Blushi paralajmëroi se pas disa dekadash, Shqipëria do të përballet me rritjen e emigracionit dhe sfidat që sjell shumëllojshmëria kulturore. “Pas 20-30 viteve, do të kemi emigrantë nga popuj të tjerë dhe do të merremi shumë me këtë çështje,” vijoi shkrimtari. “Otello, Arapi i Vlorës”, i botuar në 2009, tregon raportin e shqiptarëve me racizmin. Ne nuk e dinim ishim apo jo racistë sepse s’kemi jetuar me popujt të tjerë. Ne për shkak të gjeografisë, jemi popull i rrethuar nga male, kemi jetuar në një lloj ishulli. Vendet e tjera, gjermanët, francezët e dinë këtë prej shumë shekujsh. 6% e francezëve janë të ardhur, 25% e banorëve të Suedisë janë të ardhur, 6-7% e Gjermanisë janë banorë të ardhur… T’i çohesh në mëngjes dhe komshiu jot është një familje siriane apo afgane me 8 fëmijë që bëjnë zhurmë, të cilët kanë erërat e tyre të kuzhinës, lënë plehrat te ashensori, ti mendon keq për ata, kjo është racizëm. Kam marrë një personazh të Shekspirit dhe e kam sjellë si një djalë që zbret në Vlorë, në vitet 1400, 6 shekuj më parë, një djalë me ngjyrë pra që del nga deti. Banorët e Vlorës nuk kishin parë ndonjëherë qenie të zezë, e trajtojnë si kafshë, i bëjnë eksperimente të llahtarshme… Pas 20-30 viteve në Shqipëri do të vijnë popuj të tjerë emigrantë dhe ne do të merremi shumë me këtë punë”, u shpreh ai.
Blushi një pasqyrë e racizmit dhe emigracionit
Në këtë intervistë të fundit, shkrimtari dhe analisti Ben Blushi ndau mendimin e tij mbi fenomenin e racizmit dhe marrëdhënien e shqiptarëve me këtë dukuri, duke e lidhur ngushtë me historinë e izolimit të vendit dhe mungesën e ndërveprimit me kultura të tjera. Blushi e shpjegon këtë fenomen duke theksuar se shqiptarët, si një popull që ka jetuar për shumë shekuj në një lloj izolimi gjeografik, nuk kanë pasur mundësinë të bëjnë dallimin mes të qenit racistë apo jo, pasi nuk janë ballafaquar me grupe të tjera etnike apo racore. Sipas tij, Shqipëria, për shkak të kushteve të veçanta gjeografike, ka qenë një “ishull” i izoluar në botën e jashtme, dhe ashtu siç tregon edhe në romanin e tij “Otello, Arapi i Vlorës”, shqiptarët janë ndeshur me të huaj vetëm në momentet e shokut të parë, ku reagimet ndaj të huajve kanë qenë të paafruara dhe të ngarkuara me paragjykime.
Ky reflektim është i rëndësishëm, por ndodhet në një kontekst shumë më të gjerë dhe të ndërlikuar, duke marrë parasysh rolin e shqiptarëve si emigrantë në shtetet e huaja. Pikërisht, pas periudhës së pas ’90-ës, kur valët e mëdha të emigrantëve shqiptarë mbërritën në Itali dhe vende të tjera evropiane, përvoja e shqiptarëve si popull që emigron ka sjellë një përballje të drejtpërdrejtë me stereotipet dhe paragjykimet që shpesh janë ndjerë nga vendet pritëse. Në Itali, shqiptarët u trajtuan fillimisht si një “kategori e huaj” e cila shpesh u etiketua me ngarkesa të mëdha negative, që varionin nga bandat kriminale deri tek imazhi i një populli të prapambetur. Po ashtu, në vendet e tjera si Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara, shqiptarët janë njohur për prirjet e tyre në krimin e organizuar, duke përfshirë mafia dhe trafik droge. Burgjet amerikane janë të mbushur me kriminelë shqiptarë që dominojnë në numër nga kombësitë e tjera.
Kjo përvojë e dyfishtë e emigrantëve shqiptarë na sjell një reflektim të fortë mbi natyrën e racizmit. Të qenit një popull që e ka jetuar periudhën e diskriminimit dhe paragjykimit në një vend të huaj, është e rëndësishme për të kuptuar edhe perspektivën nga e cila mund të shohim fenomenin e racizmit. Po ashtu, përvoja e shqiptarëve si emigrantë duhet të nxisë një vetëdije më të madhe për këtë dukuri, për të shmangur përhapjen e stereotipeve dhe paragjykimeve ndaj të huajve që mund të vijnë në Shqipëri në të ardhmen.
Blushi, në këtë kuadër, ka paralajmëruar se pas disa dekadash, Shqipëria do të përballet me sfidat e migracionit dhe shumëllojshmërisë kulturore. Ai thekson se vendi do të ketë emigrantë nga popuj të ndryshëm, dhe kjo do të përballet me mundësinë e shfaqjes së racizmit, sikurse ndodhi në shumë vende evropiane që u përballën me valët e emigrantëve të pas Luftës së Dytë Botërore.
Shqiptarët, përvoja e të cilëve si emigrantë është një nga përvojat më të dhimbshme dhe formuese të shekullit të kaluar, mund të përdorin këtë përvojë për të ndihmuar në krijimin e një shoqërie më të hapur dhe tolerantë, që i pranon dhe respekton diversitetin. Racizmi nuk është një dukuri që vjen vetëm nga përjashtimi i të huajve, por ai mund të pasqyrojë edhe të kundërtën: frikën dhe nevojën për të kontrolluar atë që është i panjohur. Për këtë arsye, një shoqëri që ka pasur përvojën e përbuzjes duhet të jetë më e hapur dhe më e gatshme të përqafojë pluralizmin. Blushi nuk përmend aspak indianët apo bangladeshasit të sjellë si krah pune i lirë dhe për të cilët nuk ka as ambasadë që mund të ankohet për interesat e tyre të prekura, dhe për më tepër të sjellë nga oligarkë të lidhur me pushtetin, por i referohet përkatësisë fetare të emigrantëve si një islamofob i mirëfilltë që nuk lë rast pa i sulmuar nën petkun e justifikimit pseudoletrar `fiction`.
Ai përvec kësaj, bën një sulm tjetër kundër familjes me shumë fëmijë, ndërkohë që shteti shqiptar nuk garanton asnjë lloj suporti financiar për fëmijët sikurse bëjnë shtetet e tjera ku vetë shqiptarët kanë emigruar dhe bënin shumë fëmijë për të jetuar me financat e tyre që shtete sociale europiane u garantonin! Pra Blushi, kur të ankohesh për të tjerët, bën mirë të heshtësh kur i përket një populli që ka më shumë emigrantë nëpër botë sesa banorë në shtetin e origjinës ku ti lejohesh të shkelësh të drejtat e emigrantëve të tjerë muslimanë.
Në këtë kuadër, është e domosdoshme që shqiptarët të kuptojnë se racizmi është një problem universal dhe jo thjesht një fenomen që ka të bëjë me të huajt. Të qenit emigrantë ka ndihmuar që shqiptarët të përjetojnë vetë diskriminimin dhe stereotipizimin, prandaj kjo është një mundësi për t’u bërë më të vetëdijshëm për pasojat e këtij fenomeni dhe për të ndërmarrë hapa konkretë drejt një shoqërie më të drejtë dhe më të hapur.
