Nga Abdel Qader Osman
Ndërkohë që ekziston një armëpushim i brishtë midis koalicionit të udhëhequr nga Arabia Saudite dhe forcave aleate të Ansarallahut, Jemeni mbetet i nënshtruar i një lufte të ashpër ekonomike, të projektuar, mbështetur dhe orkestruar tërësisht nga fuqitë perëndimore.
Armëpushimi i ndërmjetësuar nga OKB-ja midis Sanaa dhe Riadit, i cili u shpall në prill 2022 dhe skadoi teknikisht në tetor, e ka zhytur Jemenin në një purgator as paqeje e as lufte. Armëpushimi jo vetëm që dështoi krejtësisht në lehtësimin e krizës së tmerrshme ekonomike të vendit të shkaktuar nga agresioni saudit dhe i Emirateve të mbështetur nga SHBA/MB, por gjithashtu e përkeqësoi krizën në një shkallë të padëshmuar prej vitesh.
Opsioni ushtarak për zgjidhjen e konfliktit ka kohë që ka skaduar; Në vitet e fundit, ndërsa lufta u zhvendos në favor të ushtrisë jemenase dhe komiteteve popullore të mbështetura nga Ansarallah, një ekuilibër parandalues u godit thellë brenda territorit saudit, duke i detyruar forcat e koalicionit të huaj në një armëpushim ushtarak. Në një qorrsokak, ata në vend të kësaj rritën presionin ekonomik mbi jemenasit në një përpjekje për ta kthyer popullsinë kundër qeverisë Sanaa të udhëhequr nga Ansarallah.
Jemeni në ankand për ofertuesin më të lartë
Në këtë sfond alarmues, pushtuesit e huaj të Jemenit filluan procesin e paligjshëm të shitjes së aseteve të vendit. Fraksioni i qeverisë së Jemenit, i lidhur me Arabinë Saudite, së fundi shiti 70 për qind të kompanisë jemenase të telekomunikacionit Aden Net tek një ndërmarrje emirate e quajtur UAE NX Digital Technology. Ky veprim antikushtetues u justifikua nga qeveria e njohur nga OKB si një marrëveshje investimi i përbashkët pas dështimit të institucioneve vendore për të gjeneruar kthime për thesarin e shtetit.
Marrëveshja ngjalli reagime të zemëruara dhe ekspozoi pafuqinë e qeverisë së kryeministrit Maeen Abdul Malik përballë kërkesave dhe diktateve saudite. Ajo qeveri u ka mundësuar agresorëve të huaj që të ushtrojnë në mënyrë graduale më shumë kontroll mbi Jemenin, burimet dhe asetet e tij dhe të shfrytëzojnë më tej popullin e tij.
Fatkeqësisht, kjo shitje e sovranitetit kombëtar të Jemenit vendeve të koalicionit nuk ishte e para e këtij lloji. Qeveria në mërgim, e cila kontrollon burimet natyrore në zonat e pasura me naftë dhe gaz të Jemenit jugor dhe lindor, kishte çeduar tashmë në menaxhimin e aseteve dhe të ardhurave jemenase tek shtetet dhe bizneset e huaja të ndryshme, në këmbim të mbështetjes së rregullt financiare.
Lufta ekonomike e SHBA
Ibrahim al-Saraji, zëdhënësi i Komitetit Suprem Ekonomik në Sanaa, jep një sfond se si Jemeni arriti këtë pikë të pafat. “Pas negociatave të mesit të 2016 të Kuvajtit mbi robërit e luftës, deri në këtë moment sot, ne mund të shohim se amerikanët janë ata që udhëhoqën luftën dhe rrethimin ekonomik të Jemenit”.
“Në ato negociata, ambasadori amerikan kërcënoi hapur delegacionin tonë kombëtar se nëse nuk i pranonim kërkesat e koalicionit, ata do të synonin rialin (paranë jemenase) në mënyrë që të mos kishte vlerë leku i prodhuar. Pas kësaj, me asnjë autoritet ligjor, u mor një vendim për transferimin e Bankës Qendrore të Jemenit me bazë në Sana, në Aden dhe për të shtypur atje monedhën kombëtare”.
