Më 11 shtator, 179 kleri dhe laikët grekë për hierarkët e tyre u shkruan një letër të hapur hierarkëve të tyre duke u bërë thirrje që t’i rezistojnë presionit që ata përballen për çështjen e Ukrainës. Letra u nënshkrua nga gjashtëmbëdhjetë arkimandritë, dymbëdhjetë protopresbyters, një prift, dy murgj, tre murgesha dhe 145 laikët.
Letra i bën thirrje kryepeshkopit Ieronimos të Athinës dhe të të gjithë Greqisë dhe hierarkëve të tjerë që të njohin Kishën Ortodokse “të pavarur” të krijuar së fundmi.
“Kisha e Ukrainës i takon Patriarkanës së Rusisë dhe jo asaj të Kostandinopojës. Deri më tani, të gjitha autoqefalitë e Kostandinopojës iu bashkangjitën bazave të juridiksionit të saj”.
Pothuajse të gjitha Kishat Lokale kanë rezerva shumë serioze në lidhje me vendosjen dhe vlefshmërinë e priftërisë së kishës së re. Në të vërtetë, 15 nga afërsisht 50 peshkopët e tij morën “priftërinë” e tyre nga individë të vetë-rregulluar! Një gjë e tillë nuk ka ndodhur kurrë më parë!
“Asnjë kishë ortodokse nuk e ka njohur autoqefalinë e dhënë në këtë mënyrë, një ngjarje pa precedent në historinë kishtare!”, thuhet në letrën e hapur.
Që nga krijimi i Kishës Ortodokse “të pavarur” të Ukrainës, Patriarku Ekumenik i Kostandinopojës ka punuar për të bindur kishat lokale për ta njohur atë. Kisha Ortodokse Autoqefale e Greqisë po përballet me një presion të fortë në këtë çështje.
Veprimet e Kostandinopojës shkaktuan një reagim negativ midis klerit dhe laikëve të Kishës Ortodokse të Greqisë dhe janë duke krijuar de-fakto një përçarje brenda Botës Ortodokse.
Një Letër e Hapur nga Kleri Grek dhe Laikët për çështjen e Ukrainës.(Përkthimi nga Sinaksi Ortodoks)
Origjinali grek me listën e nënshkruesve mund të gjenden këtu.
Bekimi juaj, Arqipeshkvi Ieronimos i Athinës dhe i të gjithë Greqisë,
Mitropolitët më të Ditur të Kishës së Greqisë,
Fortlumturia juaj,
Shkëlqesia juaj
Si anëtarë të Kishës Ortodokse dhe, me frymë, fëmijë të përgjegjësisë suaj episkopale-atërore, ne e ndiejmë nevojën t’ju drejtohemi Ju si Etërit tanë shpirtërorë dhe kishtarë dhe të shprehim shqetësimin tonë për dhënien joanonike të autoqefalisë ukrainase.
Ne ndajmë ngurrimet dhe rezervimet tuaja shqetësuese dhe serioze kishtare dhe kanonike siç janë deklaruar në mënyrë të shprehur ose edhe në heshtje, sipas frymës së diskriminimit tuaj baritor. Ne jemi gjithashtu të vetëdijshëm për presionet që Kisha e Greqisë dhe Hierarkët e saj janë nën faktorët e ndryshëm kishtarë. Ne duam të besojmë se antitrupat shpirtërorë të shëndetshëm të Peshkopëve tanë do të përballen me sulmet e trupave të jashtëm.
Sigurisht, ne e nderojmë dhe respektojmë Selinë Ekumenike të Kostandinopojës si përparësi nderi duke qenë para në kishat ortodokse. Padyshim që, parësia e nderit e dhënë nga Këshillat Ekumenik mbetet e pandryshuar përgjithmonë.
