Nga Maha Hilal
“Nuk e dua më qiellin blu. Në fakt, tani preferoj qiejt gri. Dronët nuk fluturojnë kur qiejt janë gri”.
Kjo është ajo që një djalë i ri pakistanez i quajtur Zubair u tha anëtarëve të Kongresit në një seancë dëgjimore për dronët në tetor 2013. Kjo seancë ishte gjatë viteve të Obamës në një kohë kur qeveria mezi e kishte pranuar që ekzistonte një program luftarak amerikan me dron.
Dy vjet më parë, megjithatë, një klerik musliman, Anëar Al-Aëlaki dhe djali i tij 16-vjeçar Abdulrahman, të dy shtetas amerikanë, u vranë nga sulmet e dronëve amerikanë në Jemen. I pyetur për të komentuar vrasjen e Abdulrahman, këshilltari i lartë i fushatës së Obamës, Robert Gibbs, tha:
“Unë do të sugjeroja që ju duhet të keni një baba shumë më të përgjegjshëm nëse ata janë vërtet të shqetësuar për mirëqenien e fëmijëve të tyre. Nuk mendoj se të bëhesh një terrorist xhihadist i Al-Kaedës është mënyra më e mirë për të bërë biznesin tënd”.
Këto janë dy nga tregimet e shumta të brutalitetit të zymtë me të cilin Shtetet e Bashkuara kanë kryer programin e tyre të luftës me dron. Përsëritjet, pas 11 shtatorit nga qeveria, për rrezikun në të cilin jetojmë tani, për shkak se SHBA u sulmuan, e kanë bërë përgjegjësinë kolektive të muslimanëve dhe vuajtjet e pashpirt të vdekjeve të tyre një dukuri të rregullt.
Në vitin 2023, programi i luftës me dron i këtij vendi ka hyrë në dekadën e tij të tretë pa fund një në horizont. Pavarësisht se po afrohet 22-vjetori i 11 shtatorit, politikëbërësit nuk kanë treguar asnjë provë për të reflektuar mbi dështimet e luftës me dron dhe si ta ndalojnë atë. Në vend të kësaj, fokusi vazhdon të jetë thjesht në ndryshimin e politikës së dronëve në mënyra të vogla por brenda një sistemi të vazhdueshëm të dhunshëm.
Dehumanizimi i qenësishëm i luftës me dron
Në shkurt 2013, sekretari i shtypit i Shtëpisë së Bardhë, Jay Carney, i justifikoi sulmet me dron si një mjet kyç të politikës së jashtme amerikane në këtë mënyrë:
“Ne e kemi pranuar, Shtetet e Bashkuara, se nganjëherë përdorim avionë të pilotuar nga distanca për të kryer sulme në shënjestër kundër terroristëve të veçantë të al-Kaedës, në mënyrë që të parandalojmë sulmet ndaj Shteteve të Bashkuara dhe të shpëtojmë jetë amerikane. Ne i kryejmë ato sulme sepse ato janë të nevojshme për të zbutur kërcënimet aktuale në vazhdim, për të ndaluar komplotet, për të parandaluar sulmet e ardhshme dhe, përsëri, për të shpëtuar jetë amerikane… Qeveria e SHBA-së kujdeset shumë për të vendosur të ndjekë një terrorist të al-Kaedës, për të siguruar saktësi dhe për të shmangur humbjen e jetës së pafajshme”.
Duke mbështetur në mënyrë më agresive përdorimin e dronëve të tillë, profesori i Georgetoën, Daniel Byman, i cili ka mbajtur poste qeveritare, theksoi domosdoshmërinë e një lufte të tillë për të mbrojtur jetët e amerikanëve.
“Dronët”, shkroi ai, “e kanë bërë punën e tyre jashtëzakonisht mirë… Dhe ata e kanë bërë këtë me kosto të vogël financiare, pa rrezik për forcat amerikane dhe me më pak viktima civile sesa do të kishin shkaktuar shumë metoda alternative”.
Megjithatë, në realitet, lufta e Uashingtonit kundër terrorizmit ka shkaktuar dhunë disproporcionale mbi komunitetet anembanë globit, ndërsa përdor këtë formë të luftës asimetrike për të zgjeruar më tej hapësirën midis vlerës që i vihet jetës amerikane dhe atyre të muslimanëve. Siç sugjeron retorika mbi luftën me dron, vlera e jetës dhe nevoja për ta mbrojtur atë, për sa i përket Uashingtonit, janë të rezervuara për amerikanët dhe aleatët e tyre.
