Nga Tamara Ryzhenkova
Reagimi i Egjiptit ndaj ngjarjeve në Rripin e Gazës ka tërhequr vëmendjen ndaj planit amerikano-izraelit për zhvendosjen e popullsisë palestineze që jeton në Gaza në Gadishullin Sinai, i cili tani është pjesë e Egjiptit. Në kohët e mëparshme, kjo pyetje u ngrit vazhdimisht gjatë negociatave me Kajron. Tani, duket se presidenti egjiptian Abdel Fattah el-Sisi do të duhet të merret edhe një herë me këtë çështje dhe të gjejë një zgjidhje optimale.
Planet e para për zhvendosje
Ideja e largimit të palestinezëve nga Gaza u shfaq për herë të parë në vitet 1960. Pas krijimit të shtetit të Izraelit në vitin 1948 dhe eksodit masiv të arabëve palestinezë si rezultat i Luftës Arabo-Izraelite në 1948-1949 dhe Luftës Gjashtë Ditore në 1967, institucione të ndryshme izraelite propozuan zgjidhje për këtë çështje.
Në vitin 1968, Ministria e Jashtme izraelite prezantoi një projekt që do të inkurajonte palestinezët që jetonin në Gaza të zhvendoseshin në Bregun Perëndimor dhe më pas në Jordani dhe vende të tjera arabe. Në të njëjtin vit, një komitet i Kongresit të SHBA diskutoi një plan për zhvendosjen vullnetare të 200,000 palestinezëve nga Gaza në vende të tjera, si Gjermania Perëndimore, Argjentina, Paraguai, Zelanda e Re, Brazili, Australia, Kanadaja dhe SHBA. Megjithatë, ky plan dështoi, pasi shumë kombe refuzuan të pranonin palestinezët.
Projekti Eiland
Në vitin 2000, zevendes gjeneralmajori Giora Eiland, i cili drejtoi Këshillin e Sigurisë Kombëtare të Izraelit, prezantoi një projekt të njohur si ‘Alternativat Rajonale ndaj Zgjidhjes me Dy shtete’. Botuar nga Qendra Begin-Sadat për Studime Strategjike, ky dokument supozonte se Egjipti do të të jepte një sipërfaqe prej 720 km katrorë në territorin e Gadishullit Sinai, duke përfshirë zonat bregdetare dhe qytetin el-Arish, në favor të një shteti të mundshëm palestinez. Në këmbim, palestinezët do t’i jepnin Gazën dhe një pjesë të Bregut Perëndimor Izraelit, ndërsa Egjipti do të merrte territorin ekuivalent në pjesën jugperëndimore të shkretëtirës Negev (rajoni Ëadi Feiran), disa privilegje ekonomike, mbështetje ndërkombëtare dhe koncesione sigurie.
Megjithatë, plani u propozua në një moment të papërshtatshëm – menjëherë pas negociatave të dështuara në Camp David midis Presidentit të Autoritetit Kombëtar Palestinez Yasser Arafat dhe kryeministrit izraelit Ehud Barak dhe në kohën e Stuhise Al-Aksa në shtator 2000. Si rezultat, zgjidhja e konfliktit palestinezo-izraelit u ngri për disa vite dhe projekti Giora Eiland dështoi.
Projekti Trump
Iniciativa të ngjashme u paraqitën në vitet e mëvonshme. Shumica e tyre bazoheshin në dokumentin e Eiland. E ashtuquajtura “Marrëveshja e Shekullit” e propozuar nga ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump në vitin 2020 dhe zyrtarisht i titulluar Paqe për Prosperitet, ishte iniciativa më e fundit për zgjidhjen e çështjes së Gazës. Plani i paqes i Trump nuk ishte aq i ndryshëm nga ai i mëparshmi dhe përfshinte të njëjtat pika kyçe që Egjipti të jepte tokë në Gadishullin e Sinait për të ndërtuar aeroporte, fabrika dhe qendra biznesi dhe për të inkurajuar projekte bujqësore dhe industriale që do të ndihmonin punësimin e qindra mijëra njerëzit. Sipas dokumentit, shteti i ri palestinez duhej të rritej dhe të zhvillohej në këtë territor.
