nga Dr. Mustafa Ceriç
President i Kongresit Botëror Boshnjak
Ndihem i nderuar nga ftesa e rektorit te Kolegjit Universitar Bedër në Tiranë, Prof. Dr. Ferdinand Gjana për të marrë pjesë në Konferencën e Parë Ndërkombëtare ne Studimet Islame me një temë shumë sfiduese: “Sfidat e myslimanëve në shoqërinë e shekullit XXI”. Njëkohësisht edhe unë jam i sfiduar të flas për sfidat e myslimanëve të kësaj kohe.
Në të njëjtën kohë ndihem i kënaqur nga prezenca e Kryetarit te Komunitetit Mysliman të Shqipërisë z. Skender Bruçaj, i cili ka përmbushur premtimin, që më ka dhënë në Abu Dabi për një ftesë në Tiranë. Dhe unë jam shumë mirënjohës, që kam këtë mundësi për të takuar vëllezërit dhe kolegët e mi në Ballkan dhe për të folur për sfidat myslimane të kohës sonë. Këtu jam edhe për të dëshmuar përmbushjen e premtimit të Kryetarit te Komunitetit Mysliman të Shqipërisë, i cili tashmë ka fituar një respekt të madh në botën myslimane, po aq sa heroi i madh shqiptar i shekullit XX Shejh Sabri Koçi, i cili meriton të mbahet mend, jo vetëm si hero i Shqipërisë, por edhe si hero i Ballkanit dhe botës myslimane, si një e tërë për besimin e tij njerëzor dhe mysliman, këmbënguljen në kohë të vështira të mungesës së lirisë fetare (një Fatiha për shpirtin e tij).
Pra, më lejoni të filloj duke thënë që, ndoshta nuk jam plotësisht i përshtatshëm për detyrën, që më keni dhënë sot, por sigurisht që detyra është krejtësisht dhe sigurisht e rëndë, jo vetëm për mua, por për të gjithë myslimanët, që janë sot kulturalisht dhe politikisht përgjegjës, si dhe moralisht te ndjeshëm.
Në të vërtetë, Islami dhe myslimanët sot janë në qendër të vëmendjes, me të drejtë ose jo, më shumë se çdo besim tjetër botëror, dhe jo vetëm në mediat botërore, por edhe në botën akademike, politike dhe publikun e gjerë. Siç e ka shprehur dhe Shiraz Maher në esenë e Graeme Wood për The Atlantic në shkurt 2015, me titull “Çfarë dëshiron ISIS vërtet” ishte një sukses i menjëhershëm. Ishte artikulli më i lexuar në historinë thuajse 160 vjeçare të Atlantikut dhe ishte historia më e lexuar dixhitale e vitit 2015 – që mori më shumë se një milion faqe gjatë ditës së botimit. Disa protagonistë myslimanë e shohin këtë fenomen të interesit në çështjet islame si një providencë hyjnore e bazuar në Hadithin e Profetit Muhamed që kjo fe, që do të thotë Islami, do të arrijë kudo në botë.
عَنْ تَمِيمٍ الدَّارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَيَبْلُغَنَّ هَذَا الْأَمْرُ مَا بَلَغَ اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ وَلَا يَتْرُكُ اللَّهُ بَيْتَ مَدَرٍ وَلَا وَبَرٍ إِلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ هَذَا الدِّينَ بِعِزِّ عَزِيزٍ أَوْ بِذُلِّ ذَلِيلٍ عِزًّا يُعِزُّ اللَّهُ بِهِ الْإِسْلَامَ وَذُلًّا يُذِلُّ اللَّهُ بِهِ الْكُفْرَ. 16509 مسند أحمد مسند الشاميين
Temijm Ad-Dariu raporton: I Dërguari i Allahut, paqja dhe bekimet qofshin mbi të, tha, “Kjo çështje sigurisht që do të arrijë çdo vend ku arrin nata dhe dita. Allahu nuk do të largohet nga një shtëpi apo vendbanim derisa Allahu ta bëjë këtë fe të hyjë në të, me anë të së cilës nderohet i nderuari dhe do të turpërohet i turpëruari. Allahu do ta nderojë të nderuarin me Islamin dhe do ta turpërojë të turpëruarin me mosbesim”.
