Nga: Lamat R Hasan
Maulana Barkatullah Bhopali, një themelues i Partisë Ghadar, një grup indianësh të emigrantëve të fillimit të shekullit të 20-të që luftonin sundimin britanik, pati të paktën dy takime të jashtëzakonshme me Vladimir Lenin në vitet e para të pushtetit sovjetik në Rusi.
Kjo ndryshoi këndvështrimin ideologjik të një njeriu i cili, para shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, kishte krijuar një qeveri të përkohshme indiane në mërgim në Kabul, kryeministër i së cilës ai ishte.
Revolucioni Rus i bëri përshtypje të thellë Maulanës (një term i përdorur për udhëheqësit e respektuar fetarë) dhe ai vazhdoi të bëhej një ndërlidhës i rëndësishëm i pan-islamizmit, komunizmit dhe luftës për liri të Indisë.
Ai u bëri thirrje muslimanëve anembanë globit që të bashkohen dhe të përqafojnë socializmin, një ideologji që ai e ndjente se ishte në përputhje me mendimin islam dhe ishte një mjet ideal me të cilin mund të shtypej imperializmi.
Historia pak e njohur e një revolucionari vizionar
Maulana lindi ose në 1859 (sipas biografisë së tij nga Mohd Irfan) ose 1862 (sipas biografisë së tij nga Qazi Syed Ëajdi-ul-Hussaini), në qytetin qendror të Indisë, Bhopal, nga Maulvi Shujatullah. Ai ishte një student i zgjuar dhe mësoi gjuhët urdu, arabe dhe persiane, së bashku me teologjinë islame. Gjatë udhëtimeve të tij, ai mësoi anglisht dhe japonisht, të cilat e ndihmuan atë të lidhej pa mundim me njerëzit, si personalisht ashtu edhe përmes shkrimeve të tij.
Bhopali u detyrua të largohej nga India Britanike në vitet 1880. Ai u pa për herë të fundit në Bhopal në janar 1883 dhe të dy biografët spekulojnë se ai u fut në telashe për shkak të lidhjes së tij me Sheikh Syed Jamaluddin Afgani, një pan-islamist në pikën kryesore të Raj-it britanik. Ai me sa duket kishte ndjekur Afganin në Bombei dhe kishte marrë rrugën për në Angli. Ai e kaloi pjesën tjetër të jetës së tij duke u takuar me shokë revolucionarë, duke ndarë klasa, raca dhe kombësi.
Ai jetoi në Liverpool dhe Londër nga 1880 deri në 1903, dhe më pas u zhvendos në 1903 në Nju Jork, ku mund të përballej më lirshëm me britanikët. Shumë kohë përpara se Netaji S.C. Bose të arrinte në Japoni, Bhopali e kishte bërë Tokion shtëpinë e tij nga viti 1909 deri në 1914.
Ndërsa ishte në Londër, Bhopali nisi një mori artikujsh dhe fjalimesh duke kritikuar politikat britanike dhe mbajti kontakte me kolegët revolucionarë në Indi. Ai pati një shkëmbim shkencor me poeten dhe udhëheqësen nacionaliste, Maulana Hasrat Mohani, e cila shpiku sloganin “Inquilab Zindabad” (Rroftë Revolucioni). Në këto letra, ai theksoi nevojën për unitet hindu-muslimane në luftën për liri.
Në Japoni, ai nxori një revistë, “Vëllazëria Islame” dhe më vonë një gazetë, EI Islam, (Islami), e cila u ndalua në Indinë Britanike. Megjithëse ai kishte një marrëdhënie të mirë me Perandorin e Japonisë, emërimi i tij në Universitetin e Tokios u ndërpre në vitin 1914 si rezultat i aktiviteteve të tij.
Bhopali në Afganistan
Më 1 dhjetor 1915, qeveria e përkohshme e Indisë në mërgim u vendos në Afganistan me Raja Mahendra Pratap si president, Barkatullah Bhopali si kryeministër dhe Maulana Obaidullah Sindhi si ministër i Brendshëm.
Bhopali kishte mbërritur në Kabul më 3 tetor 1915 si pjesë e misionit gjerman indo-turk. Delegacioni u akomodua në një bujtinë mbretërore, por anëtarët nuk u lejuan të dilnin jashtë për dy muaj.
