Nga Uriel Araujo
Një agjent i agjencisë izraelite të inteligjencës Mossad u ekzekutua në Iran më 16 dhjetor, sipas agjencisë së lajmeve IRNA. Përveç kësaj, një grup hakerësh izraelitë ka pretenduar se ka paralizuar stacionet e benzinës në të gjithë Iranin në një sulm kibernetik.
Kaq shumë është shkruar për fushatën izraelite në Gaza dhe Bregun Perëndimor, fatkeqësinë humanitare dhe pasojat e saj. Megjithatë, ka edhe një kënd tjetër për të, domethënë përshkallëzimi i luftës së gjatë dhe e të ashtuquajturës luftë në hije midis Republikës Islamike të Iranit dhe shtetit hebre, me ndikime potenciale edhe më të gjera në nivel global shumë përtej kufirit të Detit të kuq dhe Afrikë s së Veriut ose Lindjes së Mesme. Një shembull i kësaj është fakti që dy nga kompanitë më të mëdha të transportit detar në planet (Mærsk dhe Hapag-Lloydhave) sapo kanë njoftuar se po pezullojnë përkohësisht rrugët e tyre në Detin e Kuq pas sulmeve të kryera nga gupi Houthi të mbështetur nga Irani. Kjo nuk është çështje e vogël: ne po flasim për një nga rrugët kryesore në botë për dërgesat e karburantit dhe naftës.
Duke folur për BBC më 16 dhjetor, Mærsk deklaroi se:
“Pas incidentit të Maersk afër me Gjibraltarin dje dhe një sulmi tjetër ndaj një anijeje kontejneri sot, ne kemi udhëzuar të gjitha anijet Maersk në zonën që duhet të kalojnë përmes ngushticës Bab al-Mandab që të ndalojnë udhëtimin e tyre deri në një njoftim të dytë”.
Ngushtica Bab al-Mandab, e njohur gjithashtu si Porta e Lotëve, ndodhet midis Jemenit (në Gadishullin Arabik), Xhibutit dhe Eritresë në brigjet e Afrikës. Përmes kësaj rruge arrijnë anijet në Kanalin e Suezit nga jugu, të gjitha anijet që vijnë nga Oqeani Indian, për shembull, duhet të kalojnë nëpër të. Për të shmangur atë do të thotë të marrësh rrugë shumë më të mëdha, të tilla si lundrimi rreth Afrikës Jugore, me kosto më të mëdha.
Rebelët Houthi kontrollojnë një pjesë të madhe të Jemenit dhe kanë nisur sulme në rrugët ujore pothuajse çdo ditë si pjesë e fushatës së tyre kundër Izraelit, i cili nga ana e tij është përgjigjur duke vendosur anije me raketa. Luftëanije nga SHBA, Britania e Madhe dhe Franca kanë rrëzuar gjithashtu raketa të ndryshme të lëshuara nga rebelët. Më 15 dhjetor, një anëtar i Byrosë Politike Ansarullah të Houthi, Ali al-Qahoum tha se Jemeni është “i gatshëm” t’i përgjigjet çdo aksioni ushtarak të bërë nga Izraeli ose SHBA, duke shtuar se operacionet do të vazhdojnë. Duke komentuar mbi ndalimin e udhëtimeve të Maersk në Detin e Kuq, Marco Forgione, drejtor i përgjithshëm në Institutin e Eksportit dhe Tregtisë Ndërkombëtare, tha:
“Kjo ndikon në çdo hallkë në zinxhirin e furnizimit… dhe vetëm do të rrisë shanset që produktet kritike të mos arrijnë destinacionet e tyre në kohë për Krishtlindje”.
Siç kam shkruar më parë, Izraeli ka aksione të larta në Afrikë, shumë përtej përpjekjeve të tij diplomatike “spyë are” (shpesh të përshkruara si “blerja e miqve duke shitur armë”), Deti i Kuq është veçanërisht “dera e pasme” e tij drejt shteteve bregdetare si Egjipti. Arabia Saudite, Somalia, Jemeni etj. Marrëveshjet e Abrahamit të ndërmjetësuara nga SHBA në vitin 2020 dhe marrëveshjet pasuese të normalizimit me Izraelin, të nënshkruara nga vende të tilla si Emiratet e Bashkuara Arabe (UEA) hapën rrugën për sigurinë dhe bashkëpunimin ushtarak, i cili u materializua në nëntor 2021, për shembull, me stërvitjen e përbashkët detare Izrael-Emiratet e Bashkuara Arabe, duke rritur kështu tensionet në Detin e Kuq.
Ka pasur një krizë energjie dhe karburantesh në Levant (përkeqësuar nga sanksionet e Thesarit të SHBA-së dhe Akti i Mbrojtjes Civile të Sirisë i 2019), duke prekur veçanërisht Libanin dhe ky kontekst ka fuqizuar diplomacinë iraniane të naftës, si dhe Hezbollahun e mbështetur nga Irani, me Teheranin që furnizon me karburant aleatët jashtë vendit si Siria, Libani dhe madje edhe Venezuela.
