Nga Humaira Ahad
I rrethuar nga majat e larta Alvand në qytetin historik iranian të Hamadanit, 330 km në jugperëndim të Teheranit, shtrihet mauzoleumi i mrekullueshëm i një prej gjigantëve të qytetërimit islam, Ibn Sina, i njohur në Perëndim me emrin e latinizuar “Avicena”.
Ndërtesa në formë gishti që strehon varrin e Ibn Sina-s përmban gjithashtu një muze dhe një bibliotekë, një vend që është i rrethuar nga kopshte të gjelbëruara, ndoshta ashtu siç do të kishte dashur ai.
Abu Ali al-Hussain ibn Abdullah al-Balkhi lindi në vitin 980 të erës sonë në fshatin Afshana në Uzbekistanin e sotëm. Filozofi, mjeku, matematikani, astronomi dhe studiuesi, Ibn Sina njihet gjerësisht sot si “babai i mjekësisë moderne”.
“Muzeu jep një vështrim mbi jetën e Ibn Sina-s. Është surreale të shohësh mjetet që janë përdorur nga mjeku më i madh në botë”, tha Sonia, një turiste që viziton mauzoleun nga Franca, për faqen e internetit të Press TV.
“Bimërat e ndryshme të shfaqura këtu të kthejnë qindra vjet prapa në kohën kur ky mjek gjenial do të trajtonte pacientët”, shtoi ajo.
Babai pers i Ibn Sinas ishte një burokrat në Perandorinë Samanide në pushtet. Duke pasur një edukim të privilegjuar, ai mori një arsim të mirë dhe, në moshën 10-vjeçare, kishte mësuar përmendësh të gjithë Kuranin dhe më vonë ia kushtoi jetën studimit të mjekësisë, filozofisë, astronomisë, muzikës dhe shkencave të tjera.
Përveçse është babai i mjekësisë moderne, Ibn Sina njihet edhe si një nga filozofët më me ndikim të epokës paramoderne.
Me njohuri të mira në filozofinë e hershme islame, paraislamike, persiane, greke dhe orientale, Ibn Sina kontribuoi ndjeshëm në mendimin islam dhe konsiderohet nga disa si “themeluesi i filozofisë skolastike në formulimin e saj sistematik”.
Ebu Ubejd Jozjani, një dishepull dhe biograf i Ibn Sina-s, shkruan se polimadhi jetoi një jetë relativisht të paqëndrueshme për shkak të mjedisit të parregullt politik dhe shoqëror të kohës. Ai duhej të ndryshonte vazhdimisht vendet derisa të gjente stabilitet në Isfahan, një qytet në Iranin qendror.
Shumica e 220 veprave që i atribuohen, ai i përfunduar në Isfahan.
MjekuIbn Sina
Një nga veprat e famshme të Ibn Sinas, “Al-Kanun fi al-Tibb”, i njohur gjithashtu si “Kanuni i Mjekësisë” është një enciklopedi e gjerë e njohurive mjekësore nga burimet e lashta. Ajo u përkthye në latinisht në shekullin e 12-të dhe u përdor si referencë në nivel universitar deri në shekullin e 17-të në Evropë.
Si libri më autoritar mbi mjekësinë, ai ka lënë në hije të gjithë librat mjekësorë të autorëve të shkrimtarëve në Evropën mesjetare për shekuj me radhëdhe vazhdon të jetë një burim referimi për të gjithë mjekët.
Shumë nga praktikat që filluan nga Ibn Sina u kryen në të gjithë Lindjen dhe Perëndimin. Për shembull, në mungesë të antiskeptikëve të ditëve tona, ai përdori verën për të mbuluar plagët.
Ai identifikoi antraksin dhe diagnostikoi diabetin në një kohë kur analizat e gjakut nuk ekzistonin.
“Ibn Sina shpjegoi marrëdhënien midis mendjes dhe trupit dhe për herë të parë përshkroi se si sëmundjet psikologjike si depresioni mund të çojnë në sëmundje fizike”, tha Dr. Iram, një psikolog që punon në Teheran, për faqen e internetit Press TV.