Protagonistët myslimanë te pa lëkundur e interpretojnë këtë hadith në dritën e një vlere të veçantë të mesazhit islam i cili nuk mund të mos të vërehet nga të gjithë, pavarësisht nga qëndrimet e tij/saj ndaj tij. Ata thonë se lajmet rreth Islamit përmes mediave të mëdha botërore, pavarësisht nëse janë pozitive apo negative, janë një dëshmi se Islami ia vlen të tërheqë vëmendjen e atyre që janë miqësorë me të për të forcuar besimin e tyre, ndërsa ata që nuk janë miqësorë me të janë të ekspozuar për të mësuar për të, pavarësisht nga qëndrimet e tyre kundërshtuese ndaj saj. Ky arsyetim është i çuditshëm, por është i pranishëm në mendjet e atyre që nuk mund ta pranojnë se Islami është me çfarëdo mjeti i gabuar edhe nëse duket se disa janë pre e gabimit nga aktet e dhunës së terrorit nga disa që pretendojnë të veprojnë në emër të Islamit ose në emër të Allahut. Ata thjesht nuk mund të kenë ndonjë dyshim në mirësinë, drejtësinë dhe tolerancën e besimit të tyre Islam. Kjo bindje e një Islami tolerant është si një mit që nuk mund të eliminohet në ndërgjegjen e tyre.
Megjithatë, ka disa kundërshtarë myslimanë të cilët janë të frikësuar nga një parashikim apokaliptik i një tjetër hadithi profetik:
حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ ، وَرِشْدِينُ ، عَنِ ابْنِ لَهِيعَةَ ، عَنْ أَبِي قَبِيلٍ ، عَنْ أَبِي رُومَانَ ، عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : ” إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّايَاتِ السُّودَ فَالْزَمُوا الْأَرْضَ فَلَا تُحَرِّكُوا أَيْدِيَكُمْ ، وَلَا أَرْجُلَكُمْ ، ثُمَّ يَظْهَرُ قَوْمٌ ضُعَفَاءُ لَا يُؤْبَهُ لَهُمْ ، قُلُوبُهُمْ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ ، هُمْ أَصْحَابُ الدَّوْلَةِ ، لَا يَفُونَ بِعَهْدٍ وَلَا مِيثَاقٍ ، يَدْعُونَ إِلَى الْحَقِّ وَلَيْسُوا مِنْ أَهْلِهِ ، أَسْمَاؤُهُمُ الْكُنَى ، وَنِسْبَتُهُمُ الْقُرَى ، وَشُعُورُهُمْ مُرْخَاةٌ كَشُعُورِ النِّسَاءِ ، حَتَّى يَخْتَلِفُوا فِيمَا بَيْنَهُمْ ، ثُمَّ يُؤْتِي اللَّهُ الْحَقَّ مَنْ يَشَاءُ )رواه نعيم بن حماد رحمه الله في ” كتاب الفتن ” (573).
Kur të shihni flamurin e zi, qëndroni aty ku jeni, mos lëvizni duart apo këmbët tuaja, dhe kur ju shfaqen disa njerëz të mjerë, mos u kushtoni vëmendje atyre, zemrat e tyre janë si hekuri i hekurt, ata pretendojnë se ata janë pronarë të shtetit, por nuk respektojnë një besëlidhje ose kontratë, ata pretendojnë të vërtetën, por nuk e shohin atë. Ata kanë pseudonime dhe rrethanat e tyre janë rurale, ndjenja e tyre është e butë si ndjenja e grave, aq shumë sa që ata nuk pajtohen me njëri-tjetrin shumë lehtë, por atëherë Perëndia do t’i japë të gjithë të vërtetën kujtdo që dëshiron.
Antagonistët e vendosur myslimanë po e zbatojnë këtë hadith ndaj grupeve bashkëkohore ekstreme brenda shoqërive myslimane. Në të vërtetë, ata janë jashtëzakonisht të zënë ngushtë nga aktet e dhunës, terrorit dhe intolerancës në emër të Islamit, por nuk janë në gjendje t’i ndalojnë këta protagonistë ekstremë të cilët pretendojnë të jenë myslimanë, për të cilët identiteti i vërtetë është i paqartë, përveç se ata veprojnë në emër te Islamit ose në emër të Allahut. Duket se ne jemi duke u përballur me një fenomen të pashembullt të aktorëve të dhunës në skenën globale ku askush nuk e di identitetin e tyre të vërtetë ose disa e dinë se kush janë, por i fshehin ato, sepse ata duhet të fshehin identitetet e tyre i cili, nëse zbulohet disi përdoret kundër tyre në mënyrë të tillë që do të tregoheshin aktorët e vërtetë qe ndodhen prapa këtij cirku të përgjakshëm në skenën botërore që po etiketohen si Islam dhe myslimanë në mbarë botën, dhe që është e çmenduri, budallallëk, dhe pa mend.
