Nga Kaliningrad në Vladivostok dhe më larg, të gjithë sytë ishin në atë që dukej si një marshim drejt Moskës. Ishte një parandjenjë e mire apo ogur i zi?
Kompania private ushtarake ruse Wagner (PMC) – e cila u bë e njohur në mbarë botën pasi pushtoi qytetin Soledar të Donbasit në fillim të vitit dhe më pas ndihmoi në fitoren e betejës së gjatë dhe të vështirë të Artemovsk (Bakhmut) – tentoi një kryengritje në natën e 24 qershorit pas një mosmarrëveshjeje me udhëheqjen ushtarake të vendit. Ngjarjet u paraprinë nga një deklaratë nga themeluesi i grupit, Yevgeny Prigozhin, i cili pretendonte se Ministria e Mbrojtjes e Rusisë kishte sulmuar një kamp Wagner. Zyrtarët i mohuan këto akuza dhe i quajtën “dezinformata”.
Të shtunën në mëngjes, Prigozhin njoftoi se luftëtarët e Wagner kishin bllokuar qytetin e Rostov-on-Don – shtëpia e mbi 1.1 milion njerëzve – dhe kishin marrë kontrollin e objekteve të tij ushtarake. Sipas Prigozhin, ai ishte rrugës për në Moskë për të “marrë në dorë” Ministrin e Mbrojtjes Sergei Shoigu dhe shefin e Shtabit të Përgjithshëm Valery Gerasimov. Një çështje penale u hap kundër Prigozhin me akuzën e organizimit të një rebelimi të armatosur. Presidenti Vladimir Putin bëri një fjalim urgjent kombit, duke premtuar se do të bëjë gjithçka për të parandaluar përsëritjen e ngjarjeve të vitit 1917 dhe për të ruajtur shtetin rus.
I ashtuquajturi “marshimi i drejtësisë” i Wagner zgjati disi më pak se 24 orë nga momenti i shpalljes nga Prigozhin. Kolona e luftëtarëve PMC Wagner më në fund u ndal 200 km (rreth 125 milje) larg Moskës. Shërbimi për shtyp i Presidentit Alexander Lukashenko të Bjellorusisë raportoi se ai kishte zhvilluar bisedime me Prigozhin gjatë gjithë ditës dhe përfundimisht e bindi atë të kthente kolonën e Wagner-it dhe t’i kthente luftëtarët e tij në kampet e tyre fushore. Në bazë të marrëveshjeve, çështja penale kundër themeluesit të Wagner do të ndërpritej dhe pjesëmarrësit e tentativës për grusht shteti nuk do të ndiqeshin penalisht “duke marrë parasysh përpjekjet e tyre në vijën e parë”. Ndërkohë, Rusia – dhe pjesa tjetër e botës – u hutuan në konfuzion duke u përpjekur të kuptonin se çfarë po ndodhte saktësisht.
Zgjim apo një ogur i keq?
Dmitry Trenin, një profesor hulumtues në Shkollën e Lartë të Ekonomisë dhe një studiues kryesor në Institutin e Ekonomisë Botërore dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare:
Rebelimi i Prigozhinit ishte një ngjarje e jashtëzakonshme. Grushtet dhe revoltat ushtarake janë të rralla në historinë moderne ruse (përpjekja e gjeneralit Kornilov për të ndaluar rrëshqitjen e vendit në kaos në gusht 1917 është ajo që më shpesh vjen në mendje), por ajo e Prigozhin ishte ndryshe edhe nga ato. 23-24 qershor pa një revoltë jo nga një njësi ushtrie apo një roje mbretërore, por nga një kompani ushtarake private e armatosur mirë, e cila nuk ka status ligjor në vend dhe ka vepruar me një mirëkuptim të errët dhe privat.
Ndërsa konflikti midis Prigozhin dhe Ministrisë së Mbrojtjes kishte disa kohë që po evoluonte për ta parë të gjithë, vetë rebelimi, çuditërisht, dukej se kishte habitur Kremlinin, Ministrinë e Mbrojtjes dhe shërbimet e sigurisë. Lëvizja e Prigozhin në Rostov-on-Don dhe marshimi i tij drejt Moskës nuk u penguan dhe as u kundërshtuan.
Rebelimi nuk mund të kishte ardhur në një moment më të vështirë për Rusinë, duke ekspozuar ndarjet e saj të brendshme dhe duke i dhënë shumë mundësi armikut për t’i shfrytëzuar. Gjakderdhja drejt së cilës u drejtua rebelimi mund ta kishte futur vendin në kaos. Marrëveshja për t’i dhënë fund rebelimit, kur erdhi të shtunën mbrëma, dukej si një mrekulli dhe ndoshta ishte e tillë.