Sistemi i karantinës që u përjetua nga bota gjatë pandemisë Covid-19 i ka rrënjët në metodën “Al-Arbainiya” të Ibn Sina-s.
Mjeku persian me famë botërore kuptoi se disa sëmundje shkaktohen nga mikroorganizmat, duke përshkruar vetëizolimin për individët infektivë për të frenuar përhapjen e sëmundjes.
“Ibn Sina shpjegoi anatominë e pjesëve të trupit duke përfshirë zemrën e njeriut në një kohë kur diseksioni i trupit të njeriut konsiderohej një mëkat dhe kërkoi dënimin me vdekje”, tha Dr. Ali Kirmani, një specialist i mjekësisë së brendshme nga Omani, për faqen e internetit Press TV.
“Përshkrimi i tij anatomik i trupit të njeriut revolucionarizoi praktikën mjekësore”.
Ibn Sina filozof
Vepra e mrekullueshme e Ibn Sina-s “Kitab Al-Shifa” ose “Libri i Shërimit”, konsiderohet si enciklopedia më e madhe dhe më gjithëpërfshirëse e shkruar ndonjëherë nga një autor i vetëm.
Duke qenë një musliman i devotshëm, Ibn Sina kaloi shumë kohë duke lexuar shkrimet e shenjta islame, si dhe filozofinë greke, në mënyrë që të provonte ekzistencën e të Plotfuqishmit duke përdorur të dyja disiplinat.
Duke shpjeguar ekzistencën e Zotit, Ibn Sina doli me “Burhan Al-Siddiqin” ose “Dëshmi e të Vërtetës”. Në këtë libër themelor, ai argumentoi se Zoti është “ekzistenti i domosdoshëm” ose diçka që pa Atënuk mund të ekzistojë asgjë.
Një ekspert në matematikë dhe astronomi, Ibn Sina ia kushtoi një pjesë të madhe të librit të tij “Al-Shifa” këtyre dy disiplinave, duke ofruar këndvështrime të reja nga pikëpamja shkencore.
Mjeku i njohur dha një kontribut të konsiderueshëm në fushën e fizikës. Ai argumentoi se drita kishte një shpejtësi specifike dhe shpjegoi se si tingulli udhëtonte nëpër ajër, dhe gjithashtu dha një teori mbi lëvizjen.
“Në Kitab Al-Shifa, Avicena kishte paraqitur parimet themelore të gjeologjisë në lidhje me proceset e tokës, ngjarjet kryesore dhe kohën e gjatë gjeologjike”, shkruan Munim Al Raëi në punimin e tij mbi kontributin e Ibn Sina-s në shkencat e tokës.
“Ato parime u njohën më vonë në Rilindjen e Evropës si ligji i mbivendosjes së shtresave, koncepti i katastrofizmit dhe doktrina e uniformitarizmit”.
Raëi shtoi se historia e gjeologjisë në Evropë e sheh Leonardo da Vincin si një gjeni pothuajse universal, megjithatë, idetë e da Vinçit ishin mishëruar tashmë në veprën e Ibn Sina-s në “Kitab Al-Shifa”, 400 vjet para lindjes së da Vinçit.
Ibn Sina punoi gjerësisht mbi idetë e filozofit të shquar grek Aristotelit.
“Unë e admiroj kuptimin e tij të qartë të filozofisë, e cila ndodh të jetë një fushë e thellë e dijes. Ai punoi për të forcuar filozofinë islame, duke u mbështetur në filozofinë aristoteliane fillimisht, më pas duke ecur përpara saj, duke avancuar për të thelluar dhe modernizuar filozofinë islame”, tha për Press TV, Dr. Seyed Amir Akrami, Asistent Profesor në Institutin për Shkenca Humane dhe Studime Kulturore, Teheran.
Ibn Sina mistik
Henry Corbin, iranolog dhe teolog e konsideron Ibn Sinën si një mistik, duke përkthyer veprat e tij kryesore “Risalat Hayy ibn Jaqzan”, “Risalat Al-Tayr” dhe “Risalat Salaman ëa Absal” në frëngjisht dhe duke ofruar një interpretim mistik-gnostik të alegorisë sëshkrimevetë tij.