Që nga fillimi i luftës kundër terrorizmit, grupi vëzhgues me bazë në Londër “Airëars” ka vlerësuar se sulmet ajrore amerikane kanë vrarë të paktën 22,679 civilë dhe ndoshta deri në 48,308. Vrasje të tilla janë kryer në pjesën më të madhe nga vrasës të desensibilizuar, të cilët janë prirur drejt dehumanizimit të objektivave makinerive vrasëse të atyre. Sipas fjalëve të kritikut Saleh Sharief,
“Natyra e shkëputur e luftës me dron e ka anonimizuar dhe çnjerëzor armikun, duke zvogëluar në masë të madhe barrierat e nevojshme psikologjike të vrasjes”.
Në librin e tij mbi vrasjen: Kostoja Psikologjike
e të mësuarit për të vrarë në luftë dhe shoqëri, nënkoloneli në pension i ushtrisë Dave Grossman fokusohet në “distancimin mekanik” të luftës moderne, falë “jorealitetit steril të lojës së ndienjës të vrasjes përmes një ekrani televiziv. Një pamje termike, një pamje me snajper ose ndonjë lloj tjetër sulmi ajror mekanik që i lejon vrasësit të mohojë humanitetin e viktimës së tij”. Studiuesi Grégoire Chamayou e përshkruan këtë fenomen me terma edhe më të theksuara. Falë distancës midis operatorit të dronit dhe viktimës, “Askush nuk spërkatet kurrë nga gjaku i kundërshtarit. Pa dyshim, mungesa e ndonjë ndotjeje fizike korrespondon me një ndjenjë më pak të ndotjes morale… Mbi të gjitha, siguron që operatori kurrë nuk do ta shohë viktimën e tij duke e parë atë duke bërë atë që i bën atij”.
Eshtë e panevojshme të thuhet se teknologjia e dronëve i ka bërë ato në tokat e largëta shumë më të disponueshme në emër të sigurisë kombëtare amerikane. Kjo për shkak se një shënjestrim i tillë teknik me rreze të gjatë ka krijuar një nivel të thellë dehumanizimi që, për ironi të mjaftueshme, vetëm sa e ka bërë aktin e përsëritur të vrasjeve në distanca të gjata, të masakrës jashtëzakonisht banal.
Në këto vite të luftës kundër terrorizmit, ligjshmëritë e luftës me dron, së bashku me mënyrën se si teknologjia e saj përfiton nga një aspekt fatkeq i psikologjisë njerëzore, e kanë bërë çnjerëzimin e muslimanëve (dhe kështu dhunën kundër tyre) shumë më të lehtë për t’u kryer. Kjo e ka bërë vrasjen e tyre me dron shumë më të lehtë, sepse merret si e mirëqenë që muslimanët në “vendet e synuara” ose zonat e konfliktit duhet të jenë terroristë, largimi i të cilëve duhet të jetë përtej diskutimit edhe pas një përcaktimi të statusit të tyre civil pas vdekjes.
Përgjegjësia, jo Llogaridhënia
Në një konferencë shtypi të vitit 2016, Presidenti Barack Obama më në fund iu përgjigj një pyetjeje në lidhje me numrin në rritje të sulmeve me dron duke pranuar: “Nuk ka dyshim se edhe civilë u vranë që nuk duhej të ndodhte”. Më pas ai shtoi, “Në situata lufte, ju e dini, ne duhet të marrim përgjegjësi kur nuk po veprojmë siç duhet”.
Pranimet e tilla të “përgjegjësisë” kanë qenë të rralla, megjithatë, ato mbeten krejt të ndryshme nga llogaridhënia. Në rastin e Obamës, gjithçka që iu ofrua të mbijetuarve në mesin e atyre që “nuk duhej të ishin” vrarë në sulme të tilla me dron ishte një pranim krejtësisht minimal i asaj që madje po vazhdonte ndodhte.
Ndërsa përdorimi i dronëve në luftën kundër terrorizmit filloi nën Presidentin Xhorxh Ë. Bush, ai u përshkallëzua në mënyrë dramatike nën drejtimin e Obamës. Pastaj, ajo u rrit përsëri në vitet e Trump. Në gjysmën e presidencës së Trump, sulmet me dronë kishin tejkaluar tashmë numrin total në epokën e Obamës. Megjithëse përdorimi i dronëve në vitin e parë në detyrë të Joe Biden ishte më i ulët se ai i Trump, ajo që ka mbetur e qëndrueshme është mungesa e përgjegjësisë më të vogël për masakrën ndaj civilëve.