Jo, nuk kërkoj ndonjë justifikim për asnjë. Unë thjesht kisha dëshirë të sillja këto dy hadithe si një ilustrim të gjendjes së situatës myslimane sot në drejtim të dy pikëpamjeve të kundërta rreth imazhit aktual të Islamit dhe pozitës së tanishme të myslimanëve në botën e sotme: njëra është misionare optimiste dhe tjetra apokaliptike pesimiste. Siç thashë, duke lexuar hadithin e parë, njerëzit optimistë të misionarëve besojnë se debati në mbarë botën rreth Islamit, qoftë pozitivisht apo negativisht, është përmbushja e premtimit profetik që Islami do të arrijë çdo familje në këtë planet, ndërsa ata myslimanë që janë pesimistë në lidhje me gjendjen e sotshme te Islamit në botë, lexojnë hadithin e dytë si një shenjë të një kërcënimi të botës myslimane, madje, të së ardhmes së civilizimit islam në tërësi.
Në të vërtetë, myslimanët janë sot përpara një sfide të civilizimit islam e cila është e pashembullt në tërë historinë e tyre. A duhet t’ju kujtoj për faktin se qytetërimi islam është ende një qytetërim i gjallë nga një përllogaritje përkatëse e Matthew Melko, i cili ka plotësuar gjithsej dymbëdhjetë qytetërimet botërore në histori: “shtatë prej të cilave janë zhdukur (Mesopotamia, Egjipti, Kreta, Klasiket, Bizantinet, Amerika e Mesme, dhe Andet) dhe pesë prej të cilave mbeten ende (kineze, japoneze, indiane, islame, perëndimore) “. Dhe, siç citon Niall Ferguson, “Shmuel Eisenstadt numëronte gjashtë duke shtuar qytetërimin hebre në grup”. Për më tepër, Fergusoni vuri në dukje se: “Ndërveprimi i këtyre pak qytetërimeve me njëri-tjetrin, po aq sa edhe me mjediset e tyre, ka qenë ndër nxitësit më të rëndësishëm të ndryshimeve historike. Gjëja mahnitëse për këto ndërveprime është se qytetërimet autentike duket të mbeten origjinale ne veten e tyre për periudha shumë të gjata, pavarësisht nga ndikimet e jashtme. Siç tha Fernand Braudel: Civilizimi është në fakt historia më e gjatë e të gjithëve … Një qytetërim … mund të vazhdojë përmes një sërë ekonomish ose shoqërish “.
Në kontekstin e këtyre ndërveprimeve të këtyre qytetërimeve autentike, që unë do të dëshiroja të sillja në diskutimin tonë është një nga “filozofët më të rrezikshëm në Perëndim” (Adam Kirsch, Republika e Re), një filozof hegelian, psikoanalist Lacanian dhe aktivist politik Slavoj Žižek, i cili “kërkohet” nga kundërshtarët e tij për shkak të insistimit të tij në rrënjët evropiane të projektit të emancipimit universal; e kritikës së tij për ngritjen e refugjatëve dhe emigrantëve në një formë të re të proletariatit global; i këmbënguljes së tij mbi problemet e identitetit kulturor; për dyshimet e tij për disa komponentë ideologjikë të lëvizjes LGBT+ dhe për mbështetjen e tij për “fashistin” Donald Trump. Syri i mprehtë i Žižekut sheh atë që shumë njerëz nuk e shohin dhe unë do të them atë që disa myslimanë nuk e shohin sot dhe kjo është se ne, si myslimanë, nuk jetojmë në një ishull të izoluar. Përkundrazi, ne