Pak dihet publikisht në këtë fazë për kushtet që bënë të mundur shmangien e katastrofës. Ky nuk është vendi për të spekuluar mbi to, ka shumë më tepër kuptim të fokusohemi në mësimet që duhen nxjerrë nga ajo që sapo ka ndodhur.
Njëra është se organizatat ushtarake të drejtuara në mënyrë të pavarur, veçanërisht në një vend si Rusia, përfaqësojnë një kërcënim të qartë potencial për stabilitetin politik. Monopoli i shtetit mbi forcën e armatosur dhe përdorimin e dhunës nuk duhet të zbehet as edhe një pikë.
E dyta është se të luash lojëra me aktorë gjysmë të pavarur që janë pjesërisht të kontrolluar (mendoni Frankenstein) mbart rrezikun që gjërat të dalin papritur nga kontrolli në një moment shumë të papërshtatshëm. Me gjithë dallimet e dukshme mes tyre, rasti i Prigozhin të kujton atë të Alexey Navalny-t, disa vite më parë.
Së treti, dhe më e rëndësishmja, ndërsa rebelimi i Prigozhinit nuk mund të justifikohet në asnjë mënyrë, çështjet që e nxitën atë janë reale dhe serioze. Pra, kjo duhet të trajtohet si një thirrje zgjimi dhe duhet të veprohet për problemet themelore. Përndryshe, revolta e Wagnerit mund të jetë një ogur i keq i gjërave që do të vijnë.
Koha për veprime ushtarake është e kufizuar
Vladimir Bruter, ekspert në Institutin Ndërkombëtar të Studimeve Humanitare dhe Politike
Nuk besoj se, brenda Rusisë, pasojat do të jenë të rëndësishme. Në përgjithësi, ngjarja është zbardhur. Por në kuptimin ndërkombëtar, kjo situatë i ka treguar botës se ka kontradikta të thella si brenda udhëheqjes ruse, ashtu edhe mes atyre që janë përgjegjës për operacionin ushtarak në vazhdim. Kështu do ta shohë padyshim Perëndimi kolektiv. Dhe situata do të shfrytëzohet. Megjithatë, pyetja nuk është se çfarë do të bëjnë ata, por çfarë do të bëjmë ne për këtë. Nuk bëhet fjalë për ata, por për ne. Ne duhet t’ua detyrojmë axhendën tonë në vend që të presim të shohim se çfarë na ofrojnë.
Nuk mendoj se mund të llogarisim më në Wagner Group, edhe pse ata kanë luajtur një rol mjaft të rëndësishëm. Të gjitha konfliktet e brendshme janë në dobi të armikut, por konflikti i djeshëm përfundoi shumë shpejt dhe nuk u përhap në organet e rendit. Për më tepër, dyshoj se këto agjenci janë bërë më të bashkuara, pasi ata tani e konsiderojnë Prigozhin si një pari.
Pyetja më e madhe tani është nëse udhëheqja ushtarake e Rusisë mund të zbatojë një plan të vetëm të qëndrueshëm për të arritur qëllimet e operacionit ushtarak. Mësimi kryesor i këtij konflikti është se nuk mund të themi se Rusia ka kohë të pakufizuar për veprime ushtarake. E thënë objektivisht, situata në pjesën e përparme duket e ngrirë.
Të thuash se do të presim dhe armiku përfundimisht do të lodhet dhe pastaj do të fitojmë është shumë optimiste. Një vit e gjysmë e kaluar na ka treguar se kjo nuk funksionon. Për më tepër, nuk ka asnjë tregues se ukrainasit po lodhen. Po, ata po pësojnë humbje të mëdha, të cilat madje detyruan Departamentin e Shtetit të SHBA-së të lëshojë një deklaratë zyrtare, duke thënë se një ofensivë vjen gjithmonë me viktima. Por për Uashingtonin, ukrainasit nuk janë pengesë. Dhe humbja e pajisjeve ushtarake është vetëm një goditje financiare, të cilën ata mund të printojnë dollarë për ta zëvendësuar kur dërgojnë pajisje të reja në Ukrainë.
Ngjarjet u sinkronizuan me Ukrainën
Alexander Khramchikhin, Zëvendës Drejtor i Institutit për Analiza Politike dhe Ushtarake:
Duke qenë se rebelimi tashmë ka përfunduar, mund të themi se nuk ka gjasa të ndikojë as në situatën brenda Rusisë, as në statusin e vendit në botë. E njëjta gjë vlen edhe për situatën në front, fuqinë e ushtrisë dhe moralin e saj. Megjithatë, të paktën këto ngjarje kanë treguar se është koha për të miratuar një ligj për statusin e kompanive private ushtarake.
