Gratë kanë gjetur strehim nga autoritetet kineze përtej kufirit në Kazakistan, në atdheun e tyre stërgjyshor. Por ata mbeten të ndjekur nga tregimet e abuzimit që mbartin me vete.
Disa thanë se ishin të detyruar të pësonin aborte në provincën me shumicë myslimane të Kinës, Xinjiang, të tjerë se kishin pajisje kontraceptive të implantuara kundër vullnetit të tyre, ndërsa ishin në paraburgim.
Njëri tregonte se ishte dhunuar. Shumë thoshin se i nënshtroheshin poshtërimit seksual, nga filmimi në dush, deri në pjesët e tyre intime të fërkoheshin me paste djegës.
Akuzat vijnë pasi Kina zgjeron një goditje disavjeçare ndaj pakicës së saj muslimane, e cila përfshin jo vetëm ujgurët por edhe kazakët dhe grupet e tjera etnike.
Ndërsa përvojat e përshkruara nuk mund të verifikohen në mënyrë të pavarur, grupet lokale të të drejtave dhe avokatët thonë se ato janë të zakonshme dhe zbulojnë një model më të gjerë të abuzimit të drejtuar posaçërisht ndaj grave, që synojnë të frenojnë aftësinë e tyre për të riprodhuar.
Në Dhjetor 2017, Gulzira Mogdyn, një 38 vjeçare etnike kazake dhe shtetase kineze, u arrestua në Xinjiang pas një vizite në Kazakistan, sepse në telefonin e saj u gjet i instaluar WhatsApp.
Ajo ishte vendosur në arrest shtëpie dhe u ekzaminua nga mjekët në një klinikë aty pranë, të cilës iu zbulua se ishte 10 javë shtatzënë.
Zyrtarët i thanë asaj që nuk lejohej të kishte atë fëmijë i cili do të ishte i katërti. Një muaj tjetër, tha zonja Mogdyn, mjekët “e prenë fetusin tim” pa përdorur anestezi. Ajo ende vuan nga komplikimet.
“Dy njerëz humbën në këtë tragjedi, unë dhe fëmija im,” tha zonja Mogdyn gjatë një interviste në periferi të Almaty, qyteti më i madh i Kazakistanit.
Të tjerët janë akoma të kufizuar. Një grua kazake me disa të afërt që mbeti në Kinë u detyrua të pësojë dy aborte, në 2016 dhe 2017, ndërsa jetonte në xinjiang, tha avokati i saj.
Aiman Umarova, një avokat kazak i të drejtave të njeriut dhe i nderuar nga Departamentit të Shtetit të SHBA, tha se klienti i saj po kërkon strehim në një qytet në Kazakistan dhe nuk dëshiron të identifikohet nga frika e ndëshkimit.
Zonja Umarova i sheh rrëfimet e grave si një model.
“Dhuna seksuale e grave, duke përfshirë ndalimin e tyre për të riprodhuar, është bërë një armë për Kinën kundër popullatës së saj muslimane”, tha ajo.
Qeveria amerikane dhe grupet e të drejtave të njeriut vlerësojnë se ndërmjet një milion dhe tre milion muslimanë janë arrestuar në “kampe riedukimi” kineze që nga viti 2017, shumica e tyre ujgurë.
Washington Post foli me dy burra, duke përfshirë një qytetar australian të quajtur Almas Nizamidin, të cilët dyshojnë se gratë e tyre, të dyja ujgure ende në paraburgim në Xinjiang, u detyruan të ndërpresin shtatzënitë në një kamp në vitin 2017.
Politika Kineze për një fëmijë, inkurajoi abortet dhe kontraceptivët që shpesh u zbatuan nga zyrtarë të ngarkuar me mbajtjen poshtë të popullatës. Përjashtime u dhanë për pakicat etnike, të cilëve u lejohej një fëmijë më shumë se Han-i Kinez.
Politika u braktis tre vjet më parë, por kjo nuk e ka penguar masën e fundit për të frenuar popullsitë etnike, tha Leta Hong Fincher, një studiuese dhe eksperte për barazinë gjinore në Kinë. “Ekziston një forcim i qartë i kontrollit mbi të drejtat riprodhuese të minoriteteve etnike,” tha ajo.
Përveç keqtrajtimit të grave të ndaluara, grupet e të drejtave dhe ekspertët thonë se Pekini ka ndjekur një fushatë për të fshirë kulturën muslimane në Xinjiang, duke nxitur martesa ndëretnike dhe duke dërguar zyrtarë kinezë për “qëndrime në shtëpi” me familjet myslimane, pjesë e përpjekjeve të qeverisë së presidentit Xi Jinping për të asimiluar pakicat etnike.
Të gjitha këto i përkasin genocidit siç përcaktohet nga Konventa e KB për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Krimit të Genocidit, tha Rushan Abbas, themeluesi dhe drejtori ekzekutiv i Fushatës për ujgurët me bazë në Uashington.
“Në kulturën kineze gratë janë në shënjestër, pasi ato konsiderohen si më pak të vlefshme”, tha zonja Abbas, e cila tha se motra e saj ishte rrëmbyer në Xinjiang një vit më parë dhe që atëherë nuk dihet për fatin e saj.
Disa akuza shkojnë edhe më tej. Pas trazirave të Urumqit në vitin 2009, për të cilët analistët thonë se shkaktuan masat e ashpra të sigurisë në Xinjiang, studentja e studimeve islamike Ruqiye Perhat u mbajt në burgje të ndryshme për katër vjet.
Atje, thotë gruaja ujgure, ajo u dhunua në mënyrë të përsëritur nga rojet kineze të Han, duke pasur edhe dy shtatzëni.