Përparësia e nderit të Kostandinopojës ekziston dhe ushtrohet ekskluzivisht brenda sistemit shpirtëror sinodiko-hierarkik të bashkimit të Kishave Ortodokse dhe jo jashtë dhe mbi të. Ai përbëhet kryesisht nga koordinimi i Kishave Ortodokse për çështje kritike të interesit ndër-ortodoks, duke kryesuar takime dhe sinoditete ndër-ortodokse dhe pan-ortodokse, dhe shprehjen dhe zbatimin e vendimeve që janë marrë pas konsultimeve Pan-Ortodokse.
Ndërhyrja e jashtme, madje edhe për adresimin e një problemi serioz, në një juridiksion të huaj pa pëlqimin, e lëre më e kundërshtuar unanimisht, e Kishave të tjera lokale nuk ka asnjë bazë në interpretimin ortodoks të përparësisë së nderit, por përkundrazi përbën një ndryshim dhe keqinterpretimi i saj. Çdo përpjekje për të imponuar një interpretim të tillë, për fat të keq, do të ketë pasojat më serioze kishtare, duke sjellë menjëherë humbjen e parësisë së nderit. Shembulli i famshëm i Plakut Romë, i cili kishte përparësi në Kishën e hershme, tregon seriozitetin e kësaj çështje. Keqkuptimi dhe përpjekja e shndërrimit të përparësisë së nderit në parësinë e autoritetit korrupton eklezologjinë ortodokse dhe e çon atë në papizëm, me pasoja katastrofike.
Si Grekë nga origjina, ne e nderojmë dhe e respektojmë Patriarkanën e Racës “Patriarkana e Gjinisë” kur flet të vërtetën me dashuri. Ne jemi të trishtuar sepse sot e shohim atë, për shkak të zgjedhjes së gabuar të Udhëheqjes së saj, rrezikon të izolohet dhe të humbasë rolin e saj koordinues në marrëdhëniet ndër-ortodokse dhe shprehjen dhe zbatimin e vullnetit të Kishave Lokale Ortodokse. Këmbëngulja e mëtrjshme për zgjedhje të pasakta do të ketë dhe shohim vetëm pasoja më të këqija.
Patriarkana Ekumenike ka të drejtë të lejojë autoqefalitë dhe Kisha e çdo kombi ka të drejtë të ngrihet në autoqefali, vetëm nën traditat e qarta dhe të rrepta që ka krijuar Tradita Kishtare, në përputhje me eklezologjinë ortodokse dhe Rendin kanonik, të cilat nuk respektoheshin në rastin në fjalë.
Ne nuk mund të ndajmë pikëpamjen që është shprehur, se çdo mohim i dhënies së Autoqefalisë në Ukrainë i vë në diskutim autoqefalitë e shekujve 19 dhe 20. Ky pohim nuk ka asnjë bazë kanonike apo historike. Nuk ka asnjë prirje sado e vogël qoftë midis autoqefalisë së Ukrainës dhe autoqefalive të Kishave të tjera, pasi:
Kisha Ortodokse Autonome e Ukrainës nën Metropolit Onufry, e cila njihet nga të gjitha Kishat Ortodokse, madje edhe Patriarkana Ekumenike, dhe ka 90 peshkopë, rreth 12,000 famulli, 250 manastire, 5,000 murgj dhe murgesha dhe miliona besimtarë nuk kërkuan autoqefali. Kisha Kanonike, duke pasur çdo të drejtë ta bëjë këtë, nuk kërkoi dhe nuk mori autoqefali. A është e mundur ta detyrosh me dhunë apo ta ndëshkosh sepse nuk e pranoi?
Ndërsa të gjithë, madje edhe Patriarkana Ekumenike, pranojnë praninë e mitropolitit Onufri dhe 90 peshkopëve (nuk ka pasur ndonjë veprim kanunor të depozitimit ose shkarkimit kundër tyre), një strukturë paralele kishtare është krijuar, krahas asaj kanonike ekzistuese. A i fajësojmë (dhe me të drejtë) juridiksionet paralele në diasporë, ndërsa në të njëjtën kohë t’i zbatojmë ato brenda kufijve të Kishave?