“Marrëveshja e shekullit” (e cila nuk hyri kurrë në fuqi që kur Trump humbi zgjedhjet e 2020) la të kuptohej se Egjipti do të merrte 9.17 miliardë dollarë për zhvillimin e Sinait, duke përfshirë gjysmë miliardë dollarë për të mbështetur projektet turistike në Sinain e Jugut në bregun e Detit të Kuq. dhe 1.5 miliardë dollarë për të mbështetur përpjekjet e përbashkëta egjiptiano-izraelite për krijimin e një qendre të madhe rajonale të gazit natyror. Qyteti egjiptian el-Arish, i vendosur 45 km nga kufiri i Gazës, supozohej të bëhej një “Jerusalem i ri” për palestinezët.
‘Marrëveshja e Shekullit’ sot
Duke përfituar nga kërcënimi i fundit i Hamasit, Izraeli ka bërë përpjekje të mëdha për ta bërë realitet këtë plan. Bombardimi pa kompromis dhe brutal i Gazës nga Forcat Ajrore izraelite ka për qëllim t’i detyrojë palestinezët të zhvendosen në Egjipt. Disa njerëz tashmë po flasin për nevojën për të ikur në Sinai. Tani, rrjedha e ngjarjeve do të varet kryesisht nga vendimet e Kajros.
Rastësisht, plani për të zhvendosur palestinezët në Sinai është i lidhur ngushtë me projektin e një kanali të ri në territorin izraelit – një alternativë ndaj kanalit të Suezit që do të lidhë Gjirin e Akabës me Detin Mesdhe.
I njohur si Projekti i Kanalit Ben Gurion, ai mund të bëhet një kufi “natyror” i sigurisë midis Izraelit dhe Egjiptit. Për sa i përket tregtisë dhe interesit strategjik, do të bëhej një konkurrent i madh i Kanalit të Suezit, përmes të cilit kalon rreth 20% e të gjithë tregtisë botërore. Në vitet 1960, Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli ishin shumë të interesuara për këtë projekt. Studiuesit nga të dy vendet kanë studiuar edhe mjetet teknike të ndërtimit të kanalit, duke pasur parasysh peizazhin malor të shkretëtirës së Negevit.
Reagimi i Egjiptit
Si SHBA ashtu edhe Izraeli kishin ngritur temën e zhvendosjes së palestinezëve në Sinai gjatë negociatave me ish-presidentët egjiptianë Hosni Mubarak dhe Mohamed Morsi. Pak para se të vdiste, ish-presidenti egjiptian Hosni Mubarak përshkroi oferta të tilla. Por ai e refuzoi kategorikisht propozimin. Në vitin 2019, ministri palestinez i Informacionit Nabil Abu Rudeineh tha gjithashtu se Presidenti Mohamed Morsi, i cili u rrëzua në vitin 2013, ishte i gatshëm të bënte lëshime për këtë çështje. Sipas shumë analistëve, kjo ishte një nga arsyet kryesore pse ai u largua nga detyra
Tani, i takon Abdel Fattah el-Sisi të merret me këtë çështje dhe ai tashmë e ka shprehur qëndrimin e tij. Në veçanti, el-Sisi kërkoi mbrojtjen e Gadishullit Sinai nga planet për ta kthyer atë në një teatër të operacioneve ushtarake. Egjipti beson (dhe jo pa arsye) se nëse krijohet një “Palestinë e re” në Sinai, konfrontimi midis Hamasit dhe Forcave të Mbrojtjes izraelite (IDF) do të zhvendoset në atë rajon, veçanërisht pasi përshkallëzimi aktual ka ulur ndjeshëm mundësinë e një zgjidhje paqësore të çështjes palestineze.