jemi, me të vërtetë, pjesë përbërëse e të jetuarit në një botë të madhe globale, të cilën ne kemi marrë pjesë në krijimin e saj. Kështu, ne, si myslimanë, jemi të dy pjesët, pjesë e problemit dhe një pjesë e zgjidhjes së kësaj bote globale. Është detyra jonë që të zgjedhim se cila prej këtyre dy pjesëve jemi, problemi ose zgjidhja. Unë besoj se shumica botërore e myslimanëve duan të jenë pjesë kyçe e zgjidhjes dhe aspak e problemit. Pra, kur Žižek thotë se e vetmja pyetje e vërtetë është kjo: a e mbështesim pranimin mbizotërues të kapitalizmit si një fakt i natyrës (njerëzore), apo kapitalizmi i sotëm global përmban antagonizma mjaft të forta për të parandaluar riprodhimin e saj të pacaktuar? – Ndjehem se edhe unë si mysliman jam pjesë e kësaj pyetjeje gjithashtu. Dhe unë jam pjesë e katër antagonizmave të tij si:
(I) të përbashkëtat e kulturës në kuptimin më të gjerë, të kapitalit “jo-material”: forma e menjëhershme e socializuar e kapitalit “njohës”, kryesisht gjuha, mjetet tona të komunikimit dhe edukimit, për të mos përmendur sferën financiare me pasojat absurde të qarkullimit virtual të pakontrolluar të parave;
(2) të përbashkëtat e natyrës së jashtme, të kërcënuara nga ndotja njerëzore: të gjitha rreziqet e veçanta – ngrohja globale, vdekja e oqeaneve etj. Janë aspekte të një derdhjeje të të gjithë sistemit të riprodhimit të jetës në tokë;
(3) të përbashkëtat t e natyrës së brendshme (trashëgimia biogjenetike e njerëzimit): me teknologjinë e re biogjenetike, krijimi i një Njeriu të Ri në kuptimin literal të ndryshimit të natyrës njerëzore bëhet një perspektivë realiste;
(4) të përbashkëtat e vetë njerëzimit, e hapësirës së përbashkët politike shoqërore: sa më shumë kapitalizmi merr përhapje globale, aq më shumë mure të reja dhe aparteide po dalin, duke ndarë ata që janë brenda nga ata që janë jashtë.
Me këtë citim dua të theksoj dy grupe sfidash që kanë të bëjnë me aspekte të jashtme ose globale dhe të brendshme. Me fjalë të tjera, shoqëritë myslimane janë sot në mes të një “IN” ose një “OUT” të kornizës qytetëruese, si një avantazh historik dhe bashkëkohor i mbajtësit të një titulli prestigjioz të një qytetërimi të gjallë midis qytetërimeve të tjera të gjalla të sotme, sidomos qytetërimi perëndimor si ata dy, qytetërimet islamike dhe perëndimore, qëndrojnë, sipas të gjitha gjasave, si binjakë siamezë. Në të vërtetë, këto dy civilizime janë të pandashme dhe të patjetërsueshme nga njëri-tjetri, pavarësisht se disa njerëz nga të dy kampet dëshirojnë ti ndajnë ose ti largojnë nga njeri-tjetri. Këto dy qytetërime gjenden të katër te përbashkëtat e Zizekut: kultura si një kapital jomaterial, kërcënime të ndotjes së mjedisit, ndryshim biogjenetik të natyrës njerëzore dhe hapësirë shoqërore politike. Çdo nga këto katër komuna është e rëndësishme, por komunat e hapësirës shoqërore politike, e cila mua më duket se është më sfiduesja e të gjithëve.