Kisha e Ukrainës i takon në mënyrë kanonike Patriarkanës së Rusisë dhe jo asaj të Kostandinopojës. Deri më tani, të gjitha autoqefalitë e Kostandinopojës u dhanë në bazat e juridiksionit të saj.
Pothuajse të gjitha Kishat Lokale kanë rezerva shumë serioze në lidhje me kanonitetin dhe vlefshmërinë e priftërisë së kishës së re. Në të vërtetë, 15 nga afërsisht 50 peshkopët e tij morën “priftërinë” e tyre nga individë të vetë-rregulluar! Një gjë e tillë nuk ka ndodhur kurrë më parë!
Asnjë kishë ortodokse nuk e ka njohur autoqefalinë e dhënë në këtë mënyrë, një ngjarje e pa precedent në historinë kishtare!
Është jashtëzakonisht e trishtueshme për ne të zbulojmë se atje ku më parë, përkundër interesave politike dhe madje edhe në periudha jashtëzakonisht të vështira, Selia Ekumenike dhe Patriarkët e saj të Shenjtë luftuan për unitetin e popujve rusë nën një administratë shpirtërore dhe kishtare, sot u jep dorën tundimeve dhe presione transatlantike dhe kërkon t’i ndajë ato me forcë, duke përfshirë Kishën Ortodokse në interesa gjeopolitike dhe duke e kthyer Kishën e Krishtit në një element të konfigurimeve dhe problemeve gjeopolitike. Recognitiondo njohje e autoqefalisë nga ana e Kishës së Greqisë vetëm, pa një vendim Pan-Ortodoks, do ta vendos Kishën tonë lokale në shahun gjeopolitik.
Regjioni i Ukrainës (në burimet kishtare përgjithësisht quhet si “Rusia e Vogël”), i përkiste Selisë Ekumenike nga 988 deri në vitin 1686.
Me praktikën Patriarkale të Patriarkut Dionisi IV, ajo u vendos në mënyrë kanonike nën Patriarkanën e Moskës. Vetë Patriarkana Ekumenike e interpretoi Patriarkanën si një transferim të plotë për 332 vjet! Kjo siguri është pranuar në mënyra të ndryshme nga vetë Patriarkana Ekumenike dhe është regjistruar në një mënyrë më formale në disa shkrime të shekullit të 17-të, në Kushtetutat e vitit 1797 (Shën Gregori V), 1829, 1855, 1896 dhe 1902 , të cilat u botuan në Kostandinopojë nga “Patriarkana Press”, dhe në Kalendarët Patriarkan deri në vitin 2018! Kjo siguri e njëjtë është regjistruar edhe nga zyrtarë të Selisë Ekumenike (Archiophylax Kallistos Delikanes, profesorët Metropolitane Kallistos ndërgjegjshëm (Oksford), protopresbytr Theodore Zissis (Selanik), Basilios Stavridis (Chalki), Gregorios Laurentzakis (Vjenë), Vlasios Fidas -Chambesy)), si dhe nga vetë Patriarku Bartolomeu, si me shkrim ashtu edhe në fjalimin e Tij zyrtar në Kiev. Kështu interpretoi vetë Patriarkana Ekumenike Praktikën Patriarkale të vitit 1686 për 332 vjet!
Dhe më thelbësore: kjo është se si vetëdija pan-ortodokse ka interpretuar praktikën Patriarkale për 332 vjet! Nga Kushtetuta e famshme e Patriarkut të Jeruzalemit Chrysanthos (Notaras) të vitit 1715 e deri në vitin 2019, të gjitha Librat tipikë, kalendarët dhe librat vjetorë të të gjitha Kishave Ortodokse Lokale e kanë konsideruar Ukrainën si pjesë të Kishës së Rusisë. Kush mund të përçmojë me lehtësi traditën kishtare pan-Ortodokse dhe praktikën? Kush ka të drejtë të qëndrojë mbi vetëdijen Pan-Ortodokse?
