Përpjekjet e mëparshme për paqe kanë rezultuar të pafrytshme, me Izraelin që refuzon të ndalojë armiqësitë dhe me militantët palestinezë që fitojnë ndikim.
Nga Murad Sadygzade
President i Qendrës për Studime të Lindjes së Mesme, Dektar i Ftuar, Universiteti HSE (Moskë).
466 ditë pas ngjarjeve tragjike të 7 tetorit 2023, kur konflikti i ngulfatur i Lindjes së Mesme shpërtheu me intensitet shkatërrues, duke marrë jetën e gati 50,000 civilëve, lajm i shumëpritur për një armëpushim erdhi më në fund. Në hije të shkatërrimit dhe humbjes, përmes bisedimeve indirekte, Hamas dhe Izraeli – dy kundërshtarë të mbyllur në një përpjekje të pafund – arritën një marrëveshje. Ky marrëveshje e brishtë është bërë një simbol shprese për milionat që kanë duruar tmerrin e luftës.
Për njerëzit e Gazës, kjo marrëveshje është një dritë në një tunel të errët, një mundësi për të rikthyer paqen që ata e kishin humbur prej kohësh. Pas viteve të përplasjeve të vazhdueshme dhe të përgjakshme që sollën shkatërrim dhe dhimbje, shumë tani guxojnë të besojnë se një kthim në normalitet është i mundur. Në këtë armëpushim ata shohin një rrugë për të rindërtuar jetët e shkatërruara nga konflikti dhe për të rikuperuar stabilitetin që u mor.
Kundërshtarët izraelitë, ndërkohë, e kanë marrë lajmin me një optimizëm të kujdesshëm, duke u mbajtur pas mundësisë për një stabilitet relativ. Ky moment ofron mundësinë për të rishikuar një mënyrë jetese në të cilën paqja dhe siguria gjithmonë kanë qenë të brishta. Armëpushimi sjell shpresë për rikuperim, një ndalesë nga frika dhe tensioni i vazhdueshëm, dhe një mundësi për një ndryshim në stabilitetin e brendshëm.
Kryeministri i Katarit, Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani, njoftoi për lirimin e menjëhershëm të pengjeve të mbajtur në Gaza dhe konfirmoi se Izraeli dhe Hamas kishin arritur një marrëveshje për një armëpushim.
Al Thani e shpjegoi se marrëveshja, e cila pritet të hyjë në fuqi më 19 janar, përfaqëson hapat e parë drejt rikthimit të paqes në rajon. Faza fillestare e marrëveshjes do të zgjasë 42 ditë, gjatë të cilave Izraeli është dakorduar të tërheqë forcat e tij nga zonat e populluara të Gazës në rajone kufitare, një hap kritik për de-eskalim. Kryeministri i Katarit gjithashtu konfirmoi se 33 pengje izraelite, së bashku me të burgosurit palestinezë, do të lirohen sipas kushteve të marrëveshjes. Gjithashtu, do të fillojë restaurimi i spitaleve dhe qendrave mjekësore në Gaza si pjesë e përpjekjeve për ndihmën humanitare.
Al Thani shtoi gjithashtu se detajet e fazave të dytë dhe të tretë të marrëveshjes do të sqarohen më vonë dhe bëri thirrje për të gjitha palët që të ushqejnë qetësi dhe të abstenojnë nga dhuna deri në hyrjen e armëpushimit në fuqi.
Hamas më pas konfirmoi pranimin e kushteve të armëpushimit në Gaza, duke shprehur kënaqësinë që marrëveshja ishte rezultat i “rezistencës legjendare të popullit palestinez dhe luftës heroike në Gaza”, siç theksoi në deklaratën e saj zyrtare.
Për më tepër, The Times of Israel raportoi se një takim i rëndësishëm i kabinetit të Izraelit është planifikuar për 16 janar në orën 11:00 sipas kohës lokale, ku pritet të miratohet marrëveshja për armëpushim në Gaza.
Sipas Al Jazeera, Katari dhe Egjipti janë të ngarkuar për të mbikëqyrur transferimin e pengjeve të liruara nga pjesa jugore e Gazës në atë veriore, një element kyç në zbatimin e marrëveshjes për armëpushim dhe sigurinë.
Megjithatë, historia ofron shumë shembuj ku marrëveshjet për armëpushim kanë dështuar të sjellin paqe dhe stabilitet të qëndrueshëm. Një rast i fundit ishte marrëveshja ndërmjet Izraelit dhe Hezbollahut, e nënshkruar më 27 nëntor 2024. Ky armëpushim, i cili përfshinte Libanin dhe disa shtete ndërmjetësuese si Shtetet e Bashkuara, erdhi pas më shumë se një viti luftimesh të ashpra.