Si pjesë e një lufte të tillë ekonomike, shumë kohë përpara fushatës së guximshme në vazhdim të Huth-ve, kishin ndodhur disa sulme ndaj anijeve klandestine, me Sirinë që akuzonte Izraelin se qëndronte pas tyre. Ky është konteksti i krizës së sotme të Detit të Kuq. Megjithatë, Huthi-t janë të gatshëm ta çojnë këtë luftë detare me prokurë (dhe “luftën hije”) në një nivel krejtësisht të ri.
Prej vitesh, një luftë jozyrtare po zhvillohet midis Izraelit dhe Iranit, dy fuqitë dominuese në Lindjen e Mesme. Në korrik 2022, pyeta nëse një luftë e tillë e ftohtë lokale mund të përshkallëzohej në një konflikt të madh rajonal, potencialisht edhe në një konfrontim global. Situata aktuale na ka afruar pak më pranë një skenari kaq katastrofik.
Do të ishte keq të mendosh për Huthi-t në Jemen (ose Hezbollahun në Liban, për këtë çështje) si thjesht grupe iraniane. Grupe të tilla padyshim kanë bazën e tyre popullore, axhendën dhe agjenturën e tyre si aktorë politikë dhe socialë. Në çdo rast, Irani u jep atyre mbështetjen e tij në një sërë mënyra, dhe një luftë më e madhe iraniano-izraelite është me të vërtetë një nga këndvështrimet e saj.
Niveli i shtrirjes midis Republikës Islamike dhe Hezbollahut (gjithashtu një organizatë shiite) nuk mund të krahasohet me atë midis Iranit dhe Hamasit (një grup sunit palestinez). Megjithatë, bashkëpunimi i Teheranit me Hamasin ka qenë në rritje, me liderin e këtij të fundit Ismail Haniyeh që u takua me ministrin e jashtëm të Iranit në Katar muajin e kaluar. Deri ku shkon ky bashkëpunim mbetet për t’u parë. Teherani nuk mund të “kontrollojë” “proxitët” e tij – në të njëjtën mënyrë si Uashingtoni nuk mund ta bëjë këtë me aleatin e tij izraelit. Në këtë ekuacion kompleks, ka një shkallë të madhe të paparashikueshmërisë dhe hapësirë të bollshme për të kundërtën.
Duhet të theksohet se kombi pers është një fuqi në zhvillim dhe nuk duhet nënvlerësuar. Për shkak të vendndodhjes së saj strategjike, për mijëra vjet, ajo luajti një rol kyç si një rrugë përgjatë Rrugës së Mëndafshit për transportin e mallrave nga perëndimi në lindje. Në dekadat e fundit, për shkak të konflikteve, sanksioneve dhe lloj-lloj problemeve të infrastrukturës, një potencial i tillë nuk është shfrytëzuar.
Megjithatë, kushtet aktuale po ndryshojnë. Pasojat e ndërtimit të kombit neokolonial të dështuar të Uashingtonit në Irak, kanë bë rë një Teheran të fuqishë m. Ekziston edhe Korridori Tranzit Veri-Jug premtues (NSTC), i cili ka potencialin jo vetëm për të kundërshtuar përpjekjet e SHBA për të izoluar ekonomikisht Iranin dhe Rusinë, por dhe për të krijuar një rrugë të re premtuese dhe një alternativë ndaj Kanalit të Suezit.
Në çdo rast, Perëndimi nuk dëshiron përshkallëzim të plotë: udhëheqësit e lartë ushtarakë amerikanë kanë udhëtuar në Tel Aviv për të bërë presion ndaj Izraelit që të shmangë luftime të mëdha dhe një luftë më të gjerë rajonale, duke u përmbajtur dhe duke bë rë një fushatë më të kufizuar. Mbetet për t’u parë nëse një shtet hebre i radikalizuar dhe i guximshëm do të përmbahet nga kalimi i një vije tjetër të kuqe dhe nëse aktorët e tjerë të përfshirë do të bëjnë të njëjtën gjë: administrimi i tensioneve nga shpërthimi i plotë nuk është detyrë e thjeshtë.
Konflikti Izrael-Palestinë ka qenë gjithmonë një çështje polarizuese në Afrikë dhe Lindjen e Mesme, veçanërisht, dhe tani po ndan gjithashtu Perëndimin, me autoritetet evropiane që shtypin demonstratat pro-palestineze. Intensifikimi i tij plus përshkallëzimi i “luftës në hije” izraelito-iraniane do t’i ofrojë elitave politike perëndimore dhe pro-izraelite një mundësi për të shtyrë më tej kërkesat e saj për “alignmentizëm” (duke gërryer narrativën perëndimore mbi “të drejtat e njeriut”, si Fushata e Tel Avivit po përballet me kritika të paprecedentë), në të njëjtën mënyrë që do të përbëjë një sfidë diplomatike për kombet në mbarë botën. Ka shumë në rrezik, në aspektin humanitar, etik, fetar, ideologjik, gjeoekonomik dhe gjeopolitik./gazetaimpakt/globalresearch.ca
