Në Kinë, çdo ditë është “Nata e Qelqit të Thyer

Nga: Fred Hiatt

Tetëdhjetë e një vjet më parë këtë javë, në atë që njihet edhe si “Nata e Qelqit të Thyer”, qindra sinagoga dhe varreza hebraike në Gjermaninë naziste u dëmtuan ose u shkatërruan, së bashku me mijëra biznese në pronësi hebreje. Ishte në një kuptim që gjenocidi arriti në kulmet në kampet e shfarosjes së Aushvic, Sobibor dhe Treblinka.

Në Kinën perëndimore, prishja e xhamive dhe buldozimi i varrezave është një proces i vazhdueshëm, i pamëshirshëm.

Në një genocid kulturor me disa paralele që nga Lufta e Dytë Botërore, mijëra vende fetare myslimane janë shkatërruar. Të paktën 1 milion muslimanë janë kufizuar në kampe, ku imamët e vjetër janë prangosur dhe të rinjtë detyrohen të heqin dorë nga besimi i tyre. Myslimanët që nuk janë të mbyllur, detyrohen të hanë gjatë muajit të agjërimit të Ramazanit, të detyruar të pinë duhan duke shkelur besimin e tyre, ndalohen të luten ose të studiojnë Kur’an dhe të bëjnë haxhin në Mekë.

Dhe ndoshta nga tipari më befasues i këtij krimi kundër njerëzimit ku Kina ka arritur të ngecë, përgjatë shtypjes së shekullit 21 dhe banditizëmi i lashtë, praktikisht çdo raportim nga vendi i ngjarjes.

Kjo është ajo që e bën edhe më domethënëse botimin në javën e kaluar të një përmbledhje të provave: “Shkatërrimi i Besimit: Shkatërrimi dhe përdhosje të xhamive dhe faltoreve të Ujgurit”, nga Bahram K. Sintash.

Sintash, 37 vjeç, jeton në Shtetet e Bashkuara, por u rrit në atë që tani është thotë ai, “një shtet i mbikëqyrjes së policisë, ndryshe nga çdo shtet që bota ka njohur ndonjëherë”. Sintash e di: policia kineze e arrestoi babanë e tij në shkurt 2018, dhe që nga ajo kohë Sintash nuk ka dëgjuar asgjë prej tij.

Në pamundësi për të ndihmuar babanë e tij, i cili, nëse është ende gjallë dhe mbushi 69 vjeç muajin e kaluar, Barham e ka transmetuar ankthin e tij në dokumentin e shkatërrimit të trashëgimisë Ujgure.

Ujgurët,  Barham, babai i tij dhe miliona qytetarë të tjerë kinezë, janë një popull etnik turk dhe fetar mysliman. Për dekada, ata gjetën një vend në Kinën komuniste. Në fakt, Partia Komuniste Kineze vërtetoi imamët, miratoi predikimet e tyre dhe autorizoi studimin e kulturës Ujgure.

Por në rregullin gjithnjë e më intolerant të Xi Jinping, asgjë që garon me besnikërinë e partisë nuk mund të tolerohet. Klerikët e verifikuar më parë marrin dënime 20-vjeçare.

Diçka  që duket shumë “islamike”, madje një kube në krye të një lokali është rrafshuar.

Bazuar në imazhet satelitore dhe intervistat me mërgimtarët e fundit, arratisjet mund të jenë një term i duhur, Sintash vlerëson se 10,000-15,000 vende fetare janë shkatërruar, tha ai para një konference të organizuar nga Fondacioni Kombëtar për Demokracinë javën e kaluar.

Shumë nga këto janë xhami të fshatit, shumë të vogla për t’u dalluar në imazhet satelitore të Google, dhe askush në tokë nuk do të dërgojë fotografi, sepse për ta bërë këtë do të garantonte marrjen e tij në kampe. Por Sintash ka dokumentuar shkatërrimin e më shumë se 150 xhamive më të mëdha në fotografitë para dhe pas, nga faltore në parkim. Në qytetet e mëdha, një xhami mund të kursehet, për qëllime turizmi ose propagande, por edhe ajo do të heqë xhamitë dhe minaret e saj ndërsa mbishkrimet e saj fetare janë zëvendësuara nga flamuj të partisë.

Edhe më të mprehta janë imazhet e varrezave, siç është varrimi shekullor Sultanim në Hotan, i zëvendësuar nga ato që duken si fusha gjigande me baltë.

“Babai dhe gjyshi im u varrosën në këtë varrezë”, i tha i internuari Sintash një studiuesi ujgur. “Varrezat ishin vendi më i rëndësishëm dhe i shenjtë për miliona njerëz që shkojnë dhe vizitojnë Hotan çdo vit”.

Punëtorët në botën e të drejtave të njeriut kanë tendencë të jenë shumë të përmbajtur kur bëhet fjalë për analogjitë naziste. Holokausti ishte një ngjarje unike.

Megjithatë, gjatë zbulimit të raportit javën e kaluar, Holokausti vazhdonte të afrohej vetë në bisedë si e vetmja pikë e qartë e krahasimit. Omer Kanat, drejtor dhe bashkëthemelues i Projektit për të Drejtat e Njeriut të ujgurëve, vuri në dukje përvjetorin e Natës së Qelqtë.

Carl Gershman, Kryetari i grupit Kombëtar për Demokracinë, i krahasoi reporterët e guximshëm të Radio Azisë së Lirë me Jan Karski, grupi që u përpoq të paralajmëronte perëndimin ndaj mizorive naziste. Ata reporterë të RFA janë duke jetuar në mërgim, pasi Kina nuk i lejon ata, por dhjetëra anëtarët e familjes së tyre në Kinën perëndimore janë burgosur si ndëshkim për gazetarinë e jashtëzakonshme të RFA për këtë genocid kulturor.

Cili është ndikimi i shkatërrimit të tillë të hapësirave të shenjta?

Rahile Dawut është një studiuese e respektuar që në vitin 2017 po përgatitej të udhëtonte për në Pekin nga shtëpia e saj në Urumqi kur u arratis. Vite para se të zhdukej, ajo tha: “Nëse dikush do t’i heqë këto. . . faltoret, populli ujgur do të humbiste kontaktin me tokën. Ata nuk do të kishin më një histori personale, kulturore dhe shpirtërore. Pas disa vitesh ne nuk do të kishim një kujtim se pse jetojmë këtu ose kujt i përkasim”.

Vetë Sintash thotë se ka frikë se kjo është “zgjidhja përfundimtare” e Kinës për të shkatërruar popullin ujgur.

“Nuk e di nëse babai im ka vdekur apo është gjallë tani”, thotë ai. “Por unë mund ta shoh xhaminë ku u lutëm, ajo është zhdukur”./Gazetaimpakt/washingtonpost/

NDANI KËTË POSTIM

Mund tju interesojne