Që nga dështimi i tij ushtarak i vitit 1973 në luftën e Vietnamit, Uashingtoni ka aplikuar gjerësisht një politikë të luftës ekonomike, që përfshin sanksione, bllokada dhe rrethime për të sjellë në linjë vendet që sfidojnë rendin unipolar bazuar në rregullat e SHBA. Kjo politikë ka shkatërruar në heshtje ekonomitë e vendeve nën sulm, duke shkaktuar zhvlerësim ekstrem të monedhës, kolaps financiar, moszhvillim ekonomik dhe, në disa raste, kriza katastrofike humanitare, më e keqja prej të cilave, sipas Kombeve të Bashkuara, është në Jemen dhe prek të paktën 20 milionë civilë.
Ngjarjet gjatë tetë viteve të fundit nënvizojnë rolin kyç të luajtur nga fuqitë financiare perëndimore si SHBA dhe Britania në planifikimin dhe orkestrimin e luftës ekonomike gjymtuese në Jemen. Objektivi i tyre duket të jetë të fitojnë kontrollin mbi zonat e pasura me burime në Jemenin jugor duke shfrytëzuar krizën humanitare si një levë kundër Sanaa.
Tre vjet pas fillimit të luftës, në nëntor 2018, UNICEF raportoi se rreth 2.2 milionë fëmijë jemenas po vuanin tashmë nga kequshqyerja, me 400,000 prej tyre që përjetonin kequshqyerjen akute. Deri në fund të vitit 2022, kjo situatë e tmerrshme ishte përshkallëzuar në mënyrë dramatike, me 11 milionë fëmijë të prekur tani, duke përfshirë 540,000 fëmijë nën moshën pesë vjeç që përballen me kequshqyerje të rëndë. Sipas të dhënave nga Grupi i Bankës Botërore në mars, agresioni i huaj kundër Jemenit e ka çuar shkallën e varfërisë së vendit në 78 për qind, më shumë se tre të katërtat e popullsisë së tij.
Pavarësisht nga këto statistika alarmante, Programi Botëror i Ushqimit i OKB-së (WFP) ka shkurtuar së fundmi ndihmën ushqimore për Jemenin, duke lënë rreth 3 milionë njerëz në veri dhe 1.4 milionë në jug pa akses në ndihmën ushqimore që u nevojitet dëshpërimisht për të shmangur kequshqyerjen.
Autoritetet në Sana e shohin urinë si një mjet tjetër të manipulimit politik të huaj dhe e kanë akuzuar organizatën për devijimin e ndihmave të destinuara fillimisht për Jemenin drejt Ukrainës. Mohammed Ali al-Houthi, një anëtar i Këshillit të Lartë Politik, shprehu këto shqetësime gjatë një takimi me Drejtoreshën Rajonale të WFP (për Azinë Perëndimore dhe Afrikën e Veriut) Corinne Fleischer.
Menjëherë pas kësaj, ai shkroi në Twitter: “Vendimi i programit për të reduktuar ndihmën e alokuar për Jemenin rezultoi nga fakti se ai po e transferonte atë në Ukrainë me kërkesë të Shteteve të Bashkuara”.
Jemenasit nën zjarr
Ekonomisti jemenas Rashid al-Haddad thotë për “The Cradle” se manipulimi i gjendjes njerëzore për të fituar lëshime politike është një kurs që ndiqet nga Uashingtoni:
“Shtetet e Bashkuara shpesh hedhin peshën e tyre diplomatike për të penguar përpjekjet që mund të çojnë në paqe dhe shfrytëzon dosjen humanitare për të arritur një përparim”.
Lajmet nuk janë të gjitha të këqija. Haddad thekson se “megjithë pasojat humanitare të agresionit të huaj në Sanaa dhe qeveritë e lira, dhe rënien e normës së të ardhurave familjare si rezultat i luftës dhe bllokadës, Qeveria e Shpëtimit Kombëtar (NSG) ka qenë në gjendje në një masë të madhe për të kontrolluar situatën ekonomike”.