“Çdo grua ose burrë nën moshën 35 vjeç është dhunuar dhe abuzuar seksualisht,” tha ajo përmes një përkthyesi nga Turqia, ku jeton tani. Të dyja shtatëzënitë u abortuan me forcë ndërsa ajo ishte në burg, tha zonja Perhat, e cila tani është 30 vjeç.
Disa ish të burgosura femra thanë se dyshojnë se kur gratë më të reja dhe të pamartuara u morën nga qelitë e tyre natën, për tu kthyer mëngjesin tjetër ato u dhunuan nga rojet.
“Ata do të hynin dhe do të vinin çanta mbi kokat e atyre që donin,” tha Gulzira Auelkhan, një grua 40-vjeçare në fshatin Kazak Akshi që kaloi 18 muaj në kampe.
Në maj, një letër e hapur e shkruar nga një ish roje në një kamp të Xinjiang u shfaq për të mbështetur pretendimet e grave. Llogaria e tij, e cila ishte postuar nga aktivistë, nuk është verifikuar në mënyrë të pavarur.
Një burrë etnik kazak, i quajtur Berik, tha që oficerët kinezë do të vëzhgonin gratë në qelitë e tyre përmes një monitori para se të zgjidhnin një të tillë. “Ka dy tavolina në kuzhinë, njëra për ushqime të shijshme dhe pije, dhe tjetra për ‘bërjen e gjërave'”, shkroi ai.
Gratë e tjera të kontaktuar nga The Washington Post flisnin për ngacmime seksuale të gjera në kampe, duke i bërë jehonë komenteve publike muajin e kaluar nga Sayragul Sauytbay, një grua etnike kazake e kërkuar nga Kina për të zbuluar informacione rreth kampeve. Kazakistani e lejoi atë të zhvendosej drejt Suedisë në qershor.
Disa thanë që ishin të detyruar të bëjnë dush dhe të përdorin tualetin në grupe, në dhoma të pajisura me kamera. Zonja Auelkhan tha që rojet femra përdornin çamçakëz për të tërhequr flokët e saj. Grave të martuara që u ofruan vizita bashkëshortore më pas i urdhëruan të gëlltisin pilula të panjohura.
Speca djegëse dhe tarrator të përzier me ujë në kavanoza të vogla qelqi u janë dhënë disa grave para se të bëni dush. Të zhveshura, ato u urdhëruan nga rojet femra të njollosnin lëngun në organet e tyre gjenitale.
“U dogj si zjarr”, kujtoi një grua.
I pyetur për t’iu përgjigjur akuzave, Ministria e Punëve të Jashtme të Kinës iu referua Uashington Post në një letër qeveritare të publikuar muajin e kaluar mbi planet për të luftuar terrorizmin përmes arsimit dhe trajnimit, duke përfshirë një pjesë për “mbrojtjen e të drejtave themelore të praktikantëve”.
“Nuk duhet t’i shtroni pyetje të tilla nëse do të kishit lexuar me kujdes letrën e bardhë,” tha ministria në përgjigjen e saj me faks.
Në korrik, kur Shtetet e Bashkuara ishin në mes të një lufte tregtare me Kinën, sekretari i shtetit Mike Pompeo e quajti trajtimin e ujgurëve të Pekinit si “njollë të shekullit”. Por, përgjigjja ka qenë e shpejtë. Edhe vendet me shumicë myslimane kanë qëndruar pranë Kinës.
Qeveria e Kazakistanit ka qenë në mesin e atyre që hezitojnë të dënojnë abuzimet që i atribuohen fqinjit të saj të fuqishëm lindor.
Stabiliteti dhe burimet e vendit e kanë fituar atë si tërheqësin e “përkuljes” së rripit të flamurit të Z. Xi dhe iniciativës së infrastrukturës Rrugore, dhe arritja e Pekinit është e dukshme në qytetet e Kazakistanit.
Por aktivistët thonë se ngurimi i Kazakistanit për të shqetësuar Kinën mund të ndryshojë duke marrë parasysh informacionin që del nga Xinjiang, i cili është shtëpia e rreth 1.5 milion kazakistanasve.
Ish të paraburgosurit që tani jetojnë në fshatrat me lagje, të pikturuar në lidhje me stepën e artë në anën kazake të kufirit, po flasin gjithnjë e më shumë, madje edhe ata me të afërm në Kinë.
“Nuk kam dashur të flas për këtë gjë për një kohë të gjatë. Por nëse nuk e bëj unë, kush tjetër do ta bëjë ? ”, tha Rakhima Senbay, 32 vjeç, duke qëndruar në shtëpinë e mikut të saj afër qytetit Taldykorgan. Edhe pse ende një qytetare kineze, ajo e ka thirrur Kazakistanin në shtëpi që kur u lirua nga një kamp në fund të vitit të kaluar.
Menjëherë pasi zonja Senbay, e cila ka katër fëmijë, u arrestua në Xinjiang në fund të vitit 2017, gjithashtu për faktin se në telefon kishte WhatsApp, një mjeke femër kineze e pajisi atë me forcë me një pajisje kontraceptive intrauterine.
“Unë i thashë asaj nuk e dua, por ajo tha se është e domosdoshme për të gjitha gratë që shkojnë në kamp,” tha zonja Senbay.
Gulzhan, një aktiviste kazake që përdor vetëm emrin e saj të parë, tha se shtatë gra i kanë thënë asaj se e njëjta gjë ka ndodhur edhe me ato.
“Kjo gjë ka ndodhur që kur kam filluar unë katër muaj më parë,” tha ajo. “Imagjinoni se sa më shumë janë atje”./Gazetaimpakt/independent/