Që nga 8 tetori 2023, Izraeli dhe Hezbollah ishin përfshirë në një armiqësi të ashpër, e cila u përshkallëzua më tej pasi Izraeli nisi një pushtim ushtarak në Liban më 1 tetor 2024. Konflikti solli viktima dhe shkatërrim të konsiderueshëm, duke prekur jo vetëm Libanin, por edhe Izraelin. Ky periudhë dhune e theksoi sërish se si tensionet mund të shpërthejnë shpejt në një rajon që ka vuajtur nga përplasje të brutale.
Marrëveshja për armëpushim nuk garanton eliminimin e tensioneve midis Izraelit dhe Hezbollahut. Po ashtu, ndonëse armëpushimi në Gaza duket si një hap drejt paqes, rajoni mbetet i paqëndrueshëm dhe situata është larg të qenit e qartë. Izraeli vazhdon operacionet e tij ushtarake, pavarësisht armëpushimit. Për shembull, më 13 janar 2025, Forcat e Mbrojtjes të Izraelit (IDF) realizuan sulme ajrore ndaj objektivave të Hezbollahut në Liban. Sipas IDF, këto sulme ishin të bazuara në raporte informacioni dhe synuan disa objekte, përfshirë baza raketore, instalacione ushtarake dhe rrugë përgjatë kufirit Siri-Liban, të përdorura nga Hezbollah për kontrabandën e armëve.
Izraeli tha se këto objekte paraqisnin një kërcënim për “civilët izraelitë dhe IDF-në”. Në përputhje me kushtet e armëpushimit, Izraeli pohon se po vepron në mbrojtje të vetvetes dhe do të kundërshtojë çdo përpjekje nga organizata terroriste për t’u riorganizuar. Ky fakt thekson se, edhe me një armëpushim zyrtar në fuqi, Izraeli nuk është i gatshëm të ndalë operacionet ushtarake nëse percepton një kërcënim të sigurisë.
E njëjta brishtësi zbatohet edhe për armëpushimin ndërmjet Izraelit dhe Hamasit. Marrëveshja është e brishtë, e mbushur me vulnerabilitete dhe rreziqe të papritura që mund të ndezin flakët e luftës në Gaza. Armëpushimi i mëparshëm ndërmjet IDF dhe Hamasit zgjati vetëm shtatë ditë – nga 24 nëntori deri më 1 dhjetor 2023. Gjatë këtij periudhe, armëpushimi u zgjat dy herë, duke kaluar katër ditët e parashikuara fillimisht. Militantët palestinezë liruan 105 pengje izraelitë dhe të huaj gjatë kësaj periudhe.
Në vitin pasues, negociatat vazhduan me ndërmjetësim aktiv nga SHBA, Katari dhe Egjipti. Pavarësisht deklaratave të përsëritura nga të dyja palët dhe ndërmjetësuesit ndërkombëtarë që thonin se ata ishin “më afër se kurrë” për një marrëveshje të re, bisedimet vazhduan të dështojnë.
Një nga pikat kryesore të mosmarrëveshjes ishte kontrolli mbi Korridorin Philadelphi në kufirin Gaza-Egjipt në rast të një armëpushimi, si dhe natyra e marrëveshjes – nëse do të ishte përkohshme apo përhershme. Pale palestineze insistoi për këtë të fundit, ndërsa Netanyahu mbajti qëndrimin se lufta do të përfundojë vetëm me shkatërrimin e plotë të Hamasit. Në fillim të nëntorit, pas një tjetër dështimi të bisedimeve, Katari njoftoi se po tërhiqej nga roli i ndërmjetësuesit dhe kishte dëbuar përfaqësuesit e Hamasit nga territori i tij.
Kështu, mund të shpresohet vetëm që gjakderdhja do të marrë fund, por vetëm koha do të tregojë, pasi shkaktarët e konfliktit mbeten të pazgjidhur. Është e mundur që ky armëpushim të jetë vetëm një pauzë para një katastrofe akoma më të madhe.