Aktualisht, Izraeli po përpiqet të ushtrojë presion mbi Kajron, dhe kjo përfshin kufizimin e vëllimit të ndihmës humanitare të lejuar në Gaza përmes pikës së kontrollit Rafah. Nga ana e tij, Egjipti ka refuzuar të pranojë refugjatë palestinezë përmes të njëjtit vendkalim kufitar. Megjithatë, e gjithë kjo vetëm sa e përkeqëson krizën akute humanitare në Gaza.
Ndihma për Palestinën
Edhe pa qenë të vetëdijshëm për të gjitha intrigat që ndodhin në prapaskenë, ne mund të nxjerrim përfundime të caktuara. Egjipti tha se është i gatshëm të pranojë palestinezë të plagosur dhe të sëmurë rëndë. Kajro ka deklaruar zyrtarisht se do të trajtojë 100,000 njerëz në institucionet e saj kombëtare mjekësore. Për këtë qëllim, një spital fushor u ndërtua shpejt në qytetin Sheikh Zuëeid afër Rafahut, i cili do të bëhet një pikë tranziti për të plagosurit para se të transportohen në qendrat mjekësore të qytetit. Nëse Izraeli do t’i lejojë të gjithë këta njerëz të kthehen në shtëpi përfundimisht është një pyetje e madhe. Dhe duke marrë parasysh sulmet e vazhdueshme, numri i të plagosurve që lejohen të hyjnë në Egjipt mund të rritet në të ardhmen.
Aktualisht, Kajro është fokusuar në ofrimin e ndihmës humanitare për palestinezët. Sipas degës lokale të Gjysmëhënës së Kuqe, Egjipti ofroi sasinë më të madhe të ndihmës humanitare rreth 9,000 tonë për banorët e Gazës.
Kajro po ndërmerr gjithashtu hapa që do të lejonin refugjatët palestinezë të vendosen në veri të Gadishullit Sinai. Në el-Arish, për këtë qëllim janë ndarë dy ndërtesa shumëkatëshe, të cilat mund të strehojnë 300 persona. Për më tepër, Kajro vendosi të lejojë egjiptianët që ishin zhvendosur më parë gjatë luftës me grupimet lokale të ISIS-it të kthehen në rajon.
Vitet e fundit, Kajro pretendoi se këto territore janë pastruar plotësisht nga militantët dhe terroristët, të cilët Egjipti i ka luftuar që nga viti 2015. Pas protestave të organizuara nga banorët e evakuuar më 31 tetor, kryeministri egjiptian Mostafa Madbouly mbërriti në el-Arish me një inspektim. , i shoqëruar nga kreu i milicisë vendase dhe biznesmeni i shquar Ibrahim al-Arjani. Të dy vizituan Sinain për të njoftuar projektet e ardhshme të ndërtimit dhe, me shumë mundësi, për të qetësuar njerëzit përpara ngjarjeve që do të vijnë.
“Mandati i popullit” për el-Sisi
Një tjetër ngjarje e rëndësishme ka ndodhur gjatë muajit të kaluar. Më 20 tetor, Presidenti el-Sisi organizoi demonstrata masive në rrugë për të marrë një “mandat” nga populli që do t’i lejonte atij të merrte çdo vendim në lidhje me ngjarjet palestineze.
Brenda pak ditësh, të gjitha mediat dhe gazetat zyrtare egjiptiane të lidhura me shërbimet e sigurisë publikuan të ashtuquajturin “mandat”, të cilin banorët e të gjitha qyteteve duhej t’ia “akordonin” presidentit të tyre duke mbajtur demonstrata masive për ta mbështetur atë. Dokumenti përmbante pikat e mëposhtme, të cilat pasqyrojnë qëndrimin zyrtar të autoriteteve:
“Unë, një qytetar i Egjiptit, autorizoj Presidentin Abdel Fattah el-Sisi:
– për të mbrojtur tokën e Egjiptit nga rreziku dhe lufta me Izraelin dhe për të përfunduar procesin e paqes që ka ngecur prej dekadash;
– për të mbrojtur Sinain nga planet për ta kthyer atë në një teatër të operacioneve ushtarake dhe operacioneve luftarake
– për të mbrojtur palestinezët, të cilët duhet të qëndrojnë në tokën e tyre. “Nuk ka shtet pa popull!”