Në vitin 2021, ndërsa SHBA po tërhiqej në mënyrë kaotike nga katastrofa e saj 20-vjeçare e Luftës në Afganistan, ushtria e saj vëzhgoi një makinë të bardhë që lëvizte rreth Kabulit, besoi se ajo mbante eksplozivë dhe nisi sulmin e fundit me dron të atij konflikti, duke vrarë 10 afganë. Dy javë më vonë, pasi raportimi nga Neë York Times zbuloi se çfarë ndodhi në të vërtetë, Pentagoni më në fund pranoi se ishin vrarë vetëm civilë, shtatë prej tyre fëmijë, por askush nuk u penalizua.
Sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin më vonë u kërkoi falje familjeve të të vrarëve dhe ofroi dëmshpërblim një nga të paktat herë që zyrtarët amerikanë kishin marrë mundimin të pranonin keqbërjet në Afganistan në 20 vitet e fundit. Megjithatë, në formë të vërtetë, premtimi i qeverisë për të kompensuar familjet e prekura ka mbetur i paplotësuar, një kujtesë e zymtë se në asnjë rast nga ato vite nuk ka pasur drejtësi për të mbijetuarit civilë të sulmeve të tilla me dron.
Disa javë më parë, falë një kërkese të Ligjit për Lirinë e Informacionit, administrata Biden u detyrua të lëshonte një version të redaktuar të një memorandumi politikash presidenciale, të nënshkruar në tetor 2022, që detajonte qasjen më të fundit të administratës për luftën me dron në mbarë botën. Të paktën disa detaje rreth tij ishin të njohura përpara publikimit të tij, megjithatë, falë një zyrtari të lartë anonim të administratës.
Bordi redaktues i Ëashington Post, ndër të tjera, përshëndeti memorandumin, duke argumentuar se kufizimet në fuqi janë “rregulla të zgjuara të angazhimit” dhe një përmirësim i rëndësishëm gjatë viteve të Trump kur bëhet fjalë për kufizimin e dëmtimit të civilëve nga dronët. Megjithatë, në realitet, memorandumi i Biden ka shumë mundësi të bëjë shumë pak për të frenuar makthet e ardhshme të luftës me dron. Në thelb, memorandumi përfaqëson një rikthim në rregullat e epokës së Obamës, duke përfshirë nevojën e supozuar për të pasur qielin “pothuajse siguri” se objektivi i një sulmi me dron është një terrorist dhe “me afërsi siguri” se joluftëtarët nuk do të lëndohen ose të vriten. Memorandumi përfshin gjithashtu kritere të tjera që (të paktën teorikisht) duhet të përmbushen përpara se një individ të vihet në shënjestër, duke përfshirë një vlerësim se kapja nuk është e realizueshme. Në rastin e Anëar Al-Aëlaki, ndërsa SHBA-të pretendonin se kapja e tij nuk ishte e mundur, anëtarët e familjes së tij e kundërshtuan këtë. Në një intervistë për Democracy Noë, xhaxhai i Al-Aëlaki, Saleh bin Fareed deklaroi: “Jam i sigurt se mund ta kisha dorëzuar atë, vehten dhe familjen time por ata kurrë, kurrë nuk na kërkuan ta bëjmë këtë”. Eshtë e panevojshme të thuhet, mungesa e transparencës e ka bërë të pamundur të dihet nëse standarde të tilla janë përmbushur përpara se të zhvillohet një grevë dhe, më keq akoma, nuk ka asnjë metodë përgjegjshmërie nëse nuk janë përmbushur. Ajo memo e administratës Biden ndalon sulmet me nënshkrime që synojnë individë, identiteti i të cilëve nuk dihet, bazuar në sjelljen që sugjeron se ata mund të jenë të përfshirë në aktivitete terroriste. Megjithatë, ne nuk duhet të ngatërrojmë një politikë modeste më të mirë për një politikë vërtet ligjore, morale dhe etike, veçanërisht pasi “gabimet” në të kaluarën nuk kanë çuar në ndonjë rishikim të vërtetë kuptimplotë të programit të sulmeve me dron.
Minimizimi i vdekjeve civile?
Më 20 shtator 2001, nëntë ditë pas sulmeve të 11 shtatorit, Presidenti Xhorxh Ë. Bush mbajti një fjalim në një sesion të përbashkët të Kongresit në të cilin fillimisht përdori frazën “luftë kundër terrorizmit”, ndërsa njoftoi një fushatë të brendshme dhe globale për të luftohet pa kufij apo kufizime kohore. Duke parë atë që, vite më vonë, do të bëhej e njohur si “luftërat e përhershme” të këtij vendi, ai këshilloi amerikanët se “nuk duhet të presin një betejë, por një fushatë të gjatë, ndryshe nga çdo tjetër që kemi parë ndonjëherë. Mund të përfshijë sulme dramatike të dukshme në TV dhe operacione të fshehta, madje edhe me sukses”.
