Nga Burhanettin DURAN
Zhvillimet e reja po ngjallin tension midis Uashingtonit dhe Ankarasë. Pavarësisht premtimeve të presidentit amerikan Donald Trump për Presidentin Rexhep Tajip Erdogan gjatë telefonit, asnjë problem ende nuk është shuar. Përkundrazi, vendosja e politikës së jashtme dhe Kongresi vazhdojnë me përpjekjet për të minuar marrëdhëniet dypalëshe. Në kuadrin e deklaratave me fjalë të forta mbi planin e Turqisë për blerjen e sistemit të mbrojtjes nga raketat S-400 nga Rusia, tre rezoluta anti-turke dolën në sallën e Senatit: Një rezolutë që bën thirrje për sanksione mbi qytetarët e SHBA dhe zyrtarët konsullorë në burgjet turke , një rezolutë që bën thirrje për njohjen e ngjarjeve të vitit 1915 si ‘gjenocid’ dhe një rezolutë që i bën thirrje Shteteve të Bashkuara të bashkëpunojnë me Greqinë, Qipron Jugore dhe Izraelin në Mesdheun Lindor (kundër interesave turke).
Rezoluta e tretë është mjaft e shquar. Ai jo vetëm që bën thirrje për t’i dhënë fund embargos së armatimeve të vjetra të Uashingtonit në Qipron Jugore por gjithashtu i kërkon Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të forcojë bashkëpunimin e saj ushtarak me Greqinë dhe Qipron Jugore. Ai vazhdon të paralajmërojë Turqinë të mos ndërhyjë në kërkimin në vazhdim për rezervat e energjisë në zonë. Duke vepruar kështu, rezoluta (siç theksoi Keith Johnson në artikullin e tij për Politikën e Jashtme) i paraqet Uashingtonit një politikë alternative dhe ndërhyrëse të Mesdheut Lindor. Në vend që të bashkëpunojë me Turqinë për të kontrolluar ndikimin e Rusisë në Mesdheun Lindor, ai bën thirrje për një partneritet më të ngushtë me Greqinë, Izraelin, Egjiptin dhe Qipron. Në të njëjtën kohë, ajo synon të zvogëlojë varësinë e Evropës ndaj energjisë ruse dhe të lëvizë linjën e gjirit Saudit-egjiptian-Izraelit kundër Iranit dhe Mesdheut Lindor.
Sponzorët e kësaj rezolute duket se kanë harruar se Shtetet e Bashkuara e kanë ndihmuar Moskën të forconte ndikimin e saj mbi Lindjen e Mesme duke i lejuar rusët të ndërhynin në luftën civile siriane. Në vend të kësaj, ata lëvizin për të krijuar një rend të ri anti-turk. Për t’a përkeqëusar situatën, Departamenti i Shtetit i SHBA botoi këshilla të reja udhëtimi për të paralajmëruar amerikanët kundër rrezikut të rrëmbimit në Turqi. Ndërkohë, David Satterfield, i zgjedhuri i Presidentit Trump për ambasador në Ankara, i tha Komitetit të Senatit për Marrëdhëniet me Jashtë se nëse konfirmohet, ai do të ngrejë presion mbi Turqinë për të marrë vendimin e duhur. Ashtu si paraardhësit e tij, Satterfield duket se mendon se puna e tij është të bëjë presion ndaj Turqisë, në vend që të përmirësojë marrëdhëniet dypalëshe të Amerikës me vendin.
Gjendja aktuale e çështjeve nuk mund të shpjegohet thjesht duke thënë se ka pasur ulje dhe ngritje në marrëdhënien Turqi-SHBA. Gjendja nuk jështë aspak e ngjashme me krizën e Qipros të vitit 1963 dhe 1974 ose arrestimit të vitit 2003 të operativëve turq në Irak. Tensionet aktuale janë të pashembullta. Partneriteti 70-vjeçar i Turqisë me Shtetet e Bashkuara ka humbur vazhdimisht dhe rëndë lidhjet që nga viti 2013. Të gjitha përpjekjet diplomatike të Turqisë janë pritur me ndjenjat anti-turke në Uashington. Se marrëdhënia është prishur nuk ka të bëjë me keqmenaxhimin e tensioneve. Nga perspektiva turke, mosgatishmëria e Uashingtonit për të pranuar që Turqia, ashtu si Amerika, duhet të azhurnojë prioritetet e saj strategjike, qëndron në zemër të problemit. Amerikanët kërkojnë të ruajnë natyrën asimetrike të marrëdhënieve duke rritur presionin e vazhdueshëm ndaj Turqisë. Për më tepër, interesat taktike afatshkurtra të Uashingtonit janë në kundërshtim me interesat strategjikë afatgjatë të Turqisë dhe Shtetet e Bashkuara nuk ndihen të përgjegjshme për mirëqenien e aleatëve të saj. Në vend të kësaj, amerikanët këmbëngulin se ata kanë të drejtë çdo herë që ka një mosmarrëveshje midis tyre dhe turqve. Kjo pikëpamje krijon një politikë të paqartë që e fajëson Turqinë për të gjitha tensionet dypalëshe. Në të njëjtën kohë, konkluzione të rreme e helmojnë marrëdhënien dypalëshe.