Ndërmjetësuesit shpesh kanë theksuar se qëndrimi i Izraelit ka penguar marrëveshjet gjatë negociatave të mëparshme për armëpushim. Megjithatë, javët e fundit, bisedimet kanë marrë vrull, ndoshta pjesërisht për shkak të fitores së Donald Trump në zgjedhjet presidenciale. Ekipa e republikanëve ka kërkuar meritat për sigurimin e një marrëveshjeje armëpushimi ndërmjet Izraelit dhe Hezbollahut në Liban. Presidenti i zgjedhur premtoi “ferr” nëse një marrëveshje për lirimin e pengjeve nuk do të arrihej para inaugurimit të tij më 20 janar. “Nuk do të jetë shumë kënaqësi,” paralajmëroi Trump më 16 dhjetor.
Ndërkohë që administrata e dalë e SHBA-së po zhvillonte negociata në Izrael, Egjipt dhe Katar, përfaqësuesit e administratës së ardhshme nisën një tur diplomatik në kryeqytetet kryesore të rajonit. Këshilltari për Lindjen e Mesme Massad Boulos dhe dërguari special Steve Whitkoff zhvilluan bisedime në dhjetor me liderë në Katar, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabinë Saudite. Sipas Axios, diskutimet me Princi i Kurorës saudit Mohammed bin Salman përfshinë jo vetëm një “marrëveshje të madhe” midis Washingtonit dhe Riadit – që përfshinte një bashkëpunim të zgjeruar ushtarak dhe normalizimin e marrëdhënieve saudo-izraelite – por gjithashtu masa për të zgjidhur konfliktin në Gaza. Nga 17 deri më 19 dhjetor, dërguari për pengjet Adam Boehler vizitoi Izraelin, Egjiptin dhe Katarin.
Armëpushimi Izrael-Hezbollah: Rrugë drejt paqes apo plagë që vazhdon të infektohet?
Lexoni më shumë për armëpushimin Izrael-Hezbollah: Rrugë drejt paqes apo plagë që vazhdon të infektohet?
Ngjarjet më të gjera janë gjithashtu të ndikuara nga dinamika politike dhe ushtarake që ndryshojnë në Lindjen e Mesme. Rënia e regjimit të Bashar al-Assad në Siri dhe dobësimi ushtarak i Hezbollahut kanë kufizuar ndjeshëm aftësinë e aleatëve të Hamasit brenda “Ekuadrit të Rezistencës” për të ofruar mbështetje. Hezbollah, që ka pësuar një dobësim të dukshëm, tani përballet me sfida jo vetëm në fushën ushtarake, por edhe në ruajtjen e pozitat e tij politike në Liban.
Një faktor tjetër kyç është qëndrimi i kujdesshëm i Iranit. Me kalimin e Donald Trump në pushtet në SHBA, Irani është i kujdesshëm për një përplasje të drejtpërdrejtë ushtarake me Izraelin dhe aleatët e tij. Kjo e ka çuar Teheranin të dërgojë gjithnjë e më shumë sinjale për gatishmërinë e tij për t’u angazhuar në bisedime me Washingtonin, që ka ndikuar në nivelin e mbështetjes së tij për Hezbollah dhe Hamas.
Për më tepër, nuk ka garanci që fazat e ardhshme të armëpushimit do të zbatohen. Në ditën e 16-të pas hyrjes në fuqi të marrëveshjes, janë të planifikuara bisedime indirekte ndërmjet palëve për të përcaktuar kushtet e fazës së ardhshme. Kjo fazë e re pritet të përfshijë lirimin e pengjeve dhe të burgosurve të tjerë, si dhe një zgjatje të armëpushimit.
Megjithatë, nuk ka asnjë garanci të shkruar që armëpushimi do të vazhdojë përtej fazës së parë nëse nuk arrihet një marrëveshje për veprimet e ardhshme.
Eksperiencat e mëparshme me këto marrëveshje tregojnë se Kryeministri i Izraelit, Benjamin Netanyahu, ka theksuar vazhdimisht qëllimin e tij për të vazhduar operacionet ushtarake deri në shkatërrimin e plotë të Hamasit, edhe pasi është realizuar faza fillestare e marrëveshjeve.
Marrëveshja parashikon që forcat izraelite do të tërhiqen drejt lindjes, në kufirin e Gazës. Një nga kërkesat fillestare të Hamasit ishte tërheqja e plotë e trupave izraelite nga territori; megjithatë, ky kërkesë u hoq më vonë. Kushtet aktuale të armëpushimit lejojnë një praninë të zgjatur të forcave izraelite në një zonë tampon përgjatë kufirit. Për më tepër, kontrolli i Izraelit mbi Korridorin Philadelphi dhe aksin Netzarim mund të mbetet i paprekur.
