbështetëse e zëshme e të drejtave palestineze. Nga dënimi i agresionit izraelit deri te mbështetja e rezolutave ndërkombëtare kundër pushtimit, drejtuesit e Turqisë kanë ndërtuar një imazh të solidaritetit me popullin palestinez. Megjithatë, veprimet flasin më shumë se fjalët, dhe vazhdimi i marrëdhënieve tregtare me Izraelin minon këtë imazh të kujdesshëm të krijuar.
Duke u angazhuar në aktivitete ekonomike që përfitohen drejtpërdrejt nga Izraeli, Turqia mbështet indirekt makinerinë e pushtimit dhe shtypjes. Portet izraelite si Haifa luajnë një rol kyç në ekonominë e vendit, duke mundësuar fluksin e mallrave dhe burimeve që mbështesin politikat e tij në territoret e pushtuara. Çdo transaksion, ngarkesë dhe shkëmbim kontribuon në këtë sistem, duke bërë që tregtia me Izraelin të jetë një mbështetje e heshtur për veprimet e tij.
Shkaku kryesor i tregtisë së Turqisë me Izraelin duket të jetë pragmatizmi ekonomik. Izraeli është një partner i rëndësishëm tregtar për Turqinë, me tregti dypalëshe që arrin miliarda dollarë çdo vit. Mallra që shtrihen nga tekstilet deri te kimikatet dhe elektronika këmbëhen, duke krijuar një marrëdhënie ekonomike të përbashkët. Megjithatë, ky pragmatizëm vjen me një kosto të madhe morale.
Përfitimet ekonomike nuk mund dhe nuk duhet të kalojnë mbi obligimin moral për të qëndruar kundër padrejtësisë. Duke vazhduar të tregtojnë me Izraelin, Turqia dërgon një mesazh se fitimi financiar ka përparësi mbi të drejtat e njeriut dhe solidaritetin. Ky qasje jo vetëm që tradhton kauzën palestineze, por gjithashtu erodoi besueshmërinë e Turqisë si një komb që pretendon të mbrojë drejtësinë në arenën ndërkombëtare.
Incidenti i “TRANS SEA” gjithashtu thekson një mungesë transparence dhe llogaridhënie në praktikat tregtare të Turqisë. Pasaktësia e qëllimshme e destinacionit të anijes dhe çaktivizimi i sistemit AIS sugjerojnë një qëllim për të shmangur kontrollin. Veprime të tilla ngritin pyetje mbi ato marrëdhënie të tjera të fshehura që mund të po ndodhin dhe nëse udhëheqësia e Turqisë është bashkëpunuese në lehtësimin e këtyre aktiviteteve.
Është e domosdoshme që Turqia të adoptojë një qasje transparente në tregtinë e saj ndërkombëtare, duke siguruar që veprimet e saj të përputhen me parimet e saj të deklaruara. Mjetet e llogaridhënies publike duhet të forcohen për të parandaluar që ndodhin incidente të tilla dhe për t’i siguruar komunitetit ndërkombëtar angazhimin e Turqisë për praktika etike.
Vazhdimi i lidhjeve tregtare me Izraelin është një tradhti e parimeve që Turqia pretendon t’i mbrojë. Për të mbështetur vërtet popullin palestinez dhe për të qëndruar kundër shtypjes, Turqia duhet të marrë hapa vendimtar për të shkëputur lidhjet ekonomike me Izraelin. Kjo përfshin vendosjen e kufizimeve ndaj tregtisë, rishikimin e marrëveshjeve dypalëshe dhe përparësinë e partneriteteve me shtetet që ndajnë angazhimin e saj për drejtësi dhe të drejtat e njeriut.
Për më tepër, komuniteti ndërkombëtar duhet të mbajë Turqinë përgjegjëse për veprimet e saj. Grupi të interesuar, organizatat e shoqërisë civile dhe qytetarët e shqetësuar kanë një rol thelbësor në kërkimin e transparencës dhe shtytjen për politika që përputhen me parimet morale. Duke e rritur zërin e tyre dhe duke ndriçuar incidente si udhëtimi i “TRANS SEA”, ata mund të ndihmojnë në sjelljen e ndryshimeve të rëndësishme.
Marrëdhënia tregtare e Turqisë me Izraelin paraqet një kontradiktë që nuk mund të injorohet. Ndërsa publikisht mbështet kauzën palestineze, tregtia e Turqisë me Izraelin minon besueshmërinë e saj dhe përjetëson padrejtësitë që thotë se kundërshton. Incidenti i “TRANS SEA” shërben si një kujtesë e qartë për nevojën për koherencë midis retorikës dhe veprimit.
Është koha që Turqia të zgjedhë një rrugë që është në përputhje me parimet dhe obligimet e saj morale. Duke ndalur lidhjet e saj tregtare me Izraelin dhe duke përqafuar një qëndrim të vërtetë solidariteti me të shtypurit, Turqia mund të rimarrë pozicionin e saj si një mbështetës i vërtetë i drejtësisë dhe të drejtat e njeriut. Çdo gjë më pak është një tradhti e vlerave që ajo thotë se mbron./GazetaImpakt