Megjithëse, çështjet e jashtme ose globale dhe të brendshme në shoqëritë myslimane po konvergojnë fuqishëm. Dhe pavarësisht faktit se nuk është gjithmonë i dallueshëm se cili prej tyre ka më shumë ndikim në zhvillimin e përgjithshëm politik të myslimanëve, unë do të thosha se punët e brendshme janë më sfiduese për shpirtin dhe mendjen myslimane sot se sa të jashtmit ose ato globale. Dhe, në kundërshtim me një perceptim të përbashkët se mungesa e një uniteti të fortë mysliman është pengesa më e madhe për një stabilitet dhe prosperitet të përgjithshëm mysliman, do të thosha megjithatë se mungesa e nocionit të qartë të diversitet në mendimin teologjik dhe politik mysliman është çelësi që shkakton një trazirë dhe madje edhe dhunë të përgjakshme në shoqëritë myslimane. Deri tani besimi Islam dhe besimtarët myslimanë janë më të bashkuar në besimet e tyre themelore sesa çdo grup tjetër fetar në botë. Në të vërtetë, pa përjashtim të gjithë myslimanët në mbarë botën kanë të njëjtin besim në origjinën hyjnore të Kur’anit, në origjinalitetin dhe përshtatshmërinë e Profetit të fundit Muhamed, paqja qoftë mbi të, në drejtimin e duhur në lutjet myslimane drejt Kibles, në të djathtën dhe të njëjtën ditë të Arafatit të pelegrinazhit të haxhit etj. Pra, këtu nuk ka asnjë çështje mospërputhje të myslimanëve për sa i përket pjesëve të tyre themelore të besimit. Prandaj, myslimanët duhet të kursejnë kohë duke marrë për unitetin që padyshim ekziston. Në vend të kësaj, myslimanët duhet të fillojnë të flasin për faktin e diversitetit të tyre, që padyshim ekziston gjithashtu, por që nuk njihet siç duhet në kuptimin e një mënyre kreative dhe pasuruese siç duhet dhe siç ka qenë gjithmonë. Prandaj, sfida më e madhe e shoqërive myslimane sot, siç e shoh, është të mësojmë se si të jetojmë unitetin në diversitet e përkatësisë etnike, nacionale, raciale, kulturore dhe politike, në të vërtetë, potencialet e tyre krijuese. Shkurtimisht, shoqëritë myslimane sot duhet të mësojnë se si të respektojnë dallimet e njëri-tjetrit po aq shumë sa e duan njëri-tjetrin për hir të së njëjtës besim të Islamit. Kjo, me të vërtetë, është më sfiduese se çdo gjë tjetër, pra është më sfiduese sot të vlerësojmë diversitetin mysliman se sa të këmbëngulim për unitetin mysliman si një propagandë boshe që na çon në një populizëm dhe demagogji të lirë. Më lejoni të them, pra, që nëse myslimanët do të respektonin jetën, besimin, lirinë, pronën dhe dinjitetin e njëri-tjetrit aq shumë sa e duan njëri-tjetrin për shkak të besimit të tyre të përbashkët në Zot, në engjëjt e Zotit, në Librat e Zotit, në Profetët e Zotit, në Ditën e Fundit të Gjykimit dhe në dekretin përfundimtar të Zotit për fatin e tyre përfundimtar, shoqëritë e tyre do të ishin shumë më të mira në aspektin e jetës politike dhe shoqërore, të cilën ata e ndajnë edhe me të tjerët dhe do të ishte shumë më mirë në vetë-mjaftueshmerinë e tyre të zhvillimit kulturor, politik dhe civilizues.
Dhe sfida e dytë që është në mendjen myslimane sot është disi një fenomen i ri, por një model i vjetër i një interpretimi të qëllimshëm të gabuar dhe keq-prezantimit të Islamit dhe myslimanëve në botë. Prandaj, ky fenomen mori edhe një emër të ri -Islamofobia-. Nuk është krejtësisht e qartë se çfarë do të thotë Islamofobia, por padyshim që ka për qëllim të turpërojë Islamin dhe myslimanët anembanë botës në çfarëdo mënyre të mundshme. Është e ngjashme me antisemitizmin, por nuk është e njëjtë. Nuk është racial, por ka diçka për të; nuk është kulturore, por ka diçka për të. Është sikur fanatizmi, por nuk është fashist. Ajo është thjesht antagoniste ndaj pranisë së Islamit në vende të caktuara në botë. Në të vërtetë, islamofobia është një frikë e panjohur, e cila njihet si Islami dhe që është emërtuar si islamik, islamist, xhihadist, selefist, vahabist, terrorist etj.
Përsëri, në kundërshtim me një perceptim të përbashkët që islamofobia ka për qëllim të frikësojë ose terrorizojë ose madje edhe të konvertoje jo-myslimanët në mbarë botën, veçanërisht në Perëndim, do të thosha se islamofobia kryesisht ka për qëllim të frikësojë dhe të shkaktojë një lloj dhimbjeje të shpirtit dhe mendjes së myslimanëve anembanë botës. Jo myslimanët, veçanërisht hebrenjtë dhe të krishterët në Perëndim, nuk kanë arsye të frikësohen as nga Islami si një besim i pastër apo nga myslimanët si njerëz të vërtetë besnikë. Këto tre religjione monoteiste, fetë e librave të Perëndisë, e kanë strehuar njëri-tjetrin përmes përvojave të ëmbla dhe të hidhura gjatë gjithë historisë së gjatë, njohin potencialet e njëri-tjetrit dhe kështu ata janë të vetëdijshëm për faktin se nuk ka alternativa ndaj bashkëjetesës së tyre të përbashkët nga një respekt i pashmangshëm i ndërsjellë që të ketë dhe të mbajë përpara, në te mirë o ne te keqe, ne pasurit dhe në varfëri, për sëmundjet dhe shëndetin, të punojnë së bashku për paqe dhe të duan njëri-tjetrin për të mirën e të gjithëve , derisa vdekja ti ndaje ato. Të gjitha këto tri fetë kanë mësuar deri tani se trashëgimtarët e tokës nuk do të jenë as zemërbutë, as agresiv, por bashkëpunues.