“Makamet Al-Arifin” i Ibn Sina-s është mistik në natyrë. Ai e ka diskutuar misticizmin filozofikisht dhe ka dhënë shpjegime thelbësore të termave të rëndësishëm mistik, duke përfshirë Zahidin, Aabidin, Arifin”, tha Dr. Akrami.
Vlerësimi i Ibn Sina-s për filozofinë aristoteliane (Filozofia perëndimore) dhe interesimi i tij për misticizmin (filozofia orientale) e bëri atë të shkruante “Kitab Al-Inṣaf”.
Drita ishte një metaforë e fortë për urtësinë në shkrimet mistike të Ibn Sina-s, një simbol që u shtjellua më tej nga filozofët e mëvonshëm, si Gazaliu dhe Suhraverdiu.
PërFrancezin Louis Massignon, Muslimani i famshëm, Ibn Sina, përmes punës së tij mbi filozofinë orientale, dëshironte të “realizonte pajtimin midis filozofisë greke, falsafas lindore dhe urtësisë semite, hikmetit”.
Në mesin e dijetarëve që ngritën kundërshtime për disa elementë të filozofisë së Ibn Sina-s, Gazaliu gjen një përmendje të veçantë. Megjithatë, Michael E. Marmura, një studiues palestinez mbi Islamin, thotë për Gazaliunse: “filozofia për të gjitha qëllimet praktike nënkuptonte filozofinë e Ibn Sinas”.
“Ibn Sina konsiderohet si një nga filozofët më të mëdhenj islam pavarësisht se është i diskutueshëm, të gjithë mendimtarëve origjinalë u është dashur të përballen me një formë kritike dhe Ibn Sina nuk bën përjashtim nga kjo. Ai dha disa kontribute origjinale në mendimin islam mesjetar”, tha për faqen e internetit Press TV, Dr. Myfti Mudassir, shkrimtar dhe profesor i letërsisë angleze në Universitetin e Kashmirit.
“Asnjë sipërmarrje filozofike nuk është përfundimtare dhe absolute. Madhështia e Ibn Sina-s nuk qëndron në pagabueshmërinë e tij, por në qasjen e tij krijuese ndaj problemeve të filozofisë në kohën e tij”, shtoi ai.
Ibn Sina poet
Përveç Kanunit, Ibn Sina ka lënë pas disa vepra të tjera në mjekësi, më e rëndësishmja prej të cilave është “El-Urjuza fi l-Tibb”, shkruar në formatin e poezisë në 1326 vargje.
Duke qenë shumë i zgjuar në poezi dhe elokuencë, Ibn Sina kompozoi një poemë të gjatë të quajtur “El-Kasidat Al-‘Ayniyya”, për historinë e shpirtit njerëzor, “Kasidat El-Jamana Al-‘Ilahiyya fi l-Teëhid”, për monoteizmin , dhe “El-Kasidat El-Muzdaëaja Fi l-Mantiq”, mbi logjikën.
Ai u fokusua në aspektet teorike të muzikës në një kohë kur muzika konsiderohej një disiplinë e aplikuar.
Veprat e tjera të tij përfshijnë edhe pjesë të dedikuara ekskluzivisht për muzikën.
“Duke guxuar një vlerësim kritik të statusit të Ibn Sina-s, një gjeni i jashtëzakonshëm i Islamit për sa i përket kontributeve të tij në qytetërimin islam, eklekticizmi dhe gestalti i tij e ngritën atë shumë lart, por besimi i tepërt në racionalitetin dhe aftësitë mendore e dobësoi dhe nuk e çoi atje ku ai donte të shkonte në afërsi me Zotin” tha për faqen e internetit Press TV, Prof. Habib Rezavi, shkrimtar dhe poet i cili ka shkruar disa libra mbi misticizmin.
Në Ramazanin e vitit 1037, mjeku dhe filozofi i talentuar, ndërroi jetë në moshën 58-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të shquar. Vendi i tij i fundit i pushimit në Hamadan sotështë një atraksion turistik./gazetaimpakt/presstv.ir