Ne shprehim shqetësimin tonë maksimal sepse shqetësimet për ekzistencën kanonike të “priftërisë” të kishës së re nuk janë përgjigjur bindshëm. Sigurisht, në kushte të rrepta, Kisha mund të ushtrojë ekonomi me shugurime të kryera në skizëm dhe herezi. Sidoqoftë, si e shpreh Kisha jonë Ortodokse? Në Kishën Ortodokse, ne nuk kemi një papalë që bën atë që i pëlqen dhe të gjithë duhet t’i binden! Përkundrazi, Kishat lokale në Këshill nën presidencën e Kostandinopojës vendosin për ilaçin, për përçarjen dhe ushtrimin e ekonomisë me ordinanca! Kur, sidoqoftë, të gjitha Kishat Lokale kanë refuzuar të njohin një “priftëri” të tillë, me cilën të drejtë kanonike mund të pretendojë Kostandinopoji se si Primate ajo shpreh Kishën dhe ushtron ekonomi me rregulla të vendosura për përçarje? Kostandinopoja nuk është mbi mendimin e përbashkët të të gjitha Kishave lokale. Ai nuk është ish katedër Papa që shpreh Kishën Ortodokse, veçmas nga mendimi i të gjithë bashkëmoshatarëve të tij.
Sidoqoftë, për fat të keq, rregullimet e kishës së re nuk vijnë vetëm nga Filareti i zbërthyer dhe anatemuar, zhbirimi dhe anatemimi i të cilit është njohur nga e gjithë ortodoksia për 26 vjet (madje edhe nga vetë Patriarku Ekumenik), por gjithashtu vijnë nga një vetë- shuguroi ish-dhjakin që nuk u shugurua kurrë në priftëri ose episkopatë, krimineli i zakonshëm Victor Chekalin. Në emrin e Zotit, si është e mundur që ne të njohim si individë të vetë-rregulluar nga Kisha e Greqisë? Deri më tani, ne kemi qenë duke u mburrur si pasardhës apostolike të Hierarkisë Ortodokse. A është e mundur, me njohjen e “rregullimeve” të Chekalin, që ne të vazhdojmë si pasardhës apostolik të Hierarkisë Ortodokse?
Atëherë, si ishte “shërimi” i “priftërisë” së të vetë-rregulluarit? A mundet vetëm Kostandinopoja, vetëm me një praktikë, të shërojë mungesën e një radhazi apostolik? Arsyetimet që mbështetësit e autoqefalisë i kanë vendosur janë aq kontradiktore dhe vetë-mposhtëse saqë jo vetëm që nuk janë bindëse për ekzistencën e një rregullimi kanonik të të vetërregulluarve, por përkundrazi konfirmojnë mungesën e një vazhdimësie të vlefshme apostolike. Duke thënë këtë, me cilën vetëdije hierarkike një peshkop mund të njohë “rregullime” të tilla? Kjo nuk ka të bëjë me dyshimin e pastërtisë morale të ndonjë personi, por përkundrazi për mosekzistencën ontologjike të thelbit të brendshëm të Peshkopatës: ne nuk kemi një “ndotje” etike, por më tepër një “defilim” ontologjik të trupit episkopal në Pan-Ortodoks nivel.
Ne nuk mund ta kuptojmë se si, pa vendimin e përbashkët të të gjitha Kishave Lokale, një skemë e prishur e përçarjes, anatemuar, të vetë-rregulluar, të cilët nuk kanë treguar pendim nga asnjë veprim, është rivendosur dhe bashkuar në një “këshill unifikues”, në në të njëjtën kohë duke marrë “autoqefali”, ndërsa peshkopët kanonikë, të cilët formojnë një sinod kanonik që shpreh Kishën kanonike, u përçatë plotësisht.
