Ndërsa udhëheqësit perëndimorë predikojnë demokracinë jashtë vendit, politika e tyre e brendshme është mbështetur prej kohësh në frikën nga myslimanët për të konsoliduar pushtetin, për të manipuluar votuesit dhe për t’u larguar nga dështimi sistemik. Nga Londra në Uashington, islamofobia është bërë më pak një paragjykim sesa një strategji politike.
Për më shumë se dy dekada, islamofobia është përdorur si një armë guri themeli e politikës perëndimore, një mjet i përshtatshëm për të mbledhur vota, për të justifikuar luftërat dhe për të ripërcaktuar identitetin kombëtar përmes përjashtimit. Në botën pas 11 shtatorit, figura myslimane është rimodeluar jo thjesht si një i huaj, por si kërcënimi simbolik kundër të cilit “Perëndimi” e përcakton veten.
Peter Oborne, një gazetar britanik dhe autor i disa librave, shkroi librin “Fati i Abrahamit, Pse Perëndimi është i Gabuar për Islamin?”. Në të, ai argumenton se islamofobia nuk është më një nënprodukt i frikës, por një mjet politik i llogaritur. “Nuk është thjesht injorancë”, vëren ai, “është një sistem i qëllimshëm narrativash të ndërtuara për të justifikuar pushtetin, të jashtëm dhe të brendshëm njësoj”. Për Oborne-n, armiqësia ndaj Islamit funksionon si një mit unifikues për udhëheqësit që përpiqen të mbajnë së bashku elektoratet e përçara.
Nga Bush dhe Blair te Sunak dhe Trump
Rrënjët e këtij fenomeni shtrihen që në fillim të viteve 2000, kur George W. Bush dhe Tony Blair nisën “Luftën kundër Terrorizmit”, një fushatë e shitur si luftë morale midis qytetërimit dhe barbarizmit. Gjuha e “lirisë kundër fanatizmit” ishte më pak për terrorizmin dhe më shumë për hierarkinë morale, duke e portretizuar ndërhyrjen perëndimore si të drejtë, ndërsa myslimanët u hodhën si të dyshuar të përhershëm.
Oborne kujton se si kjo retorikë depërtoi thellë në politikën britanike: “Pas 11 shtatorit, partitë kryesore garuan për t’u dukur më të ashpra ndaj myslimanëve, jo ekstremistëve, myslimanëve.” Qeveria e Blair zgjeroi mbikëqyrjen, fuqitë e ndalimit dhe një program “Parandalimi” që ende synon në mënyrë disproporcionale komunitetet myslimane. Mbretëria e Bashkuar, argumenton Oborne, e shndërroi islamofobinë në politikë shumë kohë përpara se populizmi i ekstremit të djathtë ta bënte atë në modë.
Përtej Atlantikut, narrativa të ngjashme formësuan politikën amerikane. Nën administratat si republikane ashtu edhe demokratike, “kërcënimi mysliman” ishte instrumental në ruajtjen e buxheteve të mëdha të sigurisë dhe luftërave të pafundme. Fushata e Donald Trump për vitin 2016, e plotë me premtimet për një “mbyllje totale dhe të plotë të hyrjes së myslimanëve në Shtetet e Bashkuara”, thjesht ia hoqi fasadën një sistemi që kishte ekzistuar prej vitesh. Islamofobia ishte bërë dypartiake.
John L. Esposito, një Profesor i Shquar i Universitetit, Profesor i Fesë dhe Çështjeve Ndërkombëtare dhe i Studimeve Islame në Universitetin Georgetown, thotë se ky manipulim politik është i qëllimshëm. “Islamofobia u institucionalizua në rrjedhën kryesore politike”, shpjegon ai, “e përdorur për të mobilizuar votuesit përmes frikës dhe pakënaqësisë kulturore, veçanërisht në kohë paqëndrueshmërie ekonomike ose politike”.
Në të dy vendet, myslimanët u bënë një kanavacë mbi të cilën mund të projektoheshin pasiguritë e publikut, një model aq i vjetër sa vetë politika.
Bashkëfajësia mediatike dhe prodhimi i pëlqimit
Roli i medias në amplifikimin e kësaj frike nuk mund të mbivlerësohet. Nga titujt e gazetave tabloide në Britani që paralajmërojnë për “zona të ndaluara” deri te rrjetet kabllore amerikane që i paraqesin komunitetet myslimane si ekstremistë të mundshëm, shtypi prej kohësh ka ofruar kolonën zanore të politikës islamofobike.