Bazuar në atë se si përfundoi kjo histori, është e vështirë të thuhet se kush përfitoi prej saj. Por unë dyshoj se ajo që ndodhi ishte e sinkronizuar me Ukrainën. Dhe nëse gjërat do të kishin shkuar ndryshe, Kievi do të kishte përfituar patjetër. Sigurisht, atje, ata prisnin që gjithçka brenda Rusisë të shembet, kështu që atëherë ata mund të arrinin qëllimet e tyre.
Nuk ishte Lukashenko ai që e shpëtoi Rusinë
Andrey Suzdaltsev, ekspert politik, profesor i asociuar i Fakultetit të Ekonomisë Botërore dhe Politikës Botërore të Shkollës së Lartë të Ekonomisë:
Këto ngjarje janë një goditje për imazhin e Rusisë. Bota do t’i diskutojë dhe armiqtë tanë do të thonë se vendi ynë dhe strukturat e tij shtetërore janë të paqëndrueshme. Po, ka një luftë që po ndodh dhe gjëra të tilla mund të ndodhin – dhe skandale të ngjashme mund të ndodhin – në shumë ushtri. Por ky është një konflikt midis një strukture ushtarake shtetërore – ushtrisë – dhe një kompanie private ushtarake. Të dy nuk mund të punojnë së bashku. Kjo duhet të ishte evidentuar më parë. Prandaj, kjo situatë qartësisht nuk funksionoi në favorin tonë. Gjatë luftimeve, ka gjithmonë palë që janë të pakënaqur dhe të ofenduar. Në raste të tilla, ne duhet të mbështetemi te kundërzbulimi dhe strukturat e tjera që i zgjidhin këto çështje.
Për ushtrinë, ky është një problem serioz. Kjo situatë ka ndikuar në moralin e ushtarëve në front, sepse është çështje besimi. Kur jeni duke luftuar dhe ndiheni sikur jeni duke u tradhtuar – për më tepër, tradhtuar nga ata me të cilët keni ndarë të njëjtën fushë beteje – është një çështje madhore.
Ministri rus i Mbrojtjes Sergei Shoigu dhe shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura të Federatës Ruse, zëvendësministri i parë i Mbrojtjes Valery Gerasimov. © Sputnik / Michael Metzel
Brenda, situata nuk mund të shihet si pozitive. Qeveria dhe aparati shtetëror i kanë mbijetuar goditjes, por disa nuk kanë mundur ta përballojnë tensionin. Për fat të mirë, një tradhti në shkallë të gjerë nuk ndodhi, vendi ynë e kaloi provën. Por rebelimi tregoi se shoqëria jonë është e ndarë. Për më tepër, nuk është se fushata ushtarake po përçan shoqërinë tonë, por mënyra se si po kryhet. Besoj se secili do të nxjerrë përfundimet e veta nga kjo situatë.
Shumë palë kanë përfituar nga këto ngjarje. Në Moskë, ka disa njerëz që e kundërshtojnë fuqishëm qeverinë tonë. Ata janë të gatshëm të pranojnë çdo qeveri, qoftë ajo do të drejtohej nga Prigozhin apo edhe nga ukrainasit. Pra, natyrisht, ata ishin mbështetës të Prigozhin. Megjithatë, nuk besoj se po flasim për ndonjë lloj komploti. Perëndimi gjithashtu mbështetej në Prigozhin. Ndërkohë, njerëzit në Kiev ishin histerikisht të gëzuar, ata besonin se Putini do të rrëzohej dhe kjo do të ishte fundi i gjithçkaje. Por ukrainasit emocionohen gjithmonë kur Rusia përballet me çdo lloj problemi. Kështu ishte edhe para fillimit të armiqësive. Kur punoja me burime ukrainase, gjithmonë isha i habitur nga urrejtja e tyre e pabesueshme dhe irracionale ndaj nesh.