Udhëheqja e kishës së re nuk siguron siguri për besueshmërinë, seriozitetin dhe etikën kishtare (shiko deklaratat e Epifanisë së saj “primitive” për SHBA, të drejtat e LGBT-së, bashkëpunimin me unitatët, pjesëmarrjen e tij në zbulimin e përmendores së të vet-rregulluarve “) Metropolit i Kievit ”Vasyl Lypkivsky, etj). Shkëputja e “patriarkut të nderit” Filaret dhe disa “peshkopë” nga kisha e re dhe ankesat e tij serioze demonstrojnë në mënyrën më tragjike dështimin për të shëruar përçarjen ukrahinase sepse nuk pati pendim nga ana e përçarësve, më e domosdoshme se gjendja për shërimin e përçarjeve.
Nuk ka asnjë mënyrë që të justifikojmë dhënien e autoqefalisë si ndëshkim ndaj Patriarkanës Ruse për “arrogancë”, “akte anti-kishtare”, “botëkuptim”, etj. sepse neglizhimi dhe shkelja e kanoneve të shenjta nuk çon në zgjidhje reale dhe të qëndrueshme për problemet kishtare. Në analizën përfundimtare, çfarë problemi ka Kostandinopoja me Moskën që mund të shërojë (?) Duke shpallur një organi të tërë prej 90 peshkopësh si të paligjshëm? Si mund të përplaset një kishë e tërë me 12,000 famulli dhe miliona besimtarë? A nuk e kremtuat ju Hierarkë liturgjinë me Onufrin më të nohur dhe Grupin e Shenjtë rreth tij kur shkuat në Kiev? A nuk e njihje si Metropolitinë e vetëm Kanunor të Kievit? Pra, tani ata po ju bëjnë thirrje ta fshini dhe të njihni dikë tjetër në vend të tij? Çfarë baze kanonike kanë këto kërkesa?
Ne qëndrojmë me shumë respekt dhe shprehim simpatinë dhe mbështetjen tonë të plotë për miliona anëtarë të Kishës Ortodokse Kanonike në Ukrainë, e cila po përjeton dhembje dhe persekutime, sepse ata dëshirojnë të qëndrojnë në Kishën në të cilën ata kanë lindur dhe janë rritur. Makineritë dhe persekutimet e mekanizmave shtetëror dhe pothuajse shtetëror kundër Kishës kanonike në Ukrainë me qëllim detyrimin e klerit dhe besimtarëve në kishën e re të dëshmojnë dështimin e autoqefalisë dhe se ajo nuk ishte një kërkesë nga besimtarët. Atëherë, si do ta njohë Kisha e Greqisë, në vend që të simpatizojë besimtarët e persekutuar, atë që shumica e besimtarëve ortodoksë ukrainas kanë hedhur poshtë?
Më në fund, gjëja më shqetësuese është se problemi kishtar i Ukrainës po evoluon nga një problem i një natyre kanonike në një problem të madh ekzistencial për shkak të përpjekjes së palodhshme për të orientuar përparësinë e nderit të Patriarkanës Ekumenike në një epërsi të autoritetit të një lloji pape:
- a) Fatkeqësisht, Patriarku Ekumenik, në rastin e autoqefalisë së Ukrainës, hedh poshtë rolin e Tij koordinues të njohur nga tradita në shprehjen dhe zbatimin e vendimeve pajtuese të Kishave Ortodokse Lokale, dhe për këtë arsye nuk pranon të thërrasë një Këshill Pan-Ortodoks ose një grup i primitiv.
- b) Përkundrazi, si Papa:
- i) Ai vepron në mënyrë të padrejtë në juridiksione të huaja që i përkasin Kishës së Rusisë, siç vetë Ai e kishte njohur deri vonë.
- ii) Ai vendos në mënyrë sovrane dhe të pavarur apo edhe në kundërshtim me mendimin jo vetëm të vetë Kishës së Ukrainës, por edhe të Kishave Ortodokse Lokale.
iii) Ai pohon se peshkopët e tjerë ortodoksë në të gjithë botën janë të detyruar të pranojnë vendimin e Tij.
