Valbona Ismaili
Njerëzit në përgjithësi kanë përshtypjen se feja me praktikat e veta ka të bëjë vetëm me aspektin shpirtëror të njeriut dhe i hspërfill aspektet e tjera si njohja e botës, trajtimi i çështjeve shoqërore, realiteti, dobishmëria, mirëqënia, drejtësia, realiteti, mirëqënia, drejtësia shoqërore etj. Zakonisht ata mendojnë se njeriu i fesë, besimtari, i kryen obligimet e tij fetare për të fituar kënaqësinë e Zotit, për t’u ngjitur, kështu, në shkallën e besimit e të afërsisë me Zotin, dhe se feja nuk ka të bëjë me çështet shoqërore. Ndaj, shpeshherë dëgjohen zëra, të cilat e akuzojnë fenë se nuk i kushton vëmendje realietit dhe botës reale e objektive dhe se adhurimet e dispozitat e ndryshme fetare nuk kanë të bëjnë me realitetin dhe as me ligjet sociologjike e ontologjike. Ato pretendojnë se feja është një gjë personale.
Në këto gjykime dhe supozime për fenë, rrallëherë merret parasysh këndvështrimi i vet fesë ndaj problematikës së trajtur dhe temave të natyrës shoqëroe. Kjo ndodh për disa arsye. Arsyeja e parë është fakti që në shumicën e rasteve, madje pothuajse në të gjihta rastet, njerëzit, të cilët shprehin një mendim të tillë nuk kanë as njohurinë më elementare për fenë dhe nuk i kanë lexuar librat burimore të saj, por u referohen librave që janë shkruar nga njerëz që janë kundërshtarë dhe armiq të flaktë të saj. Po ashtu, kur flitet për fe nuk bëhet dallim mes feve të ndryshme. Për shkak të dominimit të literaturës Perëndimore në trojet tona, klasa intelektuale është njohur më shumë me historinë e fesë në Botën Perëndimore se sa të Lindjes. Së treti, fakti që kristianizimi ka luajtr një rol negativ në përballjen me shkencën e zbulimet shkencore, sidmos në mesjetë, ka bërë që shumë njerëz të kenë opinione negative për të gjitha fetë, përfshirë edhe Islamin; ndërkohë që Kur’ani Famëlartë përmban shumë ajete e vargje që i trajtojnë çështjet shkencore në përputhje me gjetjet shkencore bashkëkohore, dhe që ai dhe Islami jo veëtm nuk e kundërshtojnë shkencën dhe diturinë, por, përkundazi, e nxitin zhvillimin shkencor, kulturor e ekonomik, madje kanë qenë vet shtrati, mbi të cilin u ngrit qytetërimi Islam, i cili u bë djepi i shkencës dhe i lulëzimit kulturor në Mesjetë. Si një arsye tjetër mund të përmendim faktin që në trojet tona kanë munguar dijetarët e shquar, që zakonisht mbartin mbi shpatulla prezantmin e botëkuptimit Islam. Natyrisht, kjo lidhet vetëm e vetëm me politkën shtetërore, që është ndjekur gjatë gjysmës së dytë të shekullit të kaluar. Këtu është vendi të thekësohet se Feja islame i fton njerëzit të reflektojnë thellë për natyrën e jashtme e brendësinë e vet njeriut e kërkon instrumentalizimin e intelektit për të eksploruar botën, ligjet shkencore e shoqërore, hisotrinë njerëzore, etj…
Një nga shprehjet që përmenden shpeshherë në Kur’an është fjala “hakk” që do të thotë e vërteta, realiteti. Zoti Deklaron në Kur’an se e krijoi botën dhe gjithësinë në bazë të së vërtetës, rrjedhimisht botëkuptimi Islam dhe ontologjia Islame janë tejet realiste. Kjo do të thotë që Islami e pranon realietin.
Le të hedhim një shikim mbi çështjen e dobisë dhe dobishmërisë në fe. Siç e dimë, dobia dhe nocionet që lidhen me të si përfitimi, utilitarizmi dhe merkantilizmi sot kanë një mbështetje të veçantë në Perëndim, ku shkolla etike promovon si moral të kohës atë që ngrihet pikërisht mbi këto nocione. Po në Islam, cilat janë raportet e tij me çështjen e dobishmërisë? Cilat janë shprehjet apo nocionet e përdoruara në literaturën islame në lidhje me të? Për të gjetur një përgjigje të kënaqshme e adekuate për pyetjet tona, do t’i referohemi Kur’anit Famëlartë. Në lidhje me këtë, në Kur’an përdoren terma si “nef’e” që do të thotë “dobi”, si dhe një shprehje tjetër, që ka gjetur përdorim të gjerë edhe në rajonin tonë ballkanik, që është “bereke” e cila do të thotë “bereqet”. Dobishmëria dhe qenia i dobishëm për familjen e shoqërinë është një nga mësimet e fesë Islame. Për ta ilustruar këtë në mënyrë sa më bindëse, ju sjellim vargun kuranor, në të cilin pejgamberi Isa a.s., pas lindes së tij misterioze dhe duke qenë një foshnjë e vogël, thotë: “Ai (Isai) tha: “Unë jam rob i Allahut, Ai më ka dhënë librin (Inxhilin) e më ka bërë pejgamber, dhe më ka bërë dobiprurës kudo që të jem. Ai më ka porositur që të falem e të jap zeqat për sa të jem gjallë!” (Kur’ani, 19:30 – 31).
Në ajetet e lartpërmendura vërejmë qartë se si në Islam ndërthuren çështje si qenia besimtar dhe rob i Zotit, shpallja hyjnore, profetësia dhe dobishmëria. Pra, ekzistenca e një Pejgambri si hazreti Isa (a.s) shndërrohet në një dobi të prekshme për njerëzit rreth tij dhe më gjerë. Ai është i bereqetshëm për njerëzit rreth tij dhe më gjerë. Ai është i bereqetshëm për njerëzit, por këtu duhet sqaruar medoemos që dobia që ka parasysh Islami, nuk është e barazvlefsme me të mirat materiale dhe merkantilizmin, edhe pse bëjnë pjesë në të. Sepse, sikurse dimë nga historia, Pejgamberi Isa nuk ka pasur aq shumë pasuri për ta ndarë me njerëzit, ndërkohë që ka qenë i begatshëm për popullin e tij me udhëzimin në rrugën e drejtë, me komunikimin e shpalljes hynore, me mësimet e vyera, që ia ka përcjellur njerëzve për respekt ndaj njëri – tjetrit, drejtësi shoqërore, me aftësinë e tij të jashtëzakonshme për të mjekuar të sëmurët etj.
Nga ajetet e sipërpërmendura nxjerrim përfundimin që Islami i kushton vëmendje çështjes së dobishmërisë dhe dobiprurjes për shoqërinë. Por, në këndvështrimin e Kur’anit, jo gjithmonë dobia është e barazvlefsme me materialen, dhe këtu pikërisht, qëndron ndryshimi thelbësor midis Islamit e shkollës racionale, që bazohet në Kur’an, dhe rrymave të tjera morale e filozofike me burim profan. Në Islam realiteti dhe vërtetësia nuk përkufizohen me materialen dhe botën dukurative apo fenomenale, por lidhen me Krijuesin e gjithësisë, ndaj dhe veprimet që rekomandohen kanë funksion të dyfishtë, dydimensional: Ato garantojnë edhe mirëqënien dhe dobinë e kësaj bote, edhe përfitmin e fatmbarësisë në amshim./ ML