Sipas Irfanit, Bhopali i dërgoi një letër mikut të tij, Sardar Nasrullah Khan, i cili ishte kryeministër i Afganistanit. Nasrullah i kërkoi vëllait të tij, Emir Habibullah Khan, të takohej me delegacionin. Takimi shkoi mirë. Emiri takoi Bhopali dhe Pratap në jo mënyrë të veçantë dhe ata diskutuan formimin e qeverisë së përkohshme të Indisë. Pasi u formua kjo, u vendos që t’i dërgohej një letër Carit Nikolla II duke kërkuar ndihmën e tij për të përmbysur kolonialistët britanikë në Indi. Për të treguar respektin e tyre për Carin, letra ishte gdhendur në ar.
Cari krijoi pengesa dhe zbuloi planet e tyre sekrete. Britanikët ngritën një protestë me qeverinë afgane. Irfan citon një letër nga Pratap të datës 28 mars 1966: “Emir Habibullah u mërzit dhe i kërkoi Barkatullah Bhopali dhe Raja Mahendra Pratap të largoheshin nga Afganistani [në 1917].”
Pas vrasjes së Emirit Habibullah Khan në shkurt 1919, djali i tij Amanullah Khan i shpalli luftë sundimtarëve britanikë. Rusia Sovjetike mbështeti në mënyrë indirekte Afganistanin në këtë luftë dhe ishte vendi i parë që vendosi lidhje diplomatike me të. Amanullah Khan dërgoi për Bhopali dhe e emëroi atë ambasador të Afganistanit në Rusi.
Revolucionari indian në një Rusi revolucionare
Në një ese mbi “Luftëtarët Indianë të Lirisë në Tashkent (1918–1922),” Dilorom Karomat vëren se Pratap dhe Bhopali ishin ndër grupet e para të nacionalistëve indianë që vendosën kontakte me qeverinë e re bolshevike.
Sipas Karomat, “Lenini tërhoqi luftëtarët indianë të lirisë pasi idetë e tij ndikuan shumë në lëvizjen në rritje për pavarësi në Indi. Lenini korrespondonte dhe pati diskutime me disa revolucionarë të shquar indianë si Mohammad Barkatullah (1859–1927) … dhe ishte i informuar mirë për fushatat e mosbashkëpunimit. India shihej nga Lenini si një nga vendet më të mëdha të Azisë, që do të luante një rol udhëheqës në luftën kundër sistemeve koloniale imperialiste në Lindje.
Maulana u takua për herë të parë me Leninin më 23 nëntor 1918. Në emër të popullit indian, ai i dhuroi Leninit një shkop të bërë prej druri sandali dhe kërkoi ndihmën e Leninit në luftën për lirinë e Indisë.
Bhopali e quajti Leninin “Dielli i ndritshëm” dhe më pas shkroi disa artikuj mbi të dhe filozofinë e tij.
Në fjalimin e tij në mbledhjen e Komitetit Qendror Ekzekutiv All-Rus të RSFSR-së, ai tha: “Shokë dhe vëllezër, udhëheqës të Revolucionit Rus! India ju dërgon përshëndetjet e saj nga larg për fitoren që keni arritur në emër të përparimit global dhe të gjithë proletariatit. India përkulet para fatit të madh që i ka rënë Rusisë.
India i lutet Perëndisë që t’ju dërgojë forcën për të vazhduar punën që keni filluar deri në përfundimin e saj dhe që idetë tuaja të përhapen në mbarë botën. Revolucioni në Rusi ka lënë një përshtypje të thellë në psikikën e popullit indian. Pavarësisht nga të gjitha përpjekjet e Anglisë, slogani i vetëvendosjes së kombeve ka depërtuar në Indi.
Në esenë e saj, “Të dërguarit e parë të Indisë në Rusinë Revolucionare” (në librin “Revolucioni Rus dhe India”), Irina Avchina zbulon se të dërguarit e Indisë u takuan me Leninin në nëntor 1918 dhe përdorën emra të rremë “në përpjekje për të mbajtur larg shërbimin e inteligjencës britanike jashtë rrugës së tyre”. Ata e quanin veten “Muhammed Hadi dhe Ahmed Haris”. I pari ishte një pseudonim i përdorur nga Bhopali, sipas biografisë së Irfanit, “Barkatullah Bhopali”.
Më 26 nëntor 1918, Izvestia mbajti një raport lajmesh në lidhje me një delegacion indian që takohej me kryetarin e Komitetit Qendror All-Rus, Yakov Mikhailovich Sverdlov, dhe i paraqiti atij një memorandum që dënonte ashpër sundimin britanik në Indi. Ata shpresonin se vëllezërit e “Rusisë do të shtrinin dorën drejt nesh në çlirimin e Indisë”.