Ironikisht, provincat jemenase posaçërisht nën kontrollin e koalicionit të huaj, po përjetojnë “inflacion ekonomik që është rritur në mbi 450 për qind që nga viti 2015 për shkak të rënies së kursit të këmbimit të monedhës”. Këto rajone gjithashtu përballen me një gjendje të vazhdueshme pasigurie për shkak të përplasjeve midis fraksioneve të ndryshme vendase, secila e mbështetur nga një padron i ndryshëm i huaj, që nga ana tjetër përkeqëson kushtet e jetesës dhe zmbraps rritjen dhe investimet.
Përkundër këtyre pabarazive ndonjëherë të theksuara midis zonave të udhëhequra nga Ansarallah dhe zonave të koalicionit të huaj, të gjithë jemenasit ndajnë vështirësi të përbashkëta: çmimet në rritje për mallrat thelbësore, një monedhë e zhvlerësuar (me kursin e këmbimit në 1500 rial për dollarin në zonat e koalicionit dhe 535 rial për dollar në zonat e kontrolluara nga NSG); mungesa e likuiditetit financiar; aktivitet i ndenjur i biznesit; mungesa e derivateve të naftës; dhe një sektor në kolaps të kujdesit shëndetësor.
Në fjalimin e tij muajin e kaluar, udhëheqësi i Ansarallah, Abdul Malik al-Houthi tërhoqi vëmendjen për këto kushte përkeqësuese në provincat e kontrolluara nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, duke i akuzuar ata dhe partnerët e tjerë të koalicionit për ndjekjen e “politikave armiqësore në nivelin e synimit të ekonomisë kombëtare” që krijojnë vuajtje të pafundme për jemenasit.
Gjatë tetë viteve të fundit, koalicioni i huaj i luftës ka synuar qëllimisht dhe vazhdimisht infrastrukturën tregtare dhe publike në qeveritë e kontrolluara nga Ansarallah. Ata e kanë bërë këtë duke penguar hyrjen e lëndëve thelbësore dhe mallrave të papërpunuara të nevojshme për industritë e lehta dhe sektorin ushqimor, duke penguar iniciativat e investimeve dhe duke rritur kostot e produkteve vendase.
Si rezultat, biznese të shumta janë mbyllur, duke shkaktuar një krizë jetese për rreth tre milionë jemenas të punësuar në sektorin privat. Situata është përkeqësuar më tej nga kufizimet e vazhdueshme të vendosura nga jashtë në trafikun detar në portet e Aden, Hodeidah dhe Sanaa, si dhe në aeroportet e Adenit.
Kushtet e Sanaa për paqe
Armëpushime të shumta të mbështetura nga OKB-ja janë paraqitur nën një maskë “humanitare” që synon të lehtësojë vuajtjet e civilëve dhe të përgatisë terrenin për një paqe gjithëpërfshirëse. Gjithsesi, të gjithë ia dolën të mos i përmbushin pritshmëritë. Kur armëpushimi më i fundit ushtarak hyri në fuqi, negociatat e drejtpërdrejta midis Sanaa dhe Riadit rifilluan, por ende nuk kanë dhënë rezultate.
Saraji, zëdhënësi i Komitetit të Lartë Ekonomik, thotë për “The Cradle” se Sanaa ka ngritur vazhdimisht tre kërkesa kyçe gjatë këtyre negociatave: heqjen e plotë të rrethimit të Jemenit; rihapja e aeroportit të Sanaa për funksionimin normal; dhe pagesa e pagave për punonjësit e shtetit civil dhe ushtarak, pensionistët dhe përfituesit e sigurimeve shoqërore, të cilat janë pezulluar që nga transferimi i Bankës Qendrore nga Sanaa në Aden.