- iv) Ai beson se vendimi i tij nuk ka nevojë për aprovim nga Kishat e tjera, por është i pakontestueshëm dhe i pakthyeshëm.
- v) Atij i kërkohet të ndërhyjë në Kishën Ortodokse të Përgjithshme “sipas detyrës zyrtare dhe jashtë detyrës”, “jo vetëm në rastet e Doktrinës, Traditës së Shenjtë dhe Rregullores së Kishës Kanonike, apo edhe të çështjeve të përgjithshme që kanë të bëjnë me tërë trupin e Kishës, por edhe në të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me çështje të rëndësishme të specifikave me interes për një ose një tjetër Kishë Lokale ”(Letra e Patrikanit Ekumenik Barthomeu drejtuar Arqipeshkvit Anastasit të Shqipërisë, 20 shkurt 2019). Kjo frazeologji patriarkale po të kujton urdhërin e famshëm të Papës Gregori VII (1075) i cili këmbënguli që të gjitha “Problemet e madha” të Kishave në të gjithë botën të paraqiten te Papa për zgjidhje!
Është më se e qartë se nëse, nuk mund të jetë kështu, ku mbizotëron kjo qasje, do të ketë zhvillime serioze dhe të trishtueshme në Kishën tonë Ortodokse.
Fortlumtura juaj
Vështirësia që Organi i Shenjtë i Qëndrueshëm në periudhën pasuese ka pasuar me “mbylljen” e shpejtë të një autoqefalie të tillë problematike dhe deklaratën tuaj pasuese se ju nuk jeni “në gjendje” të merrni përsipër barrën e një vendimi të tillë demonstrojnë maturi, si dhe përulësia e madhe e Udhëheqësve tanë kishtarë. Në të njëjtën kohë tregon se në vetëdijen e Hierarkëve Grekë, premtimet që ata bënë para Altarit të Shenjtë në koordinimin e tyre në episkopaci, mbeten të freskëta, kur ata premtuan para Zotit dhe Kishës së Tij se ata do të respektojnë Kanunet e Shenjta, Kishtare Rendi dhe uniteti i Kishës Ortodokse në të gjithë botën.
Që nga abuzimi i institucionit të shenjtë të autoqefalisë, në vend që të shërbejë unitetin dhe stabilitetin e Kishave të Shenjta të Perëndisë, priret të lërë mënjanë unitetin në lirinë e Kishës sonë Ortodokse, duke e bërë atë qesharake në sytë e armiqve të saj, ne mendojmë gjithashtu se nuk mund të ratifikohet nga organi i Hierarkisë së Kishës së Greqisë. Atëherë, Përse Kisha e Greqisë fillimisht merr vetë një vendim të tillë, duke kundërshtuar vetëdijen kishtare të të gjitha Kishave Lokale, në mënyrë që të kënaqë zgjedhjet e gabuara dhe të dështuara të Fanarisë? Pse ajo duhet të skandalizojë shpirtrat e miliona besimtarëve ortodoksë të Ukrainës, të cilët luftojnë me privim dhe përndjekje që të qëndrojnë besnikë ndaj traditës së tyre kishtare? Në fund, pse ajo duhet të skandalizojë shpirtrat e miliona besimtarëve nga të gjitha Kishat Ortodokse Lokale që e mbajnë Kishën e Greqisë në konsideratë të lartë dhe e kanë si një pikë referimi? Ne mendojmë se nuk do të ofrojë shërbime të mira as për Vetë, as për Selinë Përgjithshme, as për Ortodoksinë e Përgjithsme.
Ne jemi të sigurt se baballarët tanë shpirtërorë nuk do të na zhgënjejnë dhe se ata do ta shohin kishtarinë ortodokse dhe rendin kanonik si kriteret e vetme për zgjidhjen e problemit të Ukrainës./Gazetaimpakt/southfront/
Shtator, 2019