Oborne, vetë një gazetar veteran, ka qenë kritik i ashpër ndaj shtypit britanik. “Media kryesore ndihmoi në krijimin e industrisë së islamofobisë”, i tha ai Al Mayadeen English. “Publikime si Daily Mail, The Sun dhe madje edhe Times kanë botuar vazhdimisht histori që i portretizojnë myslimanët si një kërcënim për strukturën morale dhe kulturore të kombit – shpesh të bazuara në shtrembërim ose fabrikim.”
Studimet akademike e mbështesin këtë. Hulumtimet nga Universiteti i Kembrixhit zbuluan se mbi 60% e mbulimit mediatik britanik të myslimanëve midis viteve 2000 dhe 2019 ishte negativ, duke e lidhur shpesh Islamin me dhunën ose ekstremizmin. Shtypi nuk pasqyronte thjesht ankthin publik, por e prodhonte atë.
Në Shtetet e Bashkuara, grupet e mendimit të krahut të djathtë dhe ekosistemet mediatike, shpesh të financuara nga donatorë të pasur, e kanë shndërruar islamofobinë në një industri. Esposito vëren se një “rrjet i vogël fondacionesh, politikanësh dhe komentatorësh” ka shpenzuar miliona për të normalizuar ndjenjat anti-muslimane. “Ata ofrojnë pikat e diskutimit, financojnë kërkimin dhe ushqejnë narrativën, duke e shndërruar paragjykimin në politikë”, tha ai për Al Mayadeen English.
Standardi i dyfishtë moral i Evropës
Ndërsa Mbretëria e Bashkuar dhe SHBA-të mbeten arkitektët kryesorë të islamofobisë si politikë, Evropa kontinentale ka ndjekur shembullin. Franca, Austria dhe Danimarka e kanë bashkuar gjithnjë e më shumë islamofobinë me sekularizmin dhe identitetin kombëtar.
Franca, për shembull, e ka ripërcaktuar laïcité-n, sekularizmin, si një ideologji të armatosur. Obsesioni i shtetit francez me veshjet e grave myslimane, nga hixhabet te abajat, justifikohet në emër të “vlerave republikane”, edhe pse shkel liritë individuale. Ndërkohë, udhëheqësit austriakë dhe danezë e kanë lidhur imigracionin mysliman me prishjen kulturore, duke i paraqitur myslimanët si të papajtueshëm me “qytetërimin perëndimor”.
Oborne argumenton se kjo islamofobi evropiane pasqyron të njëjtën arrogancë koloniale që dikur përdorej për të justifikuar perandorinë. “Është një mision civilizues me rroba të reja”, thotë ai. “Në vend që të shpëtojnë shpirtra, ata pretendojnë se po shpëtojnë demokracinë, por struktura është identike: Perëndimi e përcakton veten si moralisht superior duke i përcaktuar myslimanët si inferiorë.”
Dobia politike e paragjykimit
Pse islamofobia vazhdon edhe kur pretendimet e saj shemben nën shqyrtim? Sepse, siç sugjerojnë si Oborne ashtu edhe Esposito, funksionon. Ajo sjell vota, shpërqendron nga krizat e brendshme dhe justifikon politikat shtypëse.
Esposito, gjithashtu autor i disa librave, përfshirë Islamofobia: Sfida e Pluralizmit në Shekullin e 21-të, thekson se “kur ekonomitë lëkunden ose besimi në institucione gërryhet, politikanët i drejtohen politikës së identitetit”. Fajësimi i myslimanëve bëhet një mënyrë për të kanalizuar frustrimin larg dështimeve strukturore, qoftë pabarazia, fatkeqësitë e politikës së jashtme apo rënia e besimit publik. “Është kurban në shkallë kombëtare”, thotë ai.
Në Britani, qeveritë e njëpasnjëshme kanë përdorur islamofobinë për të maskuar çarje më të thella në psikikën post-imperiale. “Ideja se myslimanët janë një prani e huaj i lejon Britanisë t’i tregojë vetes se ende po mbron qytetërimin, ashtu siç bëri gjatë perandorisë”, vëren Oborne. “Është nostalgji e maskuar si nacionalizëm”.
Ekuivalenti i SHBA-së është miti i jashtëzakonshmërisë amerikane, se Perëndimi është vazhdimisht nën rrethim nga “barbarizmi” i jashtëm. Së bashku, këto mite mbështesin një cikël frike që asnjë zgjedhje nuk duket se e thyen.