– për të mbrojtur çështjen palestineze, e cila mund të pushojë së ekzistuari nëse palestinezët zhvendosen në Egjipt dhe Jordani.”
Gjatë një takimi urgjent më 19 tetor, parlamenti egjiptian i dha gjithashtu presidentit el-Sisi një mandat për të marrë masat e nevojshme për të mbrojtur sigurinë kombëtare dhe për të kundërshtuar planin e Izraelit për të zhvendosur palestinezët nga Gaza në Gadishullin Sinai.
Anëtarët e Dhomës së Përfaqësuesve i dhanë el-Sisit, si komandant suprem i Forcave të Armatosura, autoritetin për të marrë çdo masë që ai do ta konsideronte të nevojshme për të garantuar sigurinë e kufijve lindorë të vendit dhe për të mbrojtur tokat egjiptiane.
Ndërkohë, pavarësisht deklaratave zyrtare, shumë aktivistë politikë, gazetarë dhe blogerë egjiptianë i panë këto ngjarje si një mashtrim për të mashtruar popullin dhe për të anashkaluar nenin 151 të Kushtetutës së Egjiptit, i cili e detyron vendin të mbajë një referendum për çdo çështje që lidhet me sovranitetin e tij territorial.
Ditët e fundit, disa raporte janë shfaqur në mediat izraelite që thonë se Izraeli supozohet se do të shlyejë një pjesë të madhe të borxhit të jashtëm të Egjiptit nëse pranon të krijojë vendbanime palestineze në Gadishullin Sinai. Megjithatë, presidenti Abdel-Fattah el-Sisi e hodhi poshtë me vendosmëri këtë ide. Më 17 tetor, ai deklaroi se zhvendosja e banorëve të Gazës në Sinai do të ishte e barabartë me shpalljen e luftës ndaj Egjiptit. Ai propozoi një alternativë zhvendosjen e popullatës civile në shkretëtirën e Negevit deri në fund të konfliktit.
Pse Egjipti është kundër këtij plani?
Çfarë kërcënimi paraqet për Egjiptin zbatimi i “Marrëveshjes së Shekullit”? Së pari, zhvendosja masive e popullit palestinez mund të shkaktojë që konfrontimi midis Hamasit dhe Izraelit të zhvendoset në territorin egjiptian, duke përfshirë Egjiptin në luftë.
Së dyti, ky skenar përbën një kërcënim për sovranitetin dhe integritetin territorial të Egjiptit – veçanërisht pasi, në vitin 1977, Gadishulli i Sinait iu kthye Egjiptit si kusht për paqen me Izraelin. Për më tepër, statusi i propozuar i vendbanimeve të mundshme palestineze në Egjipt mbetet i paqartë.
Egjipti ka frikë se mos tërhiqet në luftë. Mediat izraelite kanë lënë të kuptohet se IDF mund të hapë një front të ri me Egjiptin nën pretekstin e ndihmës së supozuar të Kajros për Hamasin. Pak ditë më parë, revista Israel Defense, e botuar nga Forcat e Armatosura izraelite, raportoi se Izraeli duhet të kërcënojë Egjiptin dhe, nëse është e nevojshme, të bëjë luftë kundër tij, pasi ky i fundit shkeli marrëveshjen e paqes të vitit 1979 duke vendosur infrastrukturë të konsiderueshme ushtarake në territorin e Gadishulli i Sinait, afër kufirit izraelit.
Aktualisht, Kajro ruan neutralitet relativ dhe vazhdon të jetë një ndërmjetës në konfliktin palestinezo-izraelit, siç ka qenë në dekadat e fundit. Politika e Abdel-Fattah el-Sisi është e përqendruar në mbrojtjen e interesave kombëtare, shmangien e përfshirjes së drejtpërdrejtë në armiqësi dhe sigurimin e kufijve të vendit të tij në masën maksimale./gaqzetaimpakt/rt