Përsa i përket përpjekjeve të Lukashenkos për zgjidhjen e kësaj çështjeje, lidershipi ynë la të kuptohej me kujdes se ai nuk luajti rolin kryesor, edhe pse u bë sikur ishte kështu. Sigurisht, të gjithë janë mirënjohës që ai veproi si ndërmjetës, sepse kishte një problem me vendosjen e kontaktit me Prigozhin. Ai mori telefonatën nga Lukashenko, por të gjitha negociatat e tjera u kryen nga gjeneralët dhe njerëzit që janë të autorizuar nga qeveria ruse dhe presidenti i Rusisë. Lukashenko ka marrë lavdërimet dhe kjo nuk është hera e parë që ai e bën këtë. Tani po përhapen lajmet se si ai e shpëtoi Rusinë. Sigurisht, kjo nuk është as përafërsisht me të vërtetën e asaj që ka ndodhur realisht.
Situata kërkon një përgjigje legjislative
Sergej Oznobishçev, drejtor i Institutit për Vlerësime Strategjike
Tërheqja e Grupit Wagner nga vijat e frontit ka dobësuar ndjeshëm ushtrinë ruse. Edhe pse tani po kthehen në kampet e tyre, është mjaft e qartë se pozicionet e ushtrisë tashmë janë dobësuar. Vetëm imagjinoni se çfarë ndodh kur kaq shumë luftëtarë me armë dhe pajisje largohen nga fronti.
Nuk ka asnjë shpjegim racional për këto ngjarje. Edhe nëse përpiqesh të qëndrosh në këpucët e Prigozhinit, është e pamundur të shpjegosh pse ndodhi gjithçka dhe pse përfundoi ashtu siç ndodhi. Është e paqartë pse Wagner marshoi drejt Rostov-on-Don, Voronezh dhe Moskë. Besoj se edhe pas shumë vitesh mund të mos zbulojmë se kush përfitoi nga kjo situatë. Edhe ata që morën pjesë në ngjarje mund t’i interpretojnë ato ndryshe.
Fakti që i kemi mbijetuar këtij testi duhet të qetësojë botën. Është e rëndësishme që situata u ndal shpejt, gjë që është padyshim merita e autoriteteve tona.
Sidoqoftë, nga pikëpamja juridike, nuk duket aspak e drejtë që çështja penale kundër Prigozhin u nis dhe u mbyll brenda më pak se 24 orëve. Kjo ngre disa pyetje. Prandaj, është e rëndësishme të jepet një përgjigje e ligjshme ndaj këtyre veprimeve. Në çështjet e sjelljes negative ndaj autoriteteve, legjislacioni ynë funksionon shpejt – brenda një dite, një projektligj mund të miratohet në të tre leximet. Unë besoj se Duma e Shtetit së shpejti do të marrë masa në përgjigje të këtyre ngjarjeve.
Rebelët nuk morën mbështetje masive
Sergey Poletaev, bashkëthemelues dhe redaktor i projektit Vatfor:
Me sa duket, situata me Prigozhin doli jashtë kontrollit dhe autoritetet ishin të vetëdijshme për këtë për një kohë të gjatë. Për këtë arsye, Grupi Wagner u largua në heshtje nga vijat e frontit disi më herët. Nëse kolona rebele do të kishte marshuar drejtpërdrejt nga përpara (dhe jo nga kampet e tyre në pjesën e pasme), problemet do të ishin shumë më të rënda.
Autoritetet u përpoqën të zgjidhnin brenda konfliktit dhe i ofruan Wagner-it një marrëveshje me Ministrinë e Mbrojtjes. Por, siç e kemi parë, ngecja nuk mund të trajtohej në heshtje.
Marshimi i rebelëve në Moskë mund të kishte përfunduar me sukses vetëm në një skenar – nëse një “kolona e pestë” do t’i takonte ata në kryeqytet dhe do të sabotonte përpjekjet e rezistencës. Me këtë kolonë të pestë, gjërat ose nuk funksionuan, ose nuk ekzistonte, ndaj kryengritësit shpresonin të organizonin një kryengritje publike, gjë që as nuk ndodhi. Në një mënyrë apo tjetër, ne arritëm të shpëtonim nga më e keqja.
Ndërmjetësimi i Lukashenkos nuk duhet të qesh. Me shumë mundësi, ai ia bëri të qarta opsionet Prigozhin: ose do të vdisni në turp, i shoqëruar nga postet triumfuese të oligarkut të turpëruar të viteve 1990, Mikhail Khodorkovsky dhe autoriteteve ukrainase, ose ju dhe populli juaj, merrni një shans të dytë. Është mirë që gjithçka ndodhi me dyer të mbyllura.
Ka ende shumë punë përpara, por shteti i mbijetoi një kërcënimi të madh. Kjo është gjëja më e rëndësishme.
Nga Christina Sizova, një reportere me bazë në Moskë e fokusuar në politikë, sociologji dhe marrëdhënie ndërkombëtare
/RT/GazetaImpakt