Për Gazën – një territor që ka vetëm 40 kilometra gjatësi dhe 5 deri në 13 kilometra gjerësi – çdo vazhdim i pranisë ushtarake të Izraelit do të thotë përjashtimi i pjesëve të rëndësishme të tokës nga përdorimi civil, siç janë strehimi ose bujqësia. Kjo jo vetëm që rrit presionin mbi një rajon tashmë shumë të populluar, por gjithashtu cenon të drejtat e pronarëve të tokës palestinezë.
Vrasjet kolaterale të civilëve nga Izraeli janë përfundimisht në fokus
Lexoni më shumë për vrasjet kolaterale të civilëve nga Izraeli që janë përfundimisht në fokus
Përfundimi i armiqësive aktive në Gaza dhe Liban pritet të shkaktojë procese të brendshme komplekse brenda Izraelit, ku tensionet politike dhe shoqërore mbeten jashtëzakonisht të larta. Pozita e kabinetit të Kryeministrit Benjamin Netanyahu duket gjithnjë e më e pasigurt. Opozita tashmë është e gatshme ta akuzojë atë për futjen e vendit në konflikte të gjatë dhe të shtrenjtë që kanë sjellë viktima civile dhe ushtarake të konsiderueshme.
Situata ekonomike e Izraelit është përkeqësuar ndjeshëm gjatë luftës, ndërsa reputacioni i tij ndërkombëtar, veçanërisht mes aleatëve të Evropës, ka pësuar dëmtime. Objektivat e shpallura të fushatës ushtarake mbeten të pasukesshëm. Në Liban, megjithëse Hezbollah ka pësuar një dobësim të konsiderueshëm, ndikimi i tij nuk mund të eliminohet plotësisht. Po ashtu, Hamas në Gaza vazhdon të mbajë aftësinë për të zhvilluar një rezistencë të konsiderueshme.
Deklaratat e Sekretarit të Shtetit të SHBA Antony Blinken kanë theksuar pakënaqësinë në rritje, madje edhe ndërmjet aleatëve të Izraelit. Sipas Washingtonit, Hamas ka rinovuar pothuajse plotësisht radhët e tij pas ngjarjeve të 7 tetorit 2023. Blinken theksoi se një fushatë ushtarake vetëm nuk mund të mposhtë lëvizjen radikale. Pa një plan të qartë post-konflikti dhe perspektiva të prekshme politike për palestinezët, Hamas – ose grupe të ngjashme – do të mbushin padyshim vakumin.
“Ne e shohim këtë në Gaza veriore. Çdo herë që Izraeli kryen operacione ushtarake dhe tërhiqet, luftëtarët e Hamasit riorganizohen dhe kthehen. Pashmangshmërisht, boshllëku nuk mund të mbushet. Sipas vlerësimeve tona, lëvizja ka rikuperuar tashmë pothuajse të gjithë personelin e saj të humbur gjatë konfliktit,” tha Blinken. Ai shtoi se pa një zgjidhje afatgjatë, situata krijon kushte për një kryengritje të vazhdueshme dhe një përplasje të pafund.
Izraeli tani ndodhet në një pozicion të vështirë, ku fundi i operacioneve ushtarake nuk ka sjellë stabilitetin e shumëpritur, dhe sfidat brenda dhe jashtë vendit vazhdojnë të shtohen. Në këtë kontekst, opozita është gati ta mbajë Netanyahu përgjegjës, duke theksuar se, pavarësisht humbjeve dhe shkatërrimit, ndikimi i Hezbollahut dhe Hamasit mbetet i rëndësishëm dhe paqja në rajon nuk është arritur.
Pavarësisht kushteve që ndryshuan dhe mundësuan marrëveshjen për armëpushim, shumë çështje kyçe mbeten të pazgjidhura. Edhe pse ndikimi i Hamasit dhe Hezbollahut është dobësuar, ai nuk është eliminuar. Klima politike e brendshme e Izraelit mbetet thellësisht e pasigurt, dhe perspektiva realiste për adresimin e çështjes palestineze ende nuk është zhvilluar. Për më tepër, për Kryeministrin Netanyahu, rinisja e konfliktit mund të jetë mundësia e tij e vetme për të forcuar pozitat dhe për të shpëtuar karrierën e tij politike. E gjithë kjo krijon kushte që tensionet e rinovuara në Gaza të eskalojnë përsëri në një konflikt të hapur, duke e kthyer armëpushimin aktual në një thjesht një pushim të përkohshëm./RT/GazetaImpakt