Islamofobia dhe rënia e besueshmërisë morale
Pasojat e kësaj strategjie politike shkojnë shumë përtej politikës së brendshme. Qeveritë perëndimore që justifikojnë diskriminimin në vend humbasin legjitimitetin moral jashtë vendit. Si mund t’u japin leksione të tjerëve kombet që kontrollojnë veshjet e grave myslimane ose bombardojnë vendet me shumicë myslimane për demokracinë dhe të drejtat e njeriut?
Oborne paralajmëron se islamofobia është “një plagë morale që minon vetë vlerat që Perëndimi pretendon se mbron”. Duke përqafuar paragjykimet si politikë, argumenton ai, demokracitë perëndimore kanë gërryer besueshmërinë e tyre në sytë e botës.
Esposito pajtohet, duke e quajtur këtë “hipokrizinë në zemër të demokracisë liberale”. Ai vëren se udhëheqësit perëndimorë “thirrin lirinë dhe pluralizmin” ndërsa përjashtojnë sistematikisht myslimanët nga përfitimet e tyre. Rezultati, thotë ai, është “një demokraci e përcaktuar nga standarde të dyfishta, një për ‘ne’, një tjetër për ‘ata'”.
Një frikë fitimprurëse
Ndoshta më e fshehta është mënyra se si islamofobia është bërë fitimprurëse. Nga buxhetet kundër terrorizmit te kontratat e mbikëqyrjes kufitare dhe firmat private të sigurisë, frika nga myslimanët mbështet një industri multimiliardë dollarëshe.
Esposito e ka përshkruar këtë si “ndërmarrjen e islamofobisë”, një rrjet politikanësh, grupesh mendimi, figurash mediatike dhe korporatash që përfitojnë nga frika e përhershme. “Nuk është vetëm paragjykim”, thotë ai. “Është fitim”.
Në Britani, programi Parandalimi dhe aparati më i gjerë kundër ekstremizmit kanë krijuar burokraci të tëra të përkushtuara ndaj monitorimit të myslimanëve, shpesh me pak prova të kërcënimit real. Në SHBA, Departamenti i Sigurisë Kombëtare dhe agjencitë e inteligjencës kanë zgjeruar kompetencat në emër të luftimit të ekstremizmit, pavarësisht studimeve që tregojnë se dhuna e krahut të djathtë përbën një rrezik më të madh.
Siç e thotë Oborne, “islamofobia nuk është një aksident. Është një ekonomi, dhe sapo një ekonomi ekziston, ajo i reziston reformës”.
Thyerja e ciklit
Përfundimi i islamofobisë si një armë politike kërkon më shumë sesa thirrje morale. Ajo kërkon ndryshime strukturore, nga llogaridhënia e medias dhe reforma arsimore deri te guximi politik. Megjithatë, si Oborne ashtu edhe Esposito mbeten me shpresë të kujdesshme.
“Antidoti”, thotë Esposito, “është pluralizmi, pluralizmi i vërtetë që nuk toleron vetëm diversitetin, por e sheh atë si forcë”. Ai i referohet lëvizjeve në zhvillim e sipër të bazës, koalicioneve ndërfetare dhe gazetarëve të rinj që sfidojnë narrativat kryesore si shenja rezistence.
Oborne pajtohet se shpresa qëndron te qytetarët, jo te elitat. “Establishmenti nuk do ta heqë dorë lehtë nga ky mjet”, paralajmëron ai. “Por e vërteta ende ka rëndësi dhe të thuash të vërtetën rreth islamofobisë është akti i parë i sfidës.”
Llogaria përfundimtare
Dy dekada pas fillimit të “Luftës kundër Terrorizmit”, pasojat e saj ideologjike vazhdojnë të formësojnë shoqëritë perëndimore. Islamofobia, dikur një frikë e skajshme, tani është në qendër të diskursit politik. Por, siç e bëjnë të qartë si Oborne ashtu edhe Esposito, ajo është gjithashtu një pasqyrë, që pasqyron pasiguritë, hipokrizitë dhe rënien morale të vetë kombeve që pretendojnë të udhëheqin botën e lirë.
Nëse Perëndimi do të rimarrë busullën e tij morale, së pari duhet të përballet me frikën që krijoi dhe gënjeshtrat që tha për ta mbështetur atë./mayadeen