Teoria e nekropolitikës e teoricienit politik kamerunian Achille Mbembe, domethënë politika e vdekjes, kap thelbin e luftës kundër terrorizmit që Bush filloi si një mënyrë jetese (dhe vdekjeje), “aftësia për të përcaktuar se kush ka rëndësi dhe kush nuk ka, kush është e disponueshme dhe kush jo”. Me pushtimin e Afganistanit dhe përcaktimin e të gjithë pjesëve kryesisht muslimane të planetit si armik, administrata e Bushit filloi një “luftë” në të cilën vdekjet e muslimanëve ishin të nevojshme për mbrojtjen dhe ruajtjen e jetës së amerikanëve. Kjo vendosi një precedent për vlerën e jetës muslimane, kur akti i vrasjes së tyre mund të barazohej me sigurinë e amerikanëve dhe mbrojtjen e “atdheut”.
Njëzet e dy vjet më vonë, dronët vazhdojnë të jenë instrumente të masakrës civile dhe gjuha e përdorur nga administratat e njëpasnjëshme për të përshkruar një masakër të tillë ka shërbyer për të miratuar këtë fakt. Pavarësisht nëse është përdorimi i “objektivit” ose “dëmtimit zhdëmtimit”, të dyja minimizojnë realitetin që qeniet njerëzore po vriten. Marrë së bashku me një përshkrim më të madh të luftës kundër terrorizmit, në të cilin muslimanët janë demonizuar dhe kriminalizuar në mënyrë të habitshme, rezultati ka qenë prodhimi i trupave të vdekur, vdekjet e të cilëve nuk shkaktojnë as faj, pendim, as përgjegjësi.
Në fjalimin e tij në vitin 2014, Presidenti Obama shpjegoi pse ai vendosi “kufizime të kujdesshme” në luftën me dron, duke theksuar se amerikanët “nuk do të jenë më të sigurt nëse njerëzit jashtë besojnë se ne godasim brenda vendeve të tyre pa marrë parasysh pasojat”. Dhe kishte të drejtë.
Megjithatë, ende nuk ka pasur pasoja për vdekjet nga sulmet ajrore të dhjetëra mijëra civilëve në mbarë botën dhe, siç sugjeron deklarata e Obamës, i vetmi shqetësim i vërtetë që iu shkaktua zyrtarëve amerikanë ishte frika se shumë vrasje të tilla mund, në fund, të dëmtonin amerikanët.
Jetë të pikëlluara muslimane
Në Sana’a, Jemen, një mur me grafiti tregon një dron amerikan nën të cilin dikush ka shkruar me bojë të kuqe gjaku: “Pse më vratë familjen?” në anglisht dhe arabisht. Fushata e pamëshirshme e dronëve amerikanë me të vërtetë ka bërë që shumë civilë në vendet me shumicë muslimane të bëjnë të njëjtën pyetje. E vetmja përgjigje e ofruar në Uashington gjatë gjithë këtyre viteve është se vrasje të tilla ishin dëme të pashmangshme kolaterale.
Por imagjinoni, për një moment, çfarë mund të bënin amerikanët nëse anëtarët e familjes së tyre vriteshin rregullisht nga dronët, sepse një qeveri tjetër pretendonte “afërsisht e sigurt” se ata ishin terroristë? Ju e dini përgjigjen, sigurisht, duke pasur parasysh përgjigjen ndaj sulmeve të 11 shtatorit: ky vend padyshim do të niste një luftë katastrofike me përmasa epike, pa një fund të imagjinueshëm. Në të kundërt, muslimanët e shënjestruar nga dronët amerikanë janë lënë të marrin pjesët të fajit të të dashurve të tyre, ndërkohë që rrezikojnë mundësinë për t’u vrarë në një goditje me dy ose tre trokitje, një nivel dhune që duhet të mos u justifiko kurrë.
Ne të gjithë duhet të refuzojmë një luftë kundër terrorizmit të kryer në dëm të muslimanëve, sepse askush (përfshirë muslimanët) nuk duhet të mbajë zi për vrasjen e civilëve që SHBA-ja ka vënë në shënjestër për një kohë të gjatë. Jetët e muslimanëve kanë vlerë të qenësishme dhe për vdekjet e tyre ia vlen të pikëllohesh, të mbahet zi dhe mbi të gjitha të vlerësohet. Lufta me dron nuk do ta ndryshojë kurrë këtë fakt./gazetaimpakt/globalresearch.ca