Bhopali arriti në Tashkent në mars 1919. Karomat vëren se, sipas gazetës lokale, Ishtrokiun, Bhopali ishte takuar fillimisht me emirin e Buharasë, gjë që shihej si politikisht e rëndësishme dhe sekrete. E njëjta gazetë botoi “Fjala drejtuar të gjithë muslimanëve të Azisë” (22 mars 1919), si dhe “Idetë Bolshevike dhe Republika Islamike” (14 Prill 1919).
Karomat thekson se Pratap dhe Bhopali “takuan Leninin dhe diskutuan shumë çështje që lidhen me fitimin e lirisë nga India”.
Sipas Wajdi-ul-Hussaini, kur Bhopali vizitoi Moskën për herë të dytë në vitin 1919, atij iu dha një pritje emocionuese. Ai zhvilloi takime me Leninin dhe kërkoi ndihmën e tij në luftën për lirinë e Indisë. Ai citon një bashkatdhetar të Maulanës në takimin e 7 majit 1919 me Leninin duke pyetur Bhopalin: “Në cilën gjuhë duhet të flas?”
Bhopali gjithashtu përdori kohën e tij në 1919 për të udhëtuar në rajonin e Vollgës dhe për të vizituar disa qytete. Adhuruesi i historisë me bazë në Bhopal, Rizëanuddin Ansari thotë se një rrugë në Ufa është emëruar në kujtim të Bhopalit: “Pak njerëz e dinë këtë rrugë në Ufa. Lenini e kishte dërguar Maulanën në Ufa si të dërguarin e tij të posaçëm për të folur me Bashkirët, muslimanët vendas të Bashkortostanit”. Megjithatë, kjo rrugë është sot e pa gjurmueshme dhe asnjë burim rus nuk e përmend atë. Bhopali foli në Klubin e Ushtrisë së Kuqe më 4 nëntor 1919 dhe ndërtesa që e strehonte tani mban një pllakë përkujtimore.
Heroi i harruar
Trashëgimia e Bhopalit nuk është ruajtur në analet e historisë së Indisë apo Rusisë me vëmendjen që meriton, edhe pse janë shkruar disa libra dhe ndonjë një artikull herë pas here për revolucionarizmin e tij të zjarrtë. Është harruar fakti që Bhopali ngriti një qeveri në mërgim dekada përpara revolucionarit indian Netaji Subhas Chandra Bose në ishujt Andaman dhe Nicobar të pushtuara nga Japonia në 1943.
Dy librat më të njohur dhe më të vjetër mbi Bhopalin janë në gjuhën urdu, nga Irfan dhe Wajdi-ul-Hussaini. Një përkthim në hindisht i kësaj të fundit u porosit nga Akademia Urdu e Madhya Pradesh në vitin 1989 dhe Syed Iftikhar Ali ndërmori një përkthim “liberal” të librit të Irfanit në anglisht.
Ndërsa Irfan ishte i pari që vuri në qendër të vëmendjes Bhopali-n, Wajid-ul-Hussaini ofron një përshkrim spektakolar të transformimit të Maulanës nga një intelektual i respektuar në një revolucionar të zjarrtë.
I impresionuar me Leninin dhe politikat ruse, Bhopali shkroi një artikull në gjuhën turke duke ftuar intelektualët islamikë që t’i bashkoheshin. Wajdi-ul-Hussaini citon prej tij: “O muslimanë, mos i besoni Amerikës, Anglisë apo Francës. Tradhtia dhe mashtrimi i tyre janë evidente në ndarjen e Iranit, Afganistanit dhe Perandorisë Osmane dhe kapjen e Stambollit. Britania dhe Franca kishin bërë një traktat të fshehtë me Carin … dhe shoku Lenin e ekspozoi këtë traktat … dhe vendosi sundimin e popullit.
Samee Nasim Siddik, një akademik, i cili shkroi një punim kërkimor mbi “Karriera e Muhamed Barkatullah (1864-1927): Nga Intelektuali në Revolucionar Anti-Kolonial”, ofron një rrëfim të detajuar.
Siddik thotë se Bhopali shkroi një broshurë të titulluar “Bolshevizmi dhe Trupi Islamik” për të rekrutuar muslimanë në mbarë botën. “O Muhamedanë! Dëgjoni këtë thirrje hyjnore. Përgjigjuni kësaj thirrjeje lirie, barazie dhe vëllazërie që vëllai Lenini dhe qeveria sovjetike e Rusisë dhe e të gjitha vendeve lindore kanë bërë, ne po ju njoftojmë se traktatet sekrete të bëra midis Perandorit të rrëzuar dhe shteteve të tjera në lidhje me pushtimin e Konstandinopoja, si dhe traktatet e ratifikuara nga Kerensky i shkarkuar, janë anuluar dhe grisur. Prandaj, sovjetikët rus e konsiderojnë thelbësore që Kostandinopoja të mbetet në duart e muslimanëve”, shkruante Bhopali në broshurë.