Sidoqoftë, ajo që është në rrezik këtu është disi një dukshmëri mbidozë e religjionit mysliman në disa vende jo vetëm në Perëndim, por edhe në shoqëritë myslimane, religjioni i cili ka qenë, veçanërisht në Perëndim, pothuajse u zhduk për shkak të një filozofie anti-fetare e Niche, Russell, Sartre dhe mendjet e tjera filozofike evropiane që kanë propaganduar një lloj “mos-ekzistence Zoti” ose “jo besim” në favor të një mendimi racional. Pajtohem, myslimanët ndonjëherë janë të mbingarkuar në nxjerrjen në pah të fesë së tyre që shpesh irriton disa njerëz në Evropë, jo vetëm mes laikëve të krishterë, por edhe mes disa laikëve myslimanë dhe jo vetëm në Perëndim, por edhe në shoqëritë myslimane. Prandaj, këshilla ime do të ishte për ata myslimanë në Evropë që duan të jenë disi fetarisht tepër të dukshëm dhe me zë të lartë, unë do të doja që ata të merrnin mesazh nga ky varg i Kuranit Famëlartë, nga surja Al-Isra ‘(17) vargu 110, i cili thotë:
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ، أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى، وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ﴿١١٠﴾
Thuaj: “Thërrisni: All-llah ose thërrisni er-Rrahman, me cilindo që ta thërrisni (me këta dy emra), emrat e Tij janë më të bukurit. E ti mos ngrit zërin (duke lexuar) në namazin tënd, po as mos e ul tepër në të, mes kësaj kërkoje një rrugë mesatare”
Në të vërtetë, e vërteta nuk ka nevojë të jetë me zë të lartë sepse është e vërteta. Gënjeshtra ka nevoje të mbizotërojë për të heshtur të vërtetën. Islami është e vërteta, paqja dhe toleranca. Prandaj, nuk ka nevojë të mbizotërojë që të irritojë të tjerët ose t’i terrorizojë ato në çfarëdo mënyre.
Përfundimisht, do të doja të them se shoqëritë myslimane sot kanë dy sfida më të mëdha për të gjithë: njëri është uniteti në diversitet dhe tjetri islamofobia që synon t’i largojë ata nga Islami si besim dhe kulturë. Në të vërtetë, e shoh këtë sfidë të fundit, islamofobinë, si një vetë-tjetërsim mysliman si sfida më e ngutshme e të gjithëve. Nuk është për shkak se ka diçka të gabuar në Islam ose në myslimanë, por sepse jetojmë në botën e sotme, e cila është si “bota e mbrapshte” siç ishte në kohën e Hegelit, i cili deklaroi në një prej fragmenteve të tij më të çuditshme Fenomenologjia, se kjo botë është bota e mbrapshtë, ku e ëmbla bëhet e thartë, e bardha bëhet e zezë dhe veriu bëhet jug. Kundërshtimet mbulojnë ligjet morale, si dhe ato natyrore: nderi bëhet përbuzje dhe dënimi bëhet falje.
Fjala e fundit në prezantimin tim sot para kësaj audiencë fisnike në Tiranë i përket shkrimtarit të madh arab dhe autor të veprave të letërsisë, teologjisë Mu’tazili dhe polemikave politiko-fetare Al-Jahiz Abu ‘Uthman’ Amr ibn Bahr Al- Kinani Al-Basri (776-869), i cili tha:
Nëse mendoni thellësisht për kushtet e njerëzve, do të gjeni ata që janë më të shqetësuar me gabimet e të tjerëve për të pasur vetë më shumë gabime.
Dhe ky është mesazhi ynë për të gjithë islamofobët kudo që janë dhe kushdo që të jenë./zaninalt
