Nga: Ferhat Kucuk
Një nga temat më të njohura të diskutimit sot në botë është marrëveshja famëkeqe midis kryeministrit izraelit Benjamin Netanyahu dhe presidentit të SHBA Donald Trump.
Megjithëse shumë kritikë shprehin shqetësimet e tyre që nga shpallja e marrëveshjes, të dy udhëheqësit kanë vazhduar të pretendojnë se marrëveshja e tyre do të shërbente vetëm për të sjellë paqen rajonale. E prezantuar si “Marrëveshja e Shekullit” nga Netanyahu dhe Trump, i ashtuquajturi plani i paqes në Lindjen e Mesme synon të përfundojë konfliktin izraelitë-palestinez.
I përgatitur me urdhër të dhëndrit të Presidentit Trump Jared Kushner, plani përmban një numër detajesh të diskutueshme duke përfshirë një plan që do të parandalonte që Palestina të bëhej një shtet i zbatueshëm dhe sovran.
Sipas planit, një Jeruzalem i pandarë do të jetë kryeqyteti i Izraelit. Gjatë 100 viteve të fundit, palestinezët kanë përjetuar kolonizim, mërgim, pushtim ushtarak dhe luftën pasuese për vetëvendosje. Për më tepër, ata janë përballur me një kërkim të trazuar për bashkëjetesë me një komb të cilin ata e shohin si burimin e humbjeve dhe vuajtjeve të tyre.
Nga ana tjetër, për hebrenjtë e Izraelit, kthimi në atdheun e tyre stërgjyshor pas qindra viteve të persekutimeve në të gjithë botën nuk ka sjellë paqe dhe siguri. Ata kanë qenë të përfshirë në shumë luftëra me fqinjët e tyre rajonalë.
Historia e shkurtër
Palestina ra nën sundimin britanik pas rënies së Perandorisë Osmane në fund të Luftës së Parë Botërore. Fillimi i emigrimit hebre në rajon pas asaj lufte, e cila arriti kulmin më vonë gjatë Luftës së Dytë Botërore, çoi në konflikte midis popullit palestinez dhe hebrenjëve. Pasi nuk arriti të përballonte situatën më vete, Britania e çoi çështjen në Kombet e Bashkuara, dhe u krijua Komiteti i Posaçëm i Palestinës (UNSCOP) për të sjellë një zgjidhje të problemit. Komiteti kreu hetime në rajon dhe paraqiti dy propozime për zgjidhje në Asamblenë e Përgjithshme të SHBA (UNGA). Propozimi i parë, i njohur si “plani i pakicave”, parashikonte që një shtet federal të përbëhej nga arabë dhe hebrenj. Propozimi tjetër, ose “plani i shumicës” parashikonte një zgjidhje dy-shtetërore.
Zgjidhja dy-shtetesh u miratua në UNGA me shumicë votash dhe u miratua me Rezolutën 181. Propozimi i mazhorancës u refuzua nga arabët dhe palestinezët, por Izraeli shpalli pavarësinë në 14 maj 1948, duke iu përmbajtur kësaj rezolute. Pas kësaj, shtetet arabe formuan një forcë të përbashkët ushtarake dhe sulmuan Izraelin, por pësuan një humbje, e cila mbahet mend nga palestinezët si Nakba (ose sot në anglisht “katastrofë”). Në fund të luftës, Izraeli zgjeroi territorin e tij dhe një numër i madh i palestinezëve u detyruan të linin tokat e tyre.
Po ligji?
Kodet ligjore ndërkombëtare zbulojnë se ajo që po bën shteti izraelit në territoret palestineze është një shkelje e qartë e ligjit. Vetëm kriza e Jeruzalemit e dëshmon këtë. Eshtë e sigurt të thuhet se Jeruzalemi Lindor është nën pushtim në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar, dhe kjo situatë u konfirmua hapur nga rezolutat e ndryshme të U.N. dhe praktikat e shteteve të pavarura.
Ndërsa rezolutat e U.N. nënvizojnë statusin ndërkombëtar të Jeruzalemit, rezolutat e miratuara vitet e fundit kryesisht i kushtojnë theksin Jeruzalemit Lindor. Për shkak të heshtjes për këtë çështje, statusi i tërë Jeruzalemit mbetet të përcaktohet. Disa shtete, të tilla si anëtarët e BE, pohojnë se kjo situatë nuk i jep Izraelit sovranitetin de jure mbi Jeruzalemin Perëndimor dhe se statusi i qytetit ndërkombëtar të parashikuar për Jeruzalemin nga U.N është akoma i vlefshëm.
Një analizë e rezolutave të Këshillit të Sigurimit të UNGA dhe N..N të Këshillit të Sigurimit (UNSC) të miratuar që nga viti 1947 sjell një përshkrim interesant. Edhe në rezolutat e miratuara pas pushtimit nga Izraeli të Jeruzalemit Lindor në vitin 1967, UNGA theksoi se veprimet e Izraelit në lidhje me Jeruzalemin (pa ndarje lindje-perëndim) që mund të ndryshojnë statusin juridik të qytetit janë të pavlefshme.
E drejta ndërkombëtare zakonore është ndër burimet kryesore të së drejtës ndërkombëtare. Termi “precedent ndërkombëtar” që është i një natyre detyruese brenda këtij konteksti është i ndryshëm nga termi “precedent” në përdorimin e përditshëm. Në të vërtetë, pikëpamjet në deklaratën e Trump se Izraeli tashmë po e përdorte Jeruzalemin si kryeqytetin e saj pa u përballur me një kundërshtim serioz janë të rëndësishme në këtë drejtim.
Shkelja e ligjit ndërkombëtar është e papranueshme jo vetëm për çështjen palestineze, por edhe për mosmarrëveshje të tjera të ngjashme në të gjithë botën. Prandaj, kriza e shkaktuar nga “Marrëveshja e Shekullit” nuk është më një çështje rajonale apo politike, por një provë që ligji ndërkombëtar të kalojë./Gazetaimpakt/ dailysabah/