Ai nuk pa asnjë kontradiktë midis socializmit dhe Islamit. “Ndërsa ai deklaroi hapur se nuk ishte as komunist apo socialist, antikolonializmi i tij dhe thirrjet bolshevike për revolucion të bazuar në barazi dhe liri ishin të pajtueshme. Dhe, në të vërtetë, duke u kthyer pas në shkrimet e tij të hershme, kritikat e lakmisë kapitaliste, shkatërrimi i industrisë në Indi dhe trajtimi i klasave të ulëta nga britanikët ishin pjesë e kritikës së tij ndaj sundimit britanik shumë përpara se ai të parashikonte një aleancë. me bolshevikët”, shton Siddik.
Trashëgimia e Maulanës
Wajdi-ul-Hussaini dhe Irfan vunë në dukje se agjenti sekret Sidney Reilly e kishte ftuar Bhopalin të bashkohej dhe të kryesonte delegacionin e ulemave të Turkistanit në Indi dhe Lindjen e Mesme dhe të fliste kundër bolshevikëve.
Bhopali e refuzoi ofertën. “Kam luftuar sinqerisht gjithë jetën për pavarësinë e vendit tim. Sot më vjen keq që përpjekjet e mia nuk patën sukses. Por në të njëjtën kohë jam gjithashtu i kënaqur që qindra e mijëra të tjerë që më kanë ndjekur, janë të guximshëm dhe të vërtetë. Me kënaqësi do të vendos në duart e tyre fatin e kombit tim të dashur. Nuk kam dëshirë të hyj në histori si tradhtar i vendit tim. Mund të gjeni lehtësisht të tjerë që do t’ju bashkohen me kënaqësi. Më lini të qetë”, ka shënuar në librin e tij Wajdi-ul-Hussaini.
Hapja e Shkollës Ushtarake të Tashkentit nuk shkoi mirë në qarqet britanike. “Times of London” shkruante në numrin e saj të 16 janarit 1920 se bolshevikët kishin hapur një numër të madh shkollash propagandistike në Tashkent nga ku agjentët do të dërgoheshin në Indi, Kinë dhe në të gjitha vendet muslimane. Kjo lloj propagande vazhdoi deri në shkurt 1921, kur shkolla politike në Tashkent dhe shkolla e stërvitjes ushtarake për indianët u mbyllën dhe revolucionarët indianë u shpërngulën në Moskë”, vuri në dukje Karomat.
Me mbylljen e Shkollës Ushtarake në maj 1921, Tashkenti pushoi së qeni një bazë e sponsorizuar nga sovjetikët për luftëtarët indianë të lirisë.
Bhopali u largua nga Moska në verën e vitit 1922 pasi u sëmur rëndë. Në një letër të datës 28 mars 1966, Mahendra Pratap i thotë Irfanit se Bhopali ishte nisur për në Berlin, ku qëndroi për disa kohë për shkak të përkeqësimit të shëndetit të tij.
Kur ai vdiq në San Francisko më 20 shtator 1927, “Shtetet e Bashkuara të Indisë”, një botim i Partisë Ghadar në SHBA, bënë një nderim të madh: “Vdekja e tij është një humbje e rëndë për Indinë, pasi përbën një goditje të rëndë për lëvizjes revolucionare, shtylla kryesore e së cilës ai kishte qenë për më shumë se tridhjetë vjet. Humbja nuk do të harrohet lehtë dhe as boshllëku i krijuar nuk do të plotësohet shpejt. Heronjtë si Barkatullah nuk lindin çdo ditë”.
Ansari, entuziast i historisë, shtoi: “Është një gjë e mirë që Arjun Singh, ish-kryeministri i Madhya Pradesh, vendosi të riemërtojë Universitetin Bhopal si Universiteti Barkatullah në 1988, për këtë orator të shkëlqyer dhe studiues erudit që ndryshoi peizazhin politik me flakët e tij në fjalimet dhe shkrimet revolucionare do të ishin harruar prej kohësh edhe në vendlindjen e tij”.
Razia Tanveer, vajza e Ëajdi-ul-Hussaini, e cila u rrit në tregimet e misionit të jashtëzakonshëm të Maulanës, thotë se udhëtimi i Bhopalit është i rëndësishëm pasi nënvizon rolin e muslimanëve në luftën për liri të Indisë dhe se si ata përqafuan socializmin për të përmbysur kolonialistët. “Kjo është një histori që duhet të ruhet në të gjithë lavdinë e saj”, pohon ajo./GazetaImpakt/Rt/