Ja disa nga gjërat që politikëbërësit e SH.B.A.-së i gjykuan gabimisht:
- Armatimi i YPG, organizata terroriste e komponentit sirian të PKK, nuk do të dëmtonte interesat turke.
- Se lufta e Turqisë kundër YPG do të minonte luftën e Amerikës kundër Daeshit.
- Se nuk kishte dëshmi të mjaftueshme për përfshirjen e Fetullah Gylenit në përpjekjen e grushtit të shtetit 2016 dhe prandaj Gyleni nuk mund të ekstradohej në Turqi.
- Që punonjësit e SHBA, të cilët Turqia arrestoi lidhur me përfshirjen e tyre të dyshuar në përpjekjen e grushtit të shtetit, ishin të pafajshëm dhe trajtimi i tyre nuk ishte në përputhje me aleancën turko-amerikane.
- Sanksionim i imponuar ndaj Turqisë në një përpjekje për të shkatërruar ekonominë turke ishte reagimi i duhur.
- Se sjellja e kryerësve të grushtit të shtetit në përpjekje për drejtësi dhe miratimi i një sistemi të ri qeverisës, ishin dëshmi e largimit të Turqisë nga demokracia.
- Që forcimi i marrëdhënieve midis Turqisë dhe Rusisë përbënte një kërcënim për NATO-n.
- Se lëvizja e Turqisë për të blerë sistemin e mbrojtjes nga raketat S-400, minoi sigurinë kolektive të aleancës.
- Se Turqia duhet të hiqet nga programi F-35 dhe të disiplinohet me sanksionet e CAATSA nëse ka ecuri me marrëveshjen S-400.
Se Turqia duhet të akuzohet për kthimin e shpinës në aleancën perëndimore nëse ai flet kundër kritikëve të saj.
Me fjalë të tjera, amerikanët besojnë se Ankaraja dhe “Erdogan autoritari” duhet të fajësohen për çdo problem. Ata janë gjithashtu janë të bindur se Erdogan dhe Partia e tij AK “Islamike” janë pas ngritjes së anti-amerikanizmit në Turqi. Ajo që duhet të bëhet, është, që të fuqizojë turqit në rolin e tyre tradicional të nënshtruar. Një reagim i fuqishëm politik dhe sanksione të ashpra ekonomike, ata besojnë, do të japin rezultate – siç bënë me rastin Andreë Brunson.
Rezolutat e sipërpërmendura tregojnë se gabimet e Uashingtonit kërcënojnë të zhdukin politikën e Amerikës në Turqi. Në emër të përmbajtjes së ndikimeve ruse dhe iraniane, Shtetet e Bashkuara identifikojnë prioritete të reja dhe u drejtohen aleatëve të rinj në Lindjen e Mesme dhe Mesdheun Lindor. Duke vepruar kështu, Uashingtoni hedh peshën e vet prapa kundërshtarëve të Turqisë dhe minon interesin kombëtar turk.
Disa nga tensionet aktuale lidhen me zgjedhjet e reja strategjike të Uashingtonit. Edhe pse Trump dëshiron të mbajë dialogun e tij me homologun e tij turk, ai nuk ka aftësinë për të anashkaluar kundërshtimet nga Kongresi. Në fund të fundit, Kongresi është nën ndikimin e lobistëve anti-turq dhe është gati për të pikturuar një objektiv ndaj Turqisë për të dëmtuar ndikimin në rritje të Rusisë në rajon.
Megjithatë, rritja e ndikimit të Rusisë në rajon, së bashku me afrimin e Turqisë me Moskën, buronte nga politika e jashtme e SHBA nën administrimin e Obamës dhe Trump. Në mënyrë të veçantë, ato administrata nuk arritën ta trajtojnë Turqinë si një aleat. Në vend të kësaj, ata përdornin masa të rezervuara ndryshe për kundërshtarët, të tilla si mbështetja e grupeve terroriste dhe vendosja e sanksioneve ekonomike në vend.
Uashingtoni i thotë turqve të marrin një vendim për sistemin e mbrojtjes raketore S-400, por thjesht vendos zgjedhjen e vet në Turqi. Nëse Amerika nuk e ndryshon politikën e saj unilaterale dhe të papërpunuar, marrëdhënia bilaterale mund të dalë jashtë kontrollit. Ajo që na duhet vërtet është një qasje e re që kujton interesat tona të përbashkëta strategjike./DailySabah