Përmbushja e këtyre kërkesave bazë “do të reflektojë pozitivisht në jetën e njerëzve nëse ato zbatohen”, thotë ekonomisti Haddad.
Por hezitimi i Riadit për të ndjekur këto angazhime, pasi fillimisht tregoi miratimin e tij, ka rezultuar në pengesa të konsiderueshme. Çështja e pagave të papaguara të punonjësve në zonat e pa kontrolluara nga koalicioni, e cila ka mbetur e pazgjidhur prej vitesh, në mënyrë të çuditshme i është fajësuar Ansarallahut nga vetë mediat e koalicionit. Kjo, përkundër faktit se koalicioni kontrollon portet, aeroportet, burimet natyrore dhe rrjedhimisht, të ardhurat kombëtare të Jemenit, mjeti i vetëm me të cilin paguhen pagat publike.
Akuzat e medias kundër Ansarallah u panë si një përpjekje e armikut të koalicionit për të përçarë radhët kombëtare, siç theksohet nga Presidenti Mahdi al-Mashat, kreu i Këshillit të Lartë Politik, i cili u zotua të sigurojë pagat e punonjësve edhe nëse kjo kërkon veprim ushtarak.
Si Saraji ashtu edhe Haddad bien dakord për rolin e të dërguarit të SHBA-së në Jemen, Tim Lenderking, në pengimin e zgjidhjes së çështjes së pagave dhe duke i bërë presion Riadit që të mos përmbushë këto kërkesa themelore.
Huadhënësi duket se beson se pagesa e pagave të punonjësve shtetërorë do të përbënte një humbje të konsiderueshme për Shtetet e Bashkuara dhe vendet e koalicionit, duke hequr efektivisht një pjesë të madhe të ndikimit të tyre mbi çështjet e Jemenit.
Saraji thekson gjithashtu se “amerikanët janë të parët që parashtruan idenë e ndarjes së pagave dhe vetëm pagimin e disa sektorëve publikë”, një taktikë “përça dhe sundo” që mund t’i kthejë punonjësit publikë kundër njëri-tjetrit.
Ndërmjetësues, jo përçarës
Raundi i fundit i negociatave të ndërmjetësuara nga Omani midis Sanaa dhe Riadit pa që negociatori kryesor i Ansarallah të shkojë në Riad për herë të parë për bisedime të drejtpërdrejta me ministrin saudit të mbrojtjes Khalid bin Salman, vëllain e princit të kurorës, Mohammad bin Salman. Vëzhguesit e konsiderojnë këtë raund bisedimesh që synon arritjen e një zgjidhjeje të përhershme, përfundimin e luftës dhe adresimin e çështjeve të pasluftës, potencialisht të jetë i fundit, pasi ka dëshmuar indikacione të vullnetit të mirë nga të dyja palët.
Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, i injoron pa ndihmë këto “të parat” dhe pretendon se negociatat janë ndër-jemenase, me SHBA-në dhe Arabinë Saudite që luajnë një rol ndërmjetësues në vend që të jenë palët aktuale përgjegjëse në luftë.
Ndërsa bisedimet e paqes zvarriten, durimi jemenas po shterohet dhe optimizmi i tyre mbetet i zbehtë. Spektri i konfrontimit të ripërtërirë ushtarak është ende i madh. Interesat e partnerëve të koalicionit të huaj dhe rajonal ndryshojnë në shumë aspekte, kështu që një zgjidhje paqeje nuk varet thjesht nga dy palë, por nga shumë. Nëse fuqitë e jashtme përçarëse përmbahen nga ndërhyrja, këto shanse rriten, por këto gjasa janë zero.
Nëse gjithçka tjetër dështon, jemenasit paqekërkues mund të kërkojnë përfshirjen e ndërmjetësve të besuar me një histori të provuar, të ngjashme me rolin e Kinës në lehtësimin e bisedimeve historike midis Arabisë Saudite dhe Iranit, për të ndërmjetësuar në heshtje një marrëveshje që përjashton SHBA-në dhe palët e tjera të huaja./GazetaImpakt/new.thecradle